Тікелей инспекция.

Жоғ арыда айтылғ ан тә уелділікті анық тау ә дісінің ың ғ айлылығ ы, мә ліметтерді кең седен шық пай алуғ а болады жә не де осы заманғ ы байланыс қ ұ ралын қ олдануғ а болады. Алайда жауап алу қ ағ азында қ аржылық қ ұ жаттарда немесе карта ағ ымдары кейбір кезең де тү сініксіз қ алады жә не қ осымша сұ рақ тарды тудырады. Сол ү шін толық мә ліметтерді алу жә не тексеру орындарында оның растығ ын жә не толық менеджердің, тә уелділігі ұ йымдастыра алатын кә сіпорындағ ы инспекциондық жол жү ру. Нә тижелі инспекция білікті қ ызметкерлерге тікелей байланысты.

Егер тә кекелді - менеджер барынша жоғ ары біліктік мең герсе жә не жұ мыстың ү лкен тә жірибесі болса, онда олар сол маң ызды кедергілерді белгілеп қ ояды, қ айсысы респонденттік жауап алу қ ағ азында қ ателік кетуі мү мкін жә не басқ а мамандарда да, сай болушы объектілерде жұ мыс істеушілер немесе белгілі бір технологиялық операцияларды орындау.

Тікелей инспекция айқ ындауғ а жә не тә уекелділік менеджментті бағ дарламаларды дамытудың тікелей аспектілерін анық тауғ а жол берілген, осы кә сіпорынды басқ аруда болжамды шығ ындарды бағ алау жә не тә уекелділік дең гейіне кепілдеме беру.

Кез келген объектіні жоспарлы аралағ анда алдын-ала мақ сат тізімін анық анық тау керек, оны инспекция жү ргізу арқ ылы жү ргізуге болады жә не бірқ атар спецификалық факторларды ескеру керек:

• кә сіпорын басшыларының орталық басқ армағ а лоялдық дең гейі жә не бағ ыныштылығ ы (аудандық бө лімшелерге);

• барлық уақ ыт кө лемі инспекцияғ а кетеді деп болжайды;

• инспекция ың ғ айлы жыл уақ ыты;

• инспекторлардың кә сіпорындағ ы ық тимал жұ мыс шарты, техникалық қ амтамасыз етілген дә режесі, орталық кең семен осы заманғ ы байланыс қ ұ ралының болуы;

Алдын-ала есепті бағ алағ аннан кейін оны испекция барысында шешу керек жә не ә ртү рлі ерекше факторларды кә сіпорынды аралау бағ дарламасын қ ұ ру керек. Тіпті кішігірім

ө неркә сіпте бірнешесін аудан немесе ғ имарат жиі орын алады, оның ә рқ айсысы тә уекелділіктің бастауы болуы мү мкін. Егерде сө з осы жайлы болса, мысалы, ү лкен сауда қ ұ рылымы, ә лбетте онда оның қ ұ рамында кө птеген дү кендердің, қ оймалық бө лме, ә ртү рлі қ алалық аудандардағ ы бө лімшелер немесе облыстарда бар болуы инспекцияны жү ргізуге елеулі қ иындық туғ ызады.

Қ ажетті тә уелкелділікті анық тайтын ә йтеуір бір логикалық нұ сқ ау қ ұ ру керек, осылайша маң ызды мү мкіндікті жіберіп алуды минимумғ а тең еу керек.

Мына амалды шешудің бір тә сілі ә р объектіге дайындалғ ан арнайы карттар, қ ұ рамында сұ рақ тар тізімі жә не мә ліметтерді анық тау керектігі. Инспекция барысында мұ ндай карттар ә р объектіге толтыруы қ ажет. Олар қ ұ рамын жә не инспектілеудің қ ұ рылымын анық тайды. Объекте болудың уақ ытын азайтады жә не де ең бастысы ә лдебір маң ызды жіберіп алудың қ ауіпін тө мендетеді. Егерде бұ л объектіні бірнеше рет араласа, онда алдың ғ ы есеп берілерді тексеру қ ажет жә не онда шешілмеген сұ рақ тар қ алды ма жә не оларғ а қ айта оралу керек пе?

Объект практикасында кенттегі инспекция жә не қ ызметкерлерді алдын-ала ескерту инспекциясы бар. Бірінші жағ дайда кә сіпорынғ а инспекторлардың келуі бизнесті ұ йымдастырудың жасырын қ алғ ан жерлерін анық тауғ а мү мкіндік біреді. Егер де басшылық қ а алдын-ала ескертілсе. Мысалы: кенттегі инспекцияда бағ дарламалық ағ ымдардың техникалық процесстен нақ ты ауытқ уын немесе қ ауіпсіздік ережесінің бұ зылғ ан орынын кө рсетуге болады.

Кә сіпорындағ ы басшылар мен қ ызметкерлерді алдын-ала инспекция туралы ескертіп, материалдармен деректерді іздестіруге белгілі бір уақ ыттың керектігі. Бү л жағ дайда кә сіпорынды аралаудың алдында бірнеше кү н бұ рын факспен немесе электрондық пошта арқ ылы талап ету немесе толтыратын форма жә не инспекцияның алдың ғ ы кезінде кә сіпорын қ ызметкерлері талап етілген мә ліметтер қ олында болады жә не ол уақ ыт шығ ынын елеулі қ ысқ артады,

Сү рақ тар тізімінің мысалын келтіреміз, инспекция процесінде шешілуі немесе анық талуы мү мкін:

• объектінің орналасуы жә не тү рғ ындарда ө ндіруші объектілерге жақ ындығ ы;

• басқ ару жү йесін сипаттау жә не бағ алау (жалпы жә не қ аржылық менеджмент, маркетинг бухгалтерлік есеп);

• басты жә не анылым қ орларының болуы жә не жағ дайы;

• ө те қ ауіпті агрегаттардың жалпы сипаттамасы жә не жағ дайы;

• жақ ындағ ы оқ иғ аларды немесе қ ойылғ ан талаптардың бастысын егерде жабдық сақ тандырлғ ан болса.

Инспекция ө ткізілген кейін, барлық нә тижеге есеп беру тү рінде дайындау қ ажет жә не ә рбір ойластырылығ ан мақ сатты кө рсеті керек:

• зерттеу насаны;

• оның еткізілетін уақ ыты мен орыны;

• қ ызметкерлерген ө ткізген сү хбаттық қ ыскдша мазмү ны;

• алынғ ан деректермен мә ліметтер;

• тексерудің нә тижесі;

• резюме.

Кә сіпорынның жалпы деректер базасына инспекция қ орытындысының ү йлесімділігін анық тауды енгізу қ ажет, қ атысушы жабдық тізімін, тә уекелділікті анық тау, анық талғ ан тә уелділік дең гейі жә не оны реттеу тә сілін таң дап, қ айта қ арау. Егер де тә уекелділік сақ тандырылғ ан болса, онда тә уекелді-менеджер сақ тандырушыларғ а сақ тандыру шарттарының негізінде инспекция барысында анық талғ ан барлық ө згерістерді тез арада хабарлауы керек.

Қ олданылатын ә дебиеттер:

1.Хохлов Н.В. Управление риском./ Учебное пособие.- М: ЮНИТИ-ДАНА, 1999-

2.Цай Т.Н, Грабовый П.Г, Марашда Бассам Сайел. Конкуренция и управление рисками на предприятиях в условиях рынка.- М, 1994

3.Малохимина А.В Риск – менеджмент, М. 2004

Ө зін ө зі бақ ылау сұ рақ тары:

1. Тә уекел – менеджмент процессінде тә уекелділікті анық тау сатылары.

2. Кә сіпорындағ ы тә уекелділікті анық тау жә не бақ ылауды ұ йымдастыру.

3. Тә уекелділікті анық таудың негізгі тә сілдері:

· сұ рау беттері;

· қ ұ рылымдық диаграммалар;

· поток карталары;

· тікелей инспекциялау;

· қ аржылық жә не басқ арушылық есептерін талдау.