Кері байланыссыз жарнамалы шараларды қолданудың психотехнологиясы.

Жарнама шараларын кері байланысты жә не кері байланыссыз деп бө луге болады. Біріншісі нарық шараларын қ ұ райды бұ л- газеттер, журналдар, радио, теледидар, тақ та, плакаттар, хабарландыру тақ тасы, тікелей корреспонденция. Екіншісі бұ л- сауалдар, жеке хат, телефон бойынша жарнама.

Жарнама клиенттерінің психологиялық ерекшеліктерін ескеру қ ажет жә не міндетті тү рде, нарық пен сә йкес келуі керек. Мұ нда ө зекті мә селе кім сатып алушы болады оның жынысы, жасы, білімі ерекшелігі қ андай. Мұ ны жарнаманы тарату кезінде емес оны қ ұ ру кезінде де білу керек. Жарнама компаниясының процесінде де қ андай жарнама шаралары негізі болады, ал қ айсысы қ осымша болатынын анық тау маң ызды.

Газеттегі жарнама. Газет- жаң алық тардың таралуына ең қ олайлы қ ұ рал. Егер жарнама жұ мысқ а қ атысты бай жаң алық тарды жасаса, бұ л іс жарнама ә рекетін кең ейтуі мү мкін. Барлық шық қ ан газет ө зінің оқ ырманын табады. Жарнамалаушы қ андай газет клиенттің қ олына тү седі жә не оқ ылады соны білуі тиіс. Кө біне жарнамалаушылар қ андай газет, қ андай адамдардың аты оғ ан сай келетінін біле бермейді. Газетте жарнаманы қ олданатын барлық компаниялар (немен айналыссада, не ұ сынсада) барлығ ы бә секелестер болады, олардың мақ саты біреу-оқ ырманның зейінін аудару ү шін бақ таласу. Сондық тан жарнама жақ сы стил беруі ө зекті мә селе болуда. Барлық газеттен тек біреуі графикамен айналысатын кү шті қ ымбат фирманың қ атысуымен жарнаманы ө ң дейтінін білу керек. Бұ л 49 газеттің жарнамағ а жұ мсалғ ан ақ шасы босқ а шашылатынын білдіреді. Жарнаманың жұ мыс істеуі ө ндірушілердің ө зіне пайдалы, алайда газеттің жарнама агенствалары тартымдылық ты жә не тиімділікті ескереді. Демек, қ олданылғ ан жарнама типі тү сінікті жақ сы оқ ылатын болуы керек. Жарнама психологтары жарнаманы газеттің бү гілетін жеріне жақ ын, беттің оң жағ ына орналастыру керек деп есептейді. Жарнамалық хабарландырудың тематикалық айналасы маң ызды. Зерттеулер кө рсеткендей, оқ ырмандар жарнаманы жарнамасыз ақ паратты қ ұ райтын материал сияқ ты белсенді оқ иды. Бұ л жиі кездеспейді маң ызды мақ ала немесе жаң алық тарғ а қ арағ анда кейбір жарнамалық жариялымдар графиканың кө мегімен ө зіне кө п назар аударуғ а қ абілетті. Егер шынында да жарнама жақ сы болса, ол ұ сынылғ андардың барлық ерекшеліктерін жә не артық шылығ ын бейнелейді оны беттің тү рлі орнына орналастырып, жә не клиенттің қ олына бере отырып қ айта-қ айта бастыру тиімді. Дә л сол уақ ытта ә лі жалық тыра қ оймағ ан кө пшілікке таныс кезінде бірнеше сюжет қ оса отырып жә не графикасын ө згерте отырып оның барлығ ына жақ сы таныс екеніне сү йене, оны біртіндеп ө згерту тиімді. Бұ л тә сіл радио жә не теледидарда кең қ олданылады, бірақ газет жарнамасы оны мең гергенмен кө п кө ң іл бө лмейді.

Газет жарнамасында ақ паратты кө ре отырып қ абылдаудың психологиялық ерекшеліктерін ескереді:

· жарнамалаушы ұ сынысты тікелей атына ескерту;

· «тегін» деген сө зге акцент жасау;

· ұ сынысты аттың астына жазу,

· жарнамалаушы тауарды бейнелейтін суретті орналастыру;

· газетте жарнаманы кім жариялайды соны бір жарнамалаушыны екіншісінен ерекшелейтіндей етіп кө рсету;

· сіздің ұ сынысың ызды тоқ татпайтын фразаны қ осу. Бұ л біртү рлі болсада кез-келген цейтнот адамдарғ а ұ найды, кейде оларды гипноздайды;

· міндетті тү рде фразаны немесе сө зді ү лкен шрифтпен жазу керек, мұ ндай кішкентай жарнама ү лкен сияқ ты жұ мыс істейді:

· жарнамағ а тү с қ осу керек. Бұ л мақ сатта жарнамалаушы материалдың размері жеткілікті болса қ ызыл, кө к, қ оң ыр тү стер сай келеді. Тү ссізге қ арағ анда тө рт тү рлі-тү сті жарнама оқ ырманның зейінін кө бірек аударады;

· қ ысқ а сө здер ұ сыныстар, абзацтар қ олдану керек. жарнама оқ ырмандарын кең істіктегі тексті оны оқ ымас бұ рын итермелейді;

· копанияның атын жарнаманың тө менгі жағ ына орналастыру тиімді;

· қ азіргі нә рсені ескеру жарнамада маң ызды. Адамдар жарнаманы жаң алық тан кейін оқ иды, сондық тан жарнаманың негізгі идеясы жаң алық пен байланысты болуы керек, егер бұ л мү мкін болса. «Бірінші рет!», «Жаң а!» «New» мә селе бұ л фразаларды жазуда емес.

Жарнама жазылғ ан барлық басылымдарды мамандандырылғ ан жә не мамандандырылмағ ан деп бө луге болады. Мұ нда жә не басқ ада жарнамалық материалдарғ а байланысты ө зінің психологиялық ерекшеліктері бар.

Мамандандырылмағ ан газетте жарнамалық хабарландырудың орналасу нұ сқ асы болып жолы, бұ рылуы, жапсырмасы, қ осымша беті кө біне жарнамағ а беріледі. Мұ нда жарнамалық мә лімет жарнамалық ө німнің типінен тә уелсіз ереже бойынша кездейсоқ ретте жазылады.

Мамандандырылғ ан жарнамалық басылымда басқ а мә селе туындайды: бір бірінен қ алай ерекшелеу, бір тауарды жарнамалайтын кө птеген жарнама берушілерді қ алай бө ліп шығ ару. Ү лкен кө лемді жарнама газетінде «Хабарландыру тақ тасы», немесе «Жарнама» сияқ ты бірдей жарнамалық хабаландыру ө те кө п. Оқ ырманғ а ө зіне сай келетінін таң дау қ иын. Сондық тан жарнамалық хабарландыруды газетте кө п емес, тиімдірек басу маң ызды.

Газет басылымдарында қ ұ рылғ ан қ арама-қ арсылық кең қ олданылады. Мысалы фондағ ы кейбір қ абылданғ ан фигураның орналасуы. Бұ л феномен тү рлі размердегі хабарландыру басылғ анда кө рінеді. Сонда ү лкен хабарландыру фондағ ы кішкентай фигура ретінде қ абылданады, кішкентай жарнамалық хабарландырудың авторлары саналы сезінбей қ аламай ө здерінің кү шті бә секелестерін ө зіне тартқ ысы келеді. Таза пихологиялық жағ ынан оқ ырман кө біне ү лкен размердегі жарнамалық хабарландыруды қ алайды бұ л бейсаналы дең гейде болады. Кирилдік жә не латындық текст солдан оң ғ а қ арай оқ ылады, сондық тан газеттің бұ рылуындағ ы оң жол солғ а қ арағ анда жақ сы кө зге тү седі. Рамкамен ерекшеленген жарнамалық хабаландыру назар аударуды 30 % ұ лғ айтады.

Газет жарнамасы кө п жылдық емес, пайдаланушығ а оның ық палының жалғ асуы анық талмағ ан. Ол есте 2-4 кү н сақ талады. Интенсивті басылым 1-2 апта бойында кү ніне 1-2 рет тітіркендіретін. Жарнама тартушығ а кө п сатып алушы керек, ол назарын кө п басылымды газеттерге зейін аударады. Алайда басылым тек бір нә рсені кепілдейді-жарнамалық хабарландыру газет басылымының санымен тең басылады.

Кез-келген газеттің жарнамалық тиімділігі- бұ л жү йелі байланысты параметрлер: тираж; кең таралу тә сілі: жазылу, тү рлі сатылу, адамдар кө п жерде тегін орналастыру (дү кен, қ онақ ү й, вокзал, кинотеатр, кө ріністер) ү йлердегі жә шік почтасына тегін тарату, фирма бойынша адрестік жеткізу; тарату зоналары: аудан, қ ала, қ алашық;

Кейде жарнама тиімділігін анық тау ү шін, ө зінің бә секелестерінің жарнамалық хабарландыру санын санау ұ сынылады. Егер газетте бә секелестің хабаландыруы кө п болса, онда оның жарнамалық тиімділігі жарнама таратушы ү шін жоғ ары. Бә секелестің хабарладыруы аз болса газетке ө зінің жарнамасын таратуғ а ү лкен мү мкіндік болады. Бұ л жарнама таратушы ү шін ө те кү дікті критерилер, бірақ жарнама ө ндірушілер ү шін тиімдірек.

Кейбір газеттегі жанамалық хабаландырудың анализі келесілерді кө рсетеді.

-хабарландырудың қ атары тік тө ртбұ рыш формасында горизонтальды орналасады;

-тү рлі-тү стілері-58%;

-фото суреттер -57%;

-адамдар бейнеленген -14% олардың жартысы фото сурет;

-ірі жоспармен жазылғ ан барлық фото суреттер ә йелдерді бейнелейді;

-шрифт ереже бойынша кә дімгідей;

-кө біне қ ара фонда ашық ә ріптермен жазылады;

-ақ парат аз болса аты басты болады;

-«кө з іліп алу ү шін» жә не «қ ұ лақ іліп алу ү шін» технология қ олданады;

-таза ақ паратты қ абылдау -4%;

-мотивациялық жарнамамен хабарландыру -26%;

-жарлық беруші райды қ олданатын хабарландыру-18%;

-ассоциативті жарнама-9%. Ассоциация кө біне атақ ты фильмдермен, кітаптармен, теледидарлық материалдармен, мифлогиялық бейнелермен;

-сұ рақ тармен хабарландыру-5%

-метафориялық мазмұ нмен хабаландыру-12%

-текстер-штамптер -7% (қ айталанбас ғ ажайыптар тек бізде);

-контраст тиімділігін қ олданылатын хабарландыру -5% (тө мен бағ а- ү лкен мү мкіндіктер);

-жарнамалаушы тауар, кү нделікті сұ раныстағ ы тауармен салыстырғ анда ө те қ ымбат жә не ерекшелігі жоқ;

Газеттегі хабарландырудың қ ұ ны оның ауданына, орналасуына байланысты. Зейінін аудару кө зқ арасы бойынша кейбір ойындар тиімдірек, сондық тан қ ымбат. Бұ л алғ ашқ ы жә не соң ғ ы жолдар, олар ү лкен дә режеде оқ ылатын сө з жұ мбақ тар жә не басқ а материалдар. Сол жақ тағ ы жоғ ары бұ рыш тиімді деп есептелінеді. Психологиялық эксперимент барлық беттегі жарнама арзан тү седі, ол жиі есте сақ талынады деп қ орытындылады. Басқ а эксперименттер кө рсетендей, тиімдісі жарнаманың беттің тө рт жағ ында орналасуы. Зерттеу нә тижесінің қ орытындысы бойынша жиі қ айталанылатын аз кө лемдегі хабарландыру кө бірек ық пал етеді.

Журналдағ ы жарнама. Журналдар-оқ ырмандар ө зін максималды қ атысты сезінетін қ ұ рал. Мұ нда оқ ырманың кө ң іл-кү йін баурауғ а болады. Бірінші жоспарда кө п ақ парат беру ө йткені, оқ ырмандар газеттегі жарнамағ а қ арағ анда журналдағ ы хабарландыруғ а кө п уақ ыт бө леді. Журналдағ ы жарнаманың газетке қ арағ анда ерекшелігі бар. Адамдардың бір компанияғ а қ арағ анда екіншісін қ алауының ең басты жә не маң ызды себебі бұ л сенім. Мұ нда сенім негізінде журналдағ ы жарнама қ ұ рылады. Пайдаланушының сенімі кө біне журналдағ ы жарнамағ а негізделмейді бірақ ол маң ызды рол ойнайды деп айтуғ а болады. Егер адамдар журналды сенімді деп есептесе оғ ан сенуге болады, онда ө зінің жарнамасын жариялайтын компанияларда осындай сезім болады. Журналдағ ы жарнама адресаттың психикасына саналы жә не бейсаналы ә сер етеді газетпен салыстырғ анда журнал оң айырақ. Бұ л жағ дайлар қ атарымен қ амтамасыз етіледі.

Біріншіден, тематикалық бө лімдерден бұ л пайдаланушыны топтардың қ айсысын артық кө ретінін анық тауғ а мү мкіндік береді.

Екіншіден, тү рлі тү стерді кең қ олдануы ә сіресе, егер ұ сыныс тү ске тә уелді болса. Мысалы, киім матасын жарнамалағ анда.

Ү шіншіден, басқ а жарнама қ ұ ралына қ арағ анда журнал ұ зақ текстерге сай келеді ө йткені, адамдар журналды ақ парат білу емес оқ у мақ сатында сатып алады.

Іскер журналдағ ы жарнама ө нім туралы кө птеген мә лімет білу керек: Онда тікелей нақ ты техникалық ақ парат; жарнамалық текст нарық терминдерін қ ұ райтын, жә не нарық тауары туралы айтатын, нақ ты ө нім мә селесін бейнелейтін оның шешілу нұ сқ асын береді;

Пайдаланушы ү шін белгілі журналдағ ы жарнама болуы керек: достық сенімді тонда айтылғ ан; ө німнің абыройында кө рсете алуында, эмоционалды сө йлейтін тә сілдер;

Кейбір аудиториялар журналдағ ы жарнаманы мақ ала, ескертулер оқ ығ ан сияқ ты қ ызығ ушылық пен оқ иды. Себебі, журналдағ ы жарнама суретке қ арағ анда фотографияны кө п қ олданылады.

Радиодағ ы жарнама. Радиоканал теледидар сияқ ты бірақ қ арапайым. Оның ерекшелігі қ ұ нының арзандығ ы, алайда психологиялық жоспарда сө зсіз бейненің болмауына байланысты теледидардан ұ тылады. Дауыстың жақ сы безендірілуі диктордың даусы, есте сақ талатын текст жақ сы дауыстық фон музыка беру радио жарнаманы тиімдірек етеді. Радио кү ні бойы асханада, мекемеде, автокө лікте ө шірілмеуі мү мкін. Кө бісі ә сіресе радиостанцияда тек музыканы жаң алық қ а дейін береді, музыкағ а дейін жаң алық ал олардың арасында жарнама адам оны естімеуі де мү мкін, бірақ тө ртінші бесінші ретте фирманың атауы жә не мә ліметі есте сақ талады. Тиімді радио жарнама тың дарманның санасына жету керек. Радио роликтер зейін аудару ү шін қ оң ырау, ысқ ыру қ олданады олар біртіндеп шумғ а айналады. Жақ сы істелінген радио жарнама тың дарманның қ иялын қ алағ ан бағ ытқ а жұ мыс істете, ө німді оның артық шылығ ымен байланыстыра таң далғ ан дауыстарды жиі қ олданады. Бұ л стаканғ а салғ ан мұ здың, кү лкінің дауысы болуы мү мкін.

Психологтадың пайымдауынша радио - тың дарманмен бірден бір кө п уақ ыт ө ткізуге мү мкіндік беретін қ ұ рал.

Радио - бұ л фон. Ол ө зіне қ адала назар аударуды талап етпейді, оның пайда болуына адам тек ө мір сү реді.

Радио - жарнама таратушы ү шін оперативті қ ұ рал, ол сол кү ні ө зінің жарнамасын эфирде тың дауы мү мкін. Мұ ндай жылдамдық қ а ешқ андай қ ұ рал жете алмайды.

Жарнаманың кү ші радионың қ айталануында, қ ысқ алығ ында. Ол тың дарманның реакциясын баурайды.

Радионың артық шылығ ы, оны азанда да кү ндізде жә не кешкеде тың дайды. Бұ дан пайм-тайм деген дә стү рлі тү сінік туындайды. Теледидардағ ы дұ рыс уақ ыт алғ ашқ ы жарты кү н 3-ке дейін уақ ыттың бұ зылуы радио толқ ынғ а ө те тиімді. Бұ л уақ ытта радио тың дарманның аудиториясы теледидар кө рерменін ө зіне баурайды. Басылғ ан сө здермен салыстырғ анда радиодағ ы жарнаманың кең таралуы, онда музыканың кө мегімен жарнамның эмоционалдық тоны кү шейеді.

Психолог жарнамалаушының пікірінше радио роликтің тиімділік ұ зақ тығ ы 30секунд, бірақ, басқ а кө зқ арастар бойынша мә лімет беру ү шін қ анша уақ ыт керек, сонша уақ ыт алу керек. Зерттеулер кө рсеткендей адамдар зейінмен белсенді тың дайды, егер диктор бірлік уақ ытта тез, кө п сө з айтса. Радио жарнаманың ө суі онда ә зіл мен юморды қ олдануында. Тың дарманның зейінін аудару ү шін, оның басқ а толқ ынғ а ауыстырмайынша ү шақ секунд бар екенін естен шығ армау керек. Радиода жарнаманы бермес бұ рын радиостанцияғ а немесе радио бағ дарламағ а ма соны анық тап алу керек. Мұ нда ескеретін жайт радио тың дарман бір немесе басқ а радиостанцияны таң дай отырып кнопканы басқ анды жақ сы кө реді. Бұ л радиоканалдағ ы жарнаманы бірдестен ө шіруі мү мкін деген сө з. Радиоканалда тікелей немесе жанама жарнама болуы мү мкін.

Жанама жарнама бұ л басқ алармен салыстырғ анда дә л осы нақ ты радиостанцияның, радио тың дарманның қ алауы есебінен қ алыптасады.

Теледидардағ ы жарнама. Теледидардағ ы жарнама ө те қ ымбат, атақ ты. Бұ л оның барлық уақ ытта тиімді екен деген сө з емес. Теледидар жарнама қ ұ ралдарының ішіндегі ең жан-жақ тысы. Ол клиенттерді ә рекетті демонстрация кү шімен сендіреді. Сендіру потенциалды сатып алушығ а саналы жә не бейсаналы ә сер етуге мү мкіндік береді. Теледидарлық жарнаманың бірегей ерекшелігі бірішіден, дауыстық жә не кө ру ық палының қ иылысуы, екіншіден, кез-келген ү лкен жарнама қ ұ ралымен салыстырғ анда телесериал уақ ытында берілуі. Мұ нда экранда берілген ақ паратты кө рерменнің қ абылдауы маң ызды.

Теледидар - бұ л дауыспен шығ атын визуальды қ ұ рал. Жақ сы теле жарнама, жақ сы идеямен сай онда, басында кө рінеді сосын дауыс қ осылады, ал кейде дауыссыз солай кө рерменнің ә серін кең ейтеді. Жарнама тиімділігін анық тағ андардың айтуынша, минуты ұ зақ стандартсыз жарнама жақ сы қ абылданады, есте сақ талады 30секунд, екі минут соң ғ ысы тиімдірек. Кө рерменнің назарын аудару ү шін тележарнама радио сияқ ты ү ш секунд болады. Егер бұ л уақ ытты жіберсе ол адресаттан қ алып кетеді. Сондық тан жарнама беруші кө рерменнен не қ алайтынын басында айту керек. Басында айтқ анды дә л сол сө здермен, мағ ынамен соң ында айту керек.

Тележарнаманың радиожарнамадан қ ағ идалы ерекшелігі - бұ л жарнамалаушы тауарды бірінші ұ сыну мү мкіндігі. Тек тележарнама тауардың ерекшелігін кө рсетуге қ абілетті. Барлық жарнама шаралары сияқ ты тележарнамада ә зілді қ олданудың маң ызы бар. Мұ нда жарнаманың басты мақ сатын ескеру тиімді - сатып алуғ а ниеттендіру соң ында халық ты думандату емес сату. Жарнамалаушы мазмұ нның ө зіне қ арағ анда, оның формасы сақ талғ ан жарнама дұ рыс жасалмағ ан. Теледидардағ ы жарнама кө біне ө зінің фирмасын қ ұ райтын не ө зінің ө німін максималды тү рде таныстыруды қ алайтындар ү шін пайдалы. Ол жарнамалаушы тауар жарнама берушілер атымен байланысқ анын қ алайтындар ү шін жақ сы. Теле жарнаманың қ ызметі аз уақ ытта нарық қ а ө німнің жаң а маркасын ұ сынуды қ алайтын фирма ү шін ө згеріссіз.

Тележарнама-сауда не қ ызметтің кең байланысын айналдыратын фирма ү шін жақ сы нұ сқ а. Мұ нда психологиялық тиімділік ү лкен рол ойнайды, ө йткені, пайдаланушы телебағ дарлама бойынша таныс жерге кіреді. Бұ қ аралық қ ызмет кө рсетумен айналыспай-ақ, ө зін танытуғ а талпынатын компаниялар тележарнаманы қ олдануы мү мкін.

Тележарнама мына нұ сқ аларды ұ сынады:

Біріншіден, жарнама роликтері. Олар ойындық, документалды, мультипликациялы. Оның мә ртебесі-пайдаланушығ а психологиялық ық пал етудің жоғ ары дең гейі. Кемшілігі-дайындалу қ ұ нының жоғ арлығ ы, эфирдегі уақ ытының кө птігі. Керек емес уақ ытысында берілген жарнама кө рерменді жалық тырады.

Екіншіден, ауа-райын беру кезінде экранда логотип, эмблема, ұ ран орналастыру.

Ү шіншіден, атақ ты бағ дарламағ а демеуші болуы. Мысалы, телебағ дарламалық конкурста сыйлық ретінде фирма тауарын ұ сынуы. Бұ л жағ дайда бағ дарлама жү ргізушісі фирма атын айтуды тоқ татпайды, ал оның жарнамалық жаймалары студияда болады, ол ә йтеуір бір кадрдың кө зіне тү седі. Тележарнаманың басқ а нұ сқ аларына қ арағ анда демеушілік психологиялық ақ талғ ан. Демеуші- бұ л жақ сы адам оның арқ асында жақ сы кө ретін бағ дарлама эфирге шығ ады.

Тө ртіншіден, мамандандырылғ ан бағ дарламаның қ атысуы.

Бесіншіден, экранның тө менгі жағ ындағ ы жү гіртпе сө з жә не дикторлық текст немесе қ атар фильм кө рсету кезінде. Бұ л ө те арзан деп есептелінеді. Ол психологиялық анық жең іледі, ө йткені фильм кө руге кедергі жасайды мекен-жайы мен телефонын жазуғ а ү лгермейді оны аз қ арайды.

Алтыншыдан, жарнама теледидарда емес тек оның кө мегімен.

Теледидардағ ы жарнама роликтері қ ысқ а, оның ұ зақ тығ ы 15-20секунд, кең тү рдегі 20секунд одан да кө п болады. Роликке логотип беріледі(нарық белгісі не нарық маркасы) фирманың атуы, сонымен қ атар, мекен-жайы телефон кейде фирма іс-ә рекетінің негізгі бағ ыттары туралы ақ парат қ осылуы мү мкін. Роликтер компьютерлік графика немесе ойындық кинолар қ олданады. Роликтің негізгі міндеті-фирма жә не оның тауары туралы еске тү сіріп отыру. Кең тү рдегі ролик кө п мә ліметті қ ұ райды, онда тауардың ерекшелігі, жұ мыстың шарты, ұ сынылғ ан жең ілдіктер кө рсетіледі. Мұ нда сценарилер мұ қ ият қ аралады. Кең тү рдегі роликтің блиц-роликтен ерекшелігі онда тікелей жә не жарнама ассоциативті байланыстар қ олданады.

Жарнамалық ассоциативті байланыстар біртипті сериалдар есебінен жү зеге асады. Мұ ндай роликтің негізгі мақ саты- сюжетпен кө рерменді қ ызық тыру. Мұ нда бастысы сюжетті тауармен тікелей байланыстыру емес жай фирманы не тауарды еске тү сіру. Басқ а роликте тікелей ассоциативті байланыстар тауар бағ асы, фирма қ ызметі тартылады. Блиц-роликке қ арағ анда кең тү рдегі роликтер ойын киноларын, мультипликация, компьютерлік графика жә не барлық мү мкіндікті сә йкестіктерді қ олданады.

Психологиялық кө зқ арас бойынша, тележарнамада ең бастысы табиғ илық жә не динамикалық. Динамикалық тақ тада- ролик атақ ты бола алмайды жә не жалық тыратын мұ ң лы бола бастайды. Табиғ илық болмаса ролик шындық тан сенімділіктен айырылады. Ө німді жарнамалағ анда актрисалар таң ғ алғ анын шын кө ң ілмен кө рсете алмай жатады, ә сіресе кіші мектеп жасындағ ы актрисалар оларды байқ ау қ иын емес.

Жарнама ролігі экспертизаның бірнеше тә сілдердін қ олданады:

· ық палдың тиімділік анализі;

· видео қ атардың символикалық анализі;

· видео материалдың психосемантикалық анализі,

· эксперттегі видео клипті идеалды модельмен салыстыру;

Зерттеу нә тижесінде идеалды жә не нашар тележарнаманың ұ қ сас параметрі анық талды. Идеалды жарнама ү йлесімді, жең іл, қ азіргі заманғ а лайық ты болуы керек. Бұ л параметрден қ ұ ралмағ ан жарнама мә ліметті тітіркендіргіш, ішпысарлық ә уре болып қ абылданады. Жоғ ары сапалы жә не профессионалды тележарнаманың бейнесі оның белсенділігімен оптимистілігімен байланысты. Тележарнаманың басқ а маң ызды бағ аланатын категориясы оның кең ойланатыны, ашық тығ ы, сыйлылығ ы, таланттылығ ы, ө зіне тартушылығ ы.

Қ абылдаудың психофизиалогиялық ерекшелігі экрандағ ы бейнелерге ө зінің талабын қ ояды.

1. солдан оң дағ ы қ имылдар, оң нан солғ а қ арағ анда жең іл қ абылданады;

2. диагонал бойынша оң нан солғ а жә не тө меннен жоғ арыдағ ы қ имылдар қ арсы тү йсік тудыруы мү мкін;

3. кадрдың тез жиі ауысуы, ә сіресе теріс эмоция тудыруы мү мкін;

Сыртқ ы жарнама. Сыртқ ы жарнама, жарнаманың ескі тү рі бү гінгі кү нге дейін, жарнамадағ ы тауардың кең жайылғ ан тү рі болып қ алады. Еуропа елдерінде жарнама бюджетінен оғ ан шығ ын 15% дейін қ ұ райды.

-барлық размер жә не формадағ ы жаймасы;

-жарнаманың тү рлі қ ұ рылуы, шатырлы бағ дарлар атауы;

-газеттер жә не жү гіртпе сө з;

-видеотақ та;

декоративті кө шедегі сағ аттар;

-белгі қ ою, кө ше бойына орнату;

-кең кең істікте қ ұ ру;

-аялдамадағ ы сыртқ ы жарнама;

-спорт іргетасындағ ы, транспорттағ ы сыртқ ы жарнама;

Сыртқ ы жарнаманың объектісі тек жарнаманың кең жайылу болашағ ы ретінде емес, ол қ ала архитектурасының элементі ретінде.

Сыртқ ы жарнаманың екі тү рі тиімді деп есептелінеді.

1.Автокө лік трассасындағ ы жайлы жаймалар;

2.Транспорттағ ы жарнама-автобустың ішкі сыртқ ы жағ ында болады.

Бұ л екі дә стү рлі тү р қ ала тө ң ірегінде, сауда орталық тарында қ олданылады. Сыртқ ы жарнаманың қ ұ рылуының тиімділігі, басқ а ақ парат қ ұ ралдарынан ерекшелігі, жарнаманың таралуынан басқ ада нә рсеге қ олдануы мү мкін. Сыртқ ы жарнаманың ерекшелігі теледидар сияқ ты миллиондағ ан аудиториясы бар жарнама тұ тынушыларымен жақ сы қ атынаста болады, жә не оғ ан жү ктелген міндеттемелерді жең ілдетеді. Сыртқ ы жарнаманы шығ арушыда кө птеген мә ліметтің қ ысқ асын, тиімділігін қ ұ румен байланысты мә селе туындайды. Сыртқ ы жарнаманың барлық пайдаланушылары кө ру қ атынасы кезінде тексті оқ у ү шін жә не бейнені кө ру ү шін бірнеше секунд артылмайды. Бұ л ерекшелік шрифт таң дағ анда мұ қ ият болуды, олардың ың ғ айлы оқ ылуын, бейнелігін, тү сінің тиімділігін болжамдайды. Сыртқ ы жарнамағ а мына парметрлер маң ызды «бейне нү ктесі» жә не «кө ру бұ рышы». Тақ таны орналастыру кезінде бейне нү ктесін ескеру керек. Рулде отырғ ан, жү ріп бара жатқ ан адамның кө ру бұ рышы тү рлі болады. Автокө ліктің ішінде тү рлі жерде отыруына байланысты жолаушымен жү ргізушінің кө ру бұ рышы тү рлі болады. Сатып алушының зейінін аудару ү шін сыртқ ы жарнаманың элементі ашық безендірілуі керек, ә сіресе кешкі тү нгі уақ ытта. Тү стің жарық тығ ын безендіру тә сілі, ұ сынылғ ан тауармен байланысты болу керек, сонымен қ атар ол айналадағ ы заттармен, кө шемен, ғ имаратпен сай келуі тиіс.

Сыртқ ы жарнаманың парадоксы- ол айналадағ ы жағ даймен сә йкес келуі тиіс деп есептелінеді. Жайылмалы жарнамны қ олданғ анда фирманың аты жеткілікті таныс болады. Текст экскизді қ арағ анда жайылмалы жарнама ескеретін жайт, ол жарнамалаушы фирманың бейнесіне сә йкес, бейне қ ұ ру керек. Жарнаманы дайындағ анда, онда жазуғ а қ арағ анда тауар бейнесін кө ру жақ сы есте сақ талады. Плакатты қ абылдау безендірілуіне емес, орналасуына да байланыты (жол, кө ше, ғ имарат). Кү нге қ арағ анда кө лең кеде тұ рғ ан плакат жақ сы кө рінеді. Кө біне плакаттар транспорттың жү ретін бұ рышына жиі орналасады, алайда психологтарғ а жақ сы таныс, жарнама плакатының жол бойында орналасуы тиімді қ абылданады. Кейде жарнама жайылымдары автокө ліктің жү руіне қ арама-қ арсы бағ ытталады, психологтадың кө зқ арасы бойынша бұ л қ абылдауғ а тиімсіз.

Кейде жарнамалаушылар, суретшілер, дизайнерлер жарнаманы адам емес машина кө ретіндей етіп безендіреді. Егер бақ ылаушығ а кө п детальдары бар таныс емес жарнама плакатын ұ сынса- шрифт, сурет, мекен-жай, телефон- бұ л психикалық процеске зейін, ес, ассоциативті ойлау, эмоцияғ а зиян келтіреді. Жарнаманың ақ парат кө лемі адамның когнитивті мү мкіндіктерін ескеру керек. Жарнама жайылымдары жә рмекеге ұ қ сайды олар ашық кө п тү сті, айтуғ а қ арағ анда айқ айлайды. Ол топтарды барлық кү шімен ө зіне қ аратқ ысы келеді. Жарнамалық жайма жоғ ары зейін аудартады жә не жоғ ары қ ызығ ушылық таң ғ алдыру тудырады. Оның мә ліметінің маң ызы аз, бірақ кө п эмоция. Ол пайдаланушыны сендірмейді жай ғ ана қ ызық тырады.

Жарнамалық хабаландыру адамдарғ а фирма туралы оның бар екенін еске тү сіреді. Ол басқ а жарнамалық шаралармен сә йкес келгенде тиімдірек болады. Олар жаймада, дуалда, ғ имараттың шатырында, транспорттың ішінде жү зеге асады. Жарнама таратушылардың басты қ ызметі- тауар туралы пайдаланушының есіне тү сіру.

Жарнаманы ө ң дегенде оны қ олданудың бірнеше ережесін есте сақ тау, пайдалы қ абылдаудың тиімділігін арттыру ү шін 7-9 сө зден артық қ олданбау керек. Шрифт ашық, ірі екі ү ш тү сті, зейінді шоғ ырлайтындай жә не оң ай оқ ылатындай болуы керек. Текст қ араң ғ ыда қ иындық сыз оқ ып кете беретіндей қ ысқ а болуы тиіс. Кейде кә сіпорынды не дү кенді іздеуге кө п уақ ыт кетіп жатады ө йткені, олар қ арапайым кө рсетуді ұ мытып кетіп жатады. Хабарландыру тақ тасында екі сө зді еске тү сіру пайдалы, ол жарнамада қ олданылып жү рген сө з, адамдарғ а сенімді тү рде ә сер етеді. Бұ л сө з- «Кіру қ асына», «Дә л осында».

Транзитивті жарнама. Бұ л жарнама тү рлі- кө шеде болғ андардың бә ріне жетеді. Оның кемшілігі мақ сатының болмауы сондық тан транспорттағ ы жарнаманың кө мегімен нарық тағ ы тауар жылжиды. Оның артық шылығ ы бір аудиторияғ а шамамен 20 минут одан да кө п ү зіліссіз ық пал етеді. Автобуста, вагонда, метрода қ оғ амдық транспорт аялдамасында адамдардың тексті толығ ымен оқ уында уақ ыт жеткілікті. Мұ ндай орында толық ақ парат беруге, анық тауғ а болады. Бұ л жарнаманың басқ а маң ызды ерекшелігі- бір аудиторияғ а ық пал етуді қ айталауғ а кепілдеме беруі. Жолда жолаушылар сатып алғ ан газет журналына қ арайды. Сондық тан, транспортта таратқ ан жарнама материалына графикалық безендірілген жарнама текстін қ оюғ а болады. Транспортта жарнама екі тә сілмен тарлуы мү мкін- сыртында жә не салон ішінде ә рқ айсының ө зінің шектеуі жә не тиімділігі бар. Сырттағ ы жарнаманы бә рі оқ иды, салондағ ыны тек ішінде отырғ андар. Демек, жеке кө лігі бар адамдар жарнама ық палында болмайды. Салондағ ы жарнамалық хабарландыруды мазмұ нды кең тү рде істеуге болады. Салонда кетіп бара жатқ ан адам телефон жазуғ а жайлы отырады. Сырттағ ы жарнаманы қ озғ алғ анда кө рінетіндей, танитындай болу керек. Біріншіден, алшақ тық та оқ ылатындай ә ріптерінің ү лкен болуы, екіншіден ә ріптерден қ ұ ралғ ан сө з бір кө ргеннен оқ ылатындай болуы тиіс. Автотранспорттың қ озғ алуынан кейбір шрифтер қ иын оқ ылады жә не қ абылданады бұ л ә ріптер мен сө здер арасында қ ашық тық тың кішкентай болуынан. /64, 80б/