Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес білім беру

Модулі бойынша рефлективті есеп

Оқ ушылардың жас ерекшеліктеріне сә йкес білім беру – бұ л модуль талантты жә не дарынды балаларды оқ ыту тақ ырыбымен тығ ыз байланысты, себебі екі модуль де оқ ушылардың қ ажеттіліктерін қ анағ аттандыруғ а бағ ытталғ ан сараланғ ан оқ ытуғ а қ атысты болып отыр. Оқ ушылардың жас ерекшеліктеріне сә йкес білім беру жә не оқ у балалар дамуында оқ удың қ олжетімділігі дә режесін анық тайтын кезең деріне қ атысты «Білім беру мен оқ ытудағ ы жаң а тә сілдер» модулімен тығ ыз байланысты. Ә ртү рлі жастағ ы балаларда байқ алатын метасана (тұ лғ аның ө зін-ө зі тануы жә не ө з когнитивтік ү дерістері мен стратегиясын қ арастыру) дең гейіне, балалардың жас шамасына бейімделген сындарлы диалогті ынталандыру стратегиясы да ә р жастағ ы балалар мү мкіндігіне сай беріледі.

Білім беру жү йесін жаң ғ ырту барысында.... педагогтар қ ұ рамының сапасын арттырудың маң ызы зор.....Мектептер мен жобалар оқ ытушыларының біліктілігін арттыруғ а талаптарды кү шейту қ ажет. Ә р ө ң ірде педагогтардың біліктілігін арттыратын интеграцияланғ ан орталық тар жұ мыс істеуі тиіс.» Н.Ә.Назарбаев

Сыни тұ рғ ыдан ойлау- бақ ылаудың, тә жірибенің ойлау мен талқ ылаудың нә тижесінде алынғ ан ақ паратты ойлауғ а бағ алауғ а, талдауғ а жә не синтездеуге бағ ытталғ ан пә ндік шешім. «Технологиялық педагогикалық жә не мазмұ ндық білім» тә сілін алғ аш рет 2006 жылы зерттеген ғ алымдар: Мишра мен Келердің айтуынша, егер жаң а технология оқ уды жақ сарту жағ ына ө згертуге қ абілетті болуғ а тиіс болса, онда жоспарлау ү дерісі пә ннің ерекше білімдерін оқ ушылар тү сінетінін біле отырып, осы білімдердің ық палдасуына қ амту керек деген тұ жырымдарын ескере отырып, (Нұ сқ аулық, 65-бет) балалардың сыни тұ рғ ыдан ойлау қ абілеттерінен табуды қ ажет ететін негізгі ерекшеліктер: ұ тқ ырлық, сың аржақ тылық тың болмауы, пайым, тә ртіп, ө зіндік сана сезім.жалпы сыни тұ рғ ыдан ойлайтын оқ ушылар белсенді болады, олар сұ рақ тар қ ойып, дә лелдерді талдайды, мағ ынаны анық тау ү шін саналы тү рде стратегиялар қ олданады.

Сындарлы оқ ыту теориясындағ ы жетістікке жетелейтін жеті модульдердің бірі «Cыни тұ рғ ыдан ойлауғ а ү йрету» басқ а модульдермен де тығ ыз байланысты деп есептеймін. Оқ ушылар сабақ та қ алай оқ у керектігін мең гереді, яғ ни метатаным пайда болады, ө здері ү деріс барысында ой қ орытады, нә тижеге жетуге ұ мтылады. Мұ ғ алім оқ ушығ а қ алай оқ у керектігін ү йретеді, ал бұ рынғ ы дә стү рлі оқ ыту процесінде мұ ғ алім білімді беруші болғ ан болса, жаң а оқ ыту ү дерісінде мұ ғ алім бағ ыттаушы болып табылады. Сабақ тағ ы басты тұ лғ а, басты кейіпкер – оқ ушы болды. Оқ ушыны ө з бетімен білім алуғ а, ол ү шін ізденуге, терең ойлауғ а, зерттеуге дағ дыларын қ алыптастыру қ ажет екенін аң ғ ара отырып, жаң а білімді мең герту ү шін ең тиімді ә діс сұ рақ – жауап, ә ң гімелесу, диалог болып табылады. Менің ә р сабағ ым диалогтан қ ұ рылады, себебі ағ ылшын тілі болғ андық тан кө бінесе оқ ушылардың ауызекі сө йлеуіне мә н беремін. Топтық жұ мыс арқ ылы «оқ ушы мен оқ ушы» арасында, «оқ ушы мен мұ ғ алім» арасындағ ы диалогты тиімді ұ йымдастыру арқ ылы мақ сатқ а қ ол жеткізе алдым. Нә тижесі таң ғ аларлық! Оқ ушылар мен кү ткеннен де артық ә сер алды. Ө з ойларын жарыса айтып, қ ызу пікірталас тудыра алды. Жаң а сабақ ты ө з беттерімен тез мең гере алды. Сабақ та «ү нсіз» оқ ушылар да сө йлеп кетті, олай дейтін себебім, мотивациясы тө мен оқ ушылардың ө зі тым болмағ анда постермен жұ мыс жасау барысында сө йлемесе де, сызбамен кө мектесті.
Сабақ тардың барысында оқ ушылардың сыни тұ рғ ыдан ойлау қ абілеттерін, соның ішінде ұ тқ ырлық, сың аржақ тылық тың болмауы, пайым, тә ртіп, ө зіндік сана сезім секілді ерекшеліктерге мә н бере отырып сабақ барысында ә рдайым оқ ушылардың белсенді болуғ а, дә лелдерді талдай алуғ а, мағ ынаны анық тау ү шін саналы тү рде стратегияларды қ олдана алуына мү мкіндіктер мен жағ дай жасауды қ амтамасыз етуді мақ сат тұ ттым. Осында қ арастырылғ ан стратегиялар оқ ушылардың бірін-бірі тың дап, дә лелдерді талап етіп, тиянақ ты жә не нақ ты да жан-жақ ты болуғ а, ынымақ тастық пен бір-бірін қ ұ рметтеуге ү йретті. Қ уанышпен айта кететін жайт, бұ рын ү ндемей отыратын балалардың да сабақ қ а қ ызу араласуда. Жай уақ ытта олар ө здерін бұ лай кө рсете қ оймас еді. Сабақ тарды ерекше, жаң а ә діс бағ дарламасымен сабақ ө туім оларғ а еркін сө йлеп, ойларын ашық жеткізуге, сыншыл кө зқ араспен ойлауғ а мү мкіншілік туғ ызғ андай. Бұ л ә рине қ азіргі қ оғ ам мен мектептің басты талабы. Осы талаптарды ә рі қ арай дамыту ә рине ә р мұ ғ алімнің парызы. Оқ ушылар кү нделікті сабақ тан, бү гінгі сабақ тардың айырмашылығ ы; топтық, жұ птық жә не жеке жұ мыстардың нә тижесінде ө здігінен бағ алау, ө з ізденістерінің арқ асында бұ рын мұ ғ алімнің тү сіндіргенінен ө з бетінше ізденуінің нә тижесінде кө птеген ө з білімдерінде.
Осы уақ ытқ а дейінгі ө ткен сабақ тарым бойынша: Мотивациясы тө мен оқ ушы сабақ та мұ ғ алімнің кө мегімен, жетелеуімен ойын жеткізе алмайды, қ азірде топпен жұ мыс кезінде топтағ ы оқ ушылармен ілесіп ө з ойын жеткізіп сабақ қ а қ ызығ ушылығ ы мен қ осымша материалдар ізденіп, ө зінің шығ армашылығ ын кө рсетуде. Ә р сабақ барысында ө з ерекшелігімен кө зге тү сіп оқ ушы жаң а ә дістің арқ асында ө зінің тобында ізденісін бұ рынғ ыдан да шың даудың жолын қ арастыра отырып сол сабақ қ а таныстырылым жасап ә келіп қ орғ ап шық ты. Ағ ылшын тілінде ө з ойын еркін жеткізу немесе диалог қ ұ ру оң ай емес соғ ан қ арамастан алғ ашқ ыда сабақ қ а толық араласа алмай отырса да, диалог арқ ылы сыни тұ рғ ыдан ойлауғ а берілген тапсырмағ а қ ол жеткізу ү шін топ ішінде талқ ылауғ а арналғ ан ортақ сұ рақ тар бойынша жұ мыс жасап, оқ ушылармен бірге ойланып, сол тапсырманы шешуге арналғ ан ой-пікірлер айтып талқ ылады, бұ л диалогтық оқ ыту оқ ушылардың ө з ойын еркін жеткізуіне ық пал жасап, сабақ қ а қ ызығ ушылығ ымен қ атар ө з ойларын толық жеткізуге кө п кө мегін тигізді.
Оқ ушылар топта тапсырманы орындау кезінде бірінің сұ рақ тарына бірі жауап беріп, бірін-бірі оқ ытып жатқ анын кө рдім. Сонда байқ ағ аным оқ ушылардың менің тү сіндіргеннен гө рі ө здерінің бірін-бірі оқ ытқ ан кезде ақ паратты тез қ абылдайтыны. Бірте-бірте оқ ушылар арасындағ ы сенімсіздік, ү рей сейіліп, сабақ қ а деген ынта-жігері ояна бастады. Ә рине топтық жұ мыс болғ ан кезде оқ ушылардың барлығ ы қ амтылып, біреуі сурет салса, біреуі тақ ырыпқ а қ атысты сө здерді тізбектесе, енді біреуі қ орғ ауғ а дайындалып жатады. Бұ л жерде бір-бірінің арасында ынтымақ тастық орнап, лидерлер қ асындағ ыларды да сө йлеуге тартып, бір-біріне жанашырлық пен кө мектесе бастады. Мен мұ ндай нә тиже кү тпеген едім, осыдан кейін мен оқ ушыларғ а кө п еркіндік беріп оларғ а тек бақ ылаушы ретінде қ арауым керек екеніне ой тү йдім. Осыдан шығ атын қ орытынды сабақ та нә тижеге жету ү шін оқ ушыларғ а жетелеу сұ рақ тарын қ оя отырып, жауап алып, балалардың бір-біріне сұ рақ қ оя білуін жә не оғ ан ұ тымды жауап беруін қ алыптастыру керек екендігіне кө з жеткіздім.
Менің бір тү йгенім оқ ушыларғ а қ осымша тапсырманы берген сайын оқ ушылар ә р қ ырынан кө рініп, бір жағ ынан оларды ғ ылыми зерттеуге бағ ыттаудың бір сатысына кө терудің қ адамы сияқ ты боп кө рінді. Осындай тапсырмаларды беру кезең інде-ақ еріксіз оқ ушылардың дең гейлері де анық талып жатты.
Алдағ ы уақ ытта бағ дарлама идеясы жеті модуль кең інен енгізілсе деп ойлаймын. Ө зімде осы бағ дарлама модульдерін жү йелі пайдалану, мені жә не оқ ушыларды ү лкен жетістіктерге ә келері анық. Негізі модульдер ө зара тығ ыз байланысты баяндама барысында да жаздым. Тығ ыз байланысты дейтін себебім, мысалы сыни тұ рғ ыдан ойлауғ а ү йретпесек, олар ө з-ө зін қ алай бағ алайды? Шульман айтқ андай мұ ғ алімнің ү ш кө мекшісі бас, қ ол, жү рек демекші, егерде шын ниетімен мұ ғ алім оқ ушыны марапаттап, қ олдап жатса бала бә рін де сезеді. Ол да сізге солай қ арым-қ атынас жасайды екен. Мен ө з тә жірибем де соны байқ адым. Мен енді алдағ ы уақ ытта сабақ та ата-анағ а бағ алау парақ тарын шығ арып, бағ алау ү дерісіне қ атыстырсам деймін. Қ андай ұ стаз болса да оның бастапқ ы мақ саты алдындағ ы оқ ушыны алғ а жетелеу, ал бағ дарлама бізге дайын жол салып беріп отыр. Біз енді сол жолмен жү рсек ү лкен тә жірибелі, кә сіби ұ стаз боларымыз жә не сыни тұ рғ ыдан ойлап, алғ ан білімін ө мірінде де пайдалана алатын оқ ушы тә рбиелейтініміз анық.