БАҚ және қоғаммен байланыс

Қ оғ аммен байланыс орнату қ ашаннан журналистердің кә сібінің бір қ ыры. 1960-шы жылдардан бері дамығ ан елдерде бұ л мамандық ты ЖОО-да дайындап, мемлекеттік жә не тә уелсіз мекемелердің барлығ ына PR қ ызметін кең інен пайдалануда. PR мекеменің барлық қ атнастарын (қ оғ амның, ә кімшілік, қ аржылық) зерттеп, талдап, реттеп отырады.

Қ оғ аммен байланыс жә не жарнама маркетингтік (коммуникацияның) байланыстың бір бірін толық тыра тү сетін жә не ө зара сынау арқ ылы байланысатын И. Рожков айсберг тә різдес схемамен кө рсеткен. Байланыс - мақ саты жарнама - форма мен тауар бейнесін жасау. «Сейц проушн» сатып алуғ а жол ашу. Директ-маркетинг – тұ тынушы мен ө ндіруші арасындағ ы екі жақ ты ұ зақ байланыс орнату.

PR - қ азіргі заманғ ы бизнестің ең басты бө лігі болып саналады. Европаның ө зінде жетекші PR агенттіктерінің бір жылғ ы кірісі жү здеген млн. долларды қ ұ рағ ан.

Қ оғ аммен байланыс АҚ Ш-та, Батыс Еуропа елдерінде тұ рақ ты жұ мыс ү рдісі болып саналады. Қ ытайда, мысалы қ оғ аммен байланыс курсы жү зден аса университеттің оқ у бағ дарламасына енген. Бұ л дамығ ан елдердегі PR мамандығ ын дайындау ә лдеқ айда ертерек қ олғ а алынғ ан.

Кү нде миллиондағ ан газет-журналдар оқ ырман қ олдарына келіп тү седі. Бү гінгі кү нде жү здеген радиостанциялардың толқ ындарда еліміз бен шетелдік жаң алық тарды тың дарманғ а жеткізеді. Мың дағ ан телемұ наралар, ондағ ан ғ арыштық спутниктер бізді ә лемнің тү рлі елдеріндегі оқ иғ алардың куә гері болғ ызады.

Баспасө з, радио мен телеарна мә нін қ азіргі уақ ытта асыра бағ алай алмаймыз. Ө йткені олар ә серлесудің ірі қ ұ ралына айналып кетті.

РR-дың негізігі бағ ыттарының бірі –БАҚ. Ал БАҚ ө з ішінен жеке-жеке тармақ тарғ а бө лінеді. Адамның бү кіл ө мірі БАҚ -пен ө те тығ ыз байланыста.

ХХІ ғ асыр – ақ парат ғ асыры. Ол адамды толық тай ақ паратқ а, жаң алық тарғ а “орап” кетіп, адамды ө зіне тә уелді етті. Егер бұ рын ә леуметтік-саяи ө мірде кейбір жайлар белгісіз немесе толық шығ арылмағ ан болса, қ азіргі уақ ытта қ оғ ам тү рлі-тү рлі ақ партты кез келген жерден алу мү мкіндігі бар.

Соң ғ ы он жылда кө птеген дамығ ан елдерде қ оғ амдық қ атынастар мақ саттарының жү зеге асуына ү лкен ә сер етті. Имидж, репутация, іскерлік қ атынастар жә не қ оғ амдық пікір ө неркә сіптердің тү сініктері қ оғ амдық қ атынастың негізгі қ ұ рылымына айналды. Егер де қ азіргі ұ йымдар ө мірінде қ оғ амдық пікір маң ызды рө л атқ арса, онда бұ қ арамен ө зара байланыс ү рдісін тек мемлекеттік дең гейде ғ ана емес, сонымен қ атар жеке шаруашылық субъекті ретінде басқ арады.

Бұ қ арамен байланысты тө рт тү рлі жолмен тү сіндіруге болады.

Біріншіден, атақ ты бұ қ арамен байланыс маманы С.Блэкпен, қ оғ амдық қ атынастар институтымен (Ұ лыбритания) жә не Уэбстердің тү сіндірмен сө здігімен трактатталады. Сонымен С.Блэк РR-ды ө зара тү сіністік ә серінен гармонияғ а жету ө нері деп айтады. Уэбстердің тү сіндірме сө здігі – ақ параттандыратын материалдарды тарату, ақ парттар алмасуы жә не қ оғ амдық редакцияны бағ алау ә серімен тұ лғ а, ұ йым, топ адамдары немесе бү кіл қ оғ аммен ө зара тү сіністік жә не тілдестік қ атынастарды орнатуғ а кө мектесу. Бұ қ аралық қ атынастар институты (РR) – ұ йым мен қ оғ ам арасындағ ы тү сіністік жә не сыйластық қ атынастарды орнату жә не қ алыптастыруғ а бағ ытталып жоспарланғ ан.

Екіншіден, мұ нда қ оғ амның мү дделері ұ йым мү дделерімен сай келгенде ғ ана ескеріледі. Бұ л жағ дайда ұ йым мақ саттарының жү зеге асырылуы тек барлық жақ тардың мү дделері ескерілсе ғ ана мү мкін. Бұ л бағ ытты ХХ ғ асырдың бірінші жартысында Э.Бернейз ұ сынғ ан болатын. Ол: “PR – бұ л қ оғ амды ө зінің ә діс-амалын немесе ә рекеттерін ө згерту ү шін кө ндіруге, сонымен қ атар қ оғ амның мү дделеріне сә йкес ұ йым ә рекетінің ү йлесушілігіне жә не керісінше бағ ытталғ ан”, - деп тұ жырымдайды. Бұ л бағ ыт басқ аларғ а қ арағ анда ең тиімді болып келеді. Ө йткені ә рбір ұ йым белгілі бір мақ саттарды жү зеге асыру ү шін қ ұ рылады жә не бұ л мақ саттардың нә тижелі жү зеге асырылуына кө бінесе РR ә сер етеді. Коммерциялық ө неркә сіп ү шін РR ө німдердің ө тімділігін жоғ арылауын, тұ тынушылармен ө зара пайдалы қ атынастардың реттеуін негізге алады. Ал коммерциялық емес ұ йымдар ү шін РR қ ызметі мақ саттарғ а жету ү шін ғ ана емес, сонымен қ атар ә рі қ арай тіршілік етуіне бағ ытталғ ан.

Ү шіншіден, бұ қ арамен қ атынасты коммуникациялық менеджменттің синонимі ретінде қ арастырады. Менеджментте коммуникация астарында екі немесе одан да кө п субъекттер арасындағ ы ақ парат алмасу ү рдісі кіреді. Қ оғ аммен ө зара табысты байланыс орнату ү шін ұ йым белгілі бір ә рекеттер жасауы қ ажет.

Тө ртіншіден, ә лем тә жірибесінде таралғ ан РR тү сінігі маркетинг кешенінің бір бө лігі. РR маркетингтің қ ұ ралы ретінде, бір негізгі топ пен тұ тынушылар арасында ө зара ә рекеттесуге бағ ыттайды. Маркетинг пен бұ қ арамен байланыс бірігіп, мақ саттардың орындалуын жү зеге асырады.