Главная страница Случайная страница
Разделы сайта
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Моноклонды антиденелер
|
|
Ғ ылыми зерттеулерде жә не медициналық практикада антиденелерді қ олдану кең спектр алып жатыр. Сонын ішінде аз маманданғ ан антиденелер бағ алы болады, себебі белгілі бір эпитопқ а ә сер етеді. Жануарларды қ арапайым иммунизациялау нә тижесінде бұ ндай препаратты ала алмады, себебі барлық иммунизацияғ а ұ шырағ ан жануарлар қ анында кең спектрлі ә р тү рлі арнайы антиденелер бар, ал иммунизациялағ анда берілген антигенге қ осымша спецификалық антиденелер синтезделеді, ал олар ә р тү рлі кластағ ы иммуноглобулиндерге жатады.
Бұ л мә селенің шешімі В-лимфоциттердің клондарын бө лу жә не мә дениеттендіру арқ ылы шешілді, себебі ол белгілі берілген арнайылығ ы бар. В-жасушаларының клондарын ө ндіруі қ иынғ а соқ пайды, бірақ олардың ө мір сү ру уақ ыты аз, ол он кү нге тең. Ө ткен ғ асырдың жартысында иммунохимиктер иммуноглобулиндердің қ ұ рылысын зерттеу барысында моноклонды антиденелерді қ олдана бастады. Олар лимфоидты ісіктің жасушасынан, яғ ни миеломадан, бө лінгенін алғ ан. Ол В-жасуша клондарының шексіз бө лінетін білдіреді жә не антидене тү зуші. Бұ л антиденелердің арнайылығ ын анық тау ә р дайым бола бермейді, ал негізгісі оны бағ ыттай алуғ а қ иын.
Қ орыта келе, бұ л жұ мыстың мақ саты бө лінуі тоқ тамайтын жә не белгілі бір арнайылы жұ мыс істейтін моноклонды антиденелерді алу. Бұ л мә селені 1975 жылы Ц. Мильштейн жә не Г. Келлер деген иммунологтар шешті. Олар алғ аш антидене тү зуші жә не миеломды жасушасының қ алыпты гибридін алды. Селекция жү ргізу нә тижесінде олар бір уақ ытта қ ажетті арнайы антиденелердің синтезін ө ндіре алатын жә не жасанды ортада шексіз ө сіре алатын гибридте жасушаларды ала алды. Осыдан гибридті жасушаларғ а ө зіндік мә ң гілік тіршілік ету қ алыптасты. Осы гибрид жасушалардың тү рі гибридомдар деген атқ а ие болғ ан. Жекелендірілген гибридомды жасушаларды бө ліп алуғ а жә не дақ ылдандыруғ а болады. Нә тижесінде ол клонғ а бастама береді. Бұ ндай клондар бір антигендік детерминантағ а мамандандырылғ ан антиденелерді in vitro да кө п кө лемде ө ндіре алады. Міне осылар, моноклонды антиденелер болып табылады, олар бір изотиптен жә не бір аллотиптен тұ рады, бірдей вариабельді аймығ ы, қ ұ рылымы жә не идиотипі бар.
1984 қ азанда in vitro да моноклонды антиденелерді алуғ а болатын гибридомды технологияны ойлап тапқ андары ү шін Ц. Мильштейн жә не Г. Келлер Нобель сыйлығ ына ие болды.
Моноклонды антиденелерді ө ндіріп алатын гибридомды технология бірнеше этаптан тұ рады. Ең алдымен зерттелетін антигенмен тышқ андарғ а иммунизациялау жү ргізеді. (жасушалық немесе ерітінді тү рінде) Иммунизацияланғ ан жануардың кө кбауырынан В-лимфоциттерді бө ліп алады. Осыдан кейін антиденетү зішу В-жасушаларымен тышқ ан ісігінен, яғ ни плазмоцитомадан(шексіз бө лінуге қ абілеті бар), алынғ ан В-жасушаларын қ осылуын жү ргізеді. Плазмоцитоманың ө зі антидене тү зуге қ абілетті емес. Бір жасушалық мембрананың астында осы жасушалардың геномдық қ осылуы гибридті жасушалардың пайда болуына алып келеді. Пайда болғ ан гибридома аз мамандандырылғ ан антиденелерді (иммундық В-лимфоциттерден) ө ндіру қ абілетіне ие болады жә не ұ зақ ө мір сү ретін шексіз бө лінетін болады (плазмоцитома жасушалар секілді). Жасушалар қ осындысының қ арапайым гибридті емес жасушалары ө сіп кетпейтін арнайы селективті ортада қ оректендіреді.
Ө сірілген гибридомды жасушалар қ осындысын бірлік кө лемде сұ йық қ оректі ортада бір жасушағ а дейін ерітеді жә не кө бейтеді, яғ ни клондайды. Қ алдық ү сті сұ йық тық та ө сіп жатқ ан клондардың зерттеліп отырғ ан эпитопқ а антиденелердің бар болуын жә не концентрациясын анық тайды. Анық талғ анн кейін сә йкес клонды бө ліп алады жә не жинайды. Жиналғ ан гибридомды жасушалар клонынан зерттеліп отырғ ан антигеннің жалғ аз эпитобына спецификалық моноклонды антиденелерді синтездейді.
Қ азіргі кезде кө птеген ә лемдік фармацевтикалық фирмаларда моноклонды антиденелерді ө ндіреді жә не иммунологиялық зерттеулерде кең інен қ олдау тапқ ан. Олар анық беткі фенотипті маркерлерге ие жасушалардың идентификациясында; ә р тү рлі жасушалардың мембранасында орналасқ ан молекулардың функциясының орнатылуына; кү рделі антигендер қ осылысының талдауына; бө лінудің ә р тү рлі сатысында жасушалардың антигендік қ ұ рамын талдауда, сонымен қ атар эмбриогенезді зерртеуде жә не басқ а да кө птеген зерттеулерде қ олданылады.
Кө птеген ғ ылыми қ атардағ ы мә селерді жалғ ыз практикалық шешім ретінде моноклонды антиделерді қ олдану болып табылады. Мысалы, осы техниканы қ олдану барысында идиотипті жә не иммунды жауаптың идиотиптік реттелуі туралы оқ ытулар дами бастады.
Клиникада адамның иммунды статусын бағ алау жағ дайдаында лимфоциттердің субпопуляциясын идентефикациясы ү шін антиденелрді қ олдану кең інен қ олдау тапқ ан. Моноклонды антиденелерді адамдағ ы жедел лейкоздың тү ріне анық таушы антигендерді бө ліп алуғ а рұ қ сат етіледі. Обырэмбрионалды антигенге радиоактивті моноклональді антиденелерді метастаздарды анық тау ү шін жә не ішек ісіктерін ерте сатысында тарлу орнын жә не пайда болуын анық тауда қ олданылады. Дифтериялық токсин жә не рицин сияқ ты удың жасушалық молекуларымен коньюгирленген моноклонды антиденелерді иммунотоксин деп атайды. Олар қ атерлі ісіктің барлық тү рінде спецификалық терапия ретінде қ олданылады. Қ ұ рамында Fc-фрагменті жоқ мутантты монокональді антиденелер токсикалық дә рілік заттардың in vivo да бейтараптануында қ олданылады (мысалы, дигоксин жә не басқ а да препараттардың аса ә сер етуінде). Осындай кө птеген мысалдар келтіруге болады.
|
|