Дәннiң микрофлорасы

Дә нге кө птеген микроорганизмдер тү седi. Ол негiзiнен топырақ тың микробтары–споралы бактериялар, зең саң ырауқ ұ лақ -тары, сү т қ ышқ ылды бактериялар, iшек таяқ шасы, ашытқ ылар, т.б.

Микрофлораның кө беюiне жағ дай жасайтын негiзгi жағ дай болып дә ннiң жоғ арғ ы ылғ алдылығ ы (15% жә не одан жоғ ары) табылады. Осындай жағ дайда кө бейетiн микрофлора дә ндегi биохимиялық процестердi жандандырады. Нә тижесiнде жылу кө п бө лiнiп, астық тың 70 жә не одан жоғ ары градусқ а дейiн қ ызуына ә келедi. Ақ ырында астық тың кө мiрленуiне ә келуi мү мкiн. Астық тың фитопатогендi микрофлорасымен зақ ымдануының гигиеналық маң ызы бар. Ол астық тың бө лiнуiне ә келiп, оның улы қ асиеттерiнен адамның ауруы мү мкiн.

Фитопатогендi микрофлорағ а зең жә не қ ара кү йе саң ырауқ ұ лақ тары, қ астауыш (спорынья), фузариум тұ қ ымдастығ ының саң ырауқ ұ лақ тары жатады. Зең саң ырауқ ұ лақ тары дә н қ абығ ының бү тiндiгiн бұ зып, эндоспермге енедi. Кейбiр зең саң ырауқ ұ лақ тары адамды ауруғ а шалдық тыратын токсиндер – афлотоксиндер бө ледi. Қ аракү йе (головня) саң ырауқ ұ лақ тары дә ндi ө суi кезiнде зақ ымдайды. Олар дә н қ абығ ының астында кө п споралар тү зiп, дә н қ ара тү ске боялады. Дә ндi тартқ ан кезде споралар ұ нғ а тү седi.

Қ астауыш қ ара бидайды жиi зақ ымдайды. Claviceps purpurea саң ырауқ ұ лағ ының споралары ө сiп келе жатқ ан масақ қ а тү сiп, қ оң ыр кү лгiн тү стi тығ ыз, ұ зынша келген мү йiзшелер (маточные рожки) тү зедi. Оларда улы заттектер (эрготамин, эргометрин) бар. Қ астауыштың мү йiзшелерiнен тазартылмағ ан дә ндi тартқ анда, олар ұ нғ а тү седi. Жылумен ө ң дегенде улы заттектер жойылмайды, сондық тан адамдарды ауруғ а шалдық тыруы мү мкiн.

Қ астауыш пен қ аракү йенiң дә ндегi рұ қ сат етiлген мө лшерi 0, 5% дейiн, ұ ндағ ы қ аракү йенiң мө лшерi 0, 05% аспауы керек.

Астық дақ ылдары микроскопиялық Fusarium тұ қ ымдастарының саң ырауқ ұ лақ тарымен зақ ымдануы мү мкiн. Осындай астық тан дайындалғ ан ө нiмдердi пайдаланғ анда, адамдарды ауруғ а шалдық тырады.

Арам шө п тұ қ ымдарының араласпалары

Арам шө птерге есекмия (софора), қ арамық ша (куколь), қ оянбеде (вязель), сү йелжазар (гелиотроп), есiртпе ү йбидайық (плевел опьяняющий) т.б. жатады.

Арам шө птердiң тұ қ ымдарында улы заттектер бар. Арам шө п тұ қ ымдарының жетiлуi дә ндi дақ ылдың жетiлуiмен сә йкес келедi. Астық ты жинағ анда олар дә нмен араласады.

Арам шө птiң заттектерi жылумен ө ң деуге тұ рақ ты жә не нанды пiсiргенде олар жойылмайды. Кейбiреулерi нанғ а ащы дә м бередi. Улы заттармен зақ ымданғ ан астық ты пайдаланғ анда адамдар арасында ауру туғ ызу қ аупi болғ андық тан, ол дә н мен ұ нда арам шө п тұ қ ымдарының мө лшерi нормативтi-техникалық қ ұ жатпен шектеледi:

· сү йелжазар араласпасы мү лде рұ қ сат етiлмейдi;

· қ арамық шаның ұ ндағ ы мө лшерi - 0, 01% аспауы керек;

· ұ ндағ ы қ оянбеденiң мө лшерi – 0, 04% аспауы керек;

· астық тағ ы есекмияның мө лшерi – 0, 04% аспауы керек.