Ресми бақылау жүйелері және ресми сертификациялау жүйелері

Ресми тү рде мойындалғ ан бақ ылау жү йелері жә не ресми тү рде мойындалғ ан сертификациялау жү йелері – бұ л мемлекеттік ведомствомен ресми санкцияланғ ан немесе ресми мойындалғ ан жү йелер.

Талаптар – бұ л компетентті органдардың халық тың денсаулығ ын, тұ тынушылардың қ ұ қ ығ ын қ орғ ауды жә не ә діл сауда жү ргізу жағ дайларын қ амти отырып, азық -тү лікті сатуғ а қ атысты бекітілген критерийлерді айтады.

Азық -тү лікті бақ ылау жә не сертификациялау жү йелері барлық жағ дайларда, ә ғ ни тағ амдық қ ауіпті факторлардан тұ тынушыларды қ орғ ау мақ сатында азық -тү ліктің жә не оларды ө ндіру жү йелерінің бекітілген талаптарғ а сә йкестігін қ амтамасыз ету ү шін, азық -тү лікті алып-сату барысында алаяқ тардан қ орғ ау ү шін, сонымен бірге белгілі ө німді нақ ты сипаттау арқ ылы сауданы жең ілдету ү шін қ олданылуы керек.

Азық -тү ліктің, олармен жанасатын материалдар мен бұ йымдардың сапасы мен қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету саласына қ атысты қ ұ қ ық тық реттелуі қ олданыста жү рген мемлекеттік заң намағ а негізделген. Азық -тү ліктің сапасын регламенттейтін барлық қ ұ жаттар тө рт топқ а бө лінеді:

1. Техникалық регламенттер – стандартқ а не ережеге жү гінетін, немесе аталғ ан қ ұ жаттарды қ ұ рамына енгізу арқ ылы міндетті талаптарды бекітетін нормативтік қ ұ жат. Оның ішіне терминологияғ а, белгілеулерге, қ аптамағ а, белгі соғ уғ а, ө ндіру ә дістеріне қ атысты талаптар да кіреді.

2. Нормативтік қ ұ жаттар – азық -тү ліктің, олармен жанасаты материалдар мен бұ йымдардың сапасы мен қ ауіпсіздігіне, оларды бақ ылауғ а, азық -тү лікті дайындауғ а, сақ тауғ а, тасымалдауғ а, таратуғ а жә не қ олдануғ а, сонымен бірге сапасы тө мен, қ ауіпті азық -тү лікті, материалдар мен бұ йымдарды утилизациялауғ а не жоюғ а қ ойылатын талаптарды бекітетін стандарттар, санитариялық, ветеринарлық -санитариялық жә не фитосанитариялық ережелер мен нормалар жә не тағ ы да басқ а нормативті қ ұ қ ық тық актілер.

3. Техникалық қ ұ жаттар – осыларғ а сә йкес тағ амдық ө німдерді дайындау мен олардың айналымы жү зеге асырылады (ТЖ – техникалық жағ дайлар, ТН – техникалық нұ сқ аулар, рецептуралар).

4. Ә дістемелік қ ұ жаттар – нормативтік жә не техникалық қ ұ жаттардың қ олдану тә ртібі мен ә дістемесін тү сіндіретін қ ұ жат (Ә Н - ә дістемелік нұ сқ аулар, Ә Ұ - ә дістемелік ұ сыныстар).

Мемлекеттік стандарттар (МЕСТ) – тағ амдық ө німнің сипаттамасы, оларды ө ндіру қ аптау, маркілеу жә не айналым ережелері белгіленетін қ ұ жаттар болып табылады.

Санитариялық ережелер – бұ л санитариялық -эпидемиологиялық талаптарды бекітетін нормативті қ ұ қ ық тық актілерді айтамыз. Бұ л ережелерді орындамағ анда адамның денсаулығ ы мен ө міріне қ ауіп туғ ызады, сонымен бірге аурулардың дамуы мен таралуына жағ дай жасайды.

Азық -тү ліктің тағ амдық қ ұ ндылығ ы мен қ ауіпсіздігін регламенттейтін санитариялық нормалар мен ережелер – бұ л барлық азық -тү лік топтарының сапасына қ ойылатын талаптарды біріктіретін бірың ғ ай қ ұ жат. Ол тұ рақ ты тү рде қ айтадан қ арастырылып отырады жә не адам ү шін азық -тү ліктің тағ амдық қ ұ ндылығ ы мен қ ауіпсіздігін гигиеналық нормативтерін белгілейтін заң дық кү ші бар.

Азық -тү ліктің қ ажетті сапасын растайтын қ ұ жат болып ө ндірушінің сапасы мен қ ауіпсіздік куә лігі (сертификаты) табылады. Бұ л қ ұ жатта ө ндіруші (заң дық жауапкершілікті мойнына ала отырып) ә рбір азық -тү лік партиясының сапасы мен қ ауіпсіздігі нормативтік жә не техникалық қ ұ жаттардың талаптарына сә йкес келетіні туралы куә ландырады.

«Халық тың санитарлық -эпидемиологиялық салауаттылығ ы туралы» жә не «Азық -тү ліктің сапасы мен қ ауіпсіздігі туралы» мемлекеттік Заң дарда азық -тү лікке жә не олардың сапасы мен айналымын бақ ылау тә ртібіне қ ойылатын жалпы талаптарды кө рсетеді. Яғ ни Қ азақ стан Республикасының территориясында дайындалатын, республикағ а сырттан ә келінетін жә не айналымда болатын азық -тү ліктер тағ амдық қ ұ ндылығ ы мен қ ауіпсіздігі жө нінде санитариялық -эпидемиологиялық ережелер мен нормативтерге сә йкес келуі керек екендігі заң дарда кө рсетілген. Олар:

1. Азық -тү ліктер адамның физиологиялық қ ажеттілігін қ анағ аттандыру керек жә не оғ ан зиянды ә сер кө рсетпеуі керек.

2. Азық -тү ліктер, тағ амдық ү стемелер, шикізат, сонымен бірге олармен жанасатын материалдар мен бұ йымдар ө ндіру, сақ тау, тасымалдау жә не халық қ а тарату барысында санитариялық ережелерге сай болуы керек.

3. Азық -тү лікті ө ндіру барысында қ олданылатын жанасу материалдары мен бұ йымдары, тағ амдық ү сметелер т.б. Қ азақ стан Республикасының Ү кіметімен белгіленіп, рұ қ сат етілген болуы керек.

4. Азық -тү лікті, тағ амдық ү смелерді, шикізатты, сонымен бірге олармен жанасатын материалдар мен бұ йымдарды ө ндіретін, сатып алатын, сақ тайтын, тасымалдайтын, тарататын азаматтар, жеке кә сіпкерлер жә не заң ды тұ лғ алар санитариялық ережелерді орындауы керек жә не олардың сапасын қ амтамасыз ету бойынша шараларды жү ргізіп отырулары керек.

5. Санитариялық ережелерге сай келмейтін жә не адамғ а қ ауіп туғ ызатын азық -тү ліктер, тағ амдық ү стемелер, шикізат, сонымен қ атар олармен жанасатын материалдар мен бұ йымдар тез арада ө ндірістен немесе таратудан алынады. Аталғ ан ө німдер ө ндірістен не таратылудан алынғ анда, оғ ан жауаптылар (ө ндірушілер) адам ө міріне қ ауіп туғ ызбайтын мақ сатта қ айтадан қ олданады немесе оларды жояды.

Сырттан ә келінген (импорт) азық -тү лік жарамсыз болуына байланысты оларды ө ндірген мемлекеттер қ ажетті ақ параттарды беруі керек.

Жарамсыз азық -тү лкті сертификациялау. Республикамыздың территориясына қ андай да бір жү кті немесе азық -тү лік партиясын сырттан ә келуге (енгізу) рұ қ сат етпеген жағ дайда, сол партияны идентификациялау ү шіе негізгі ақ параттар кө лемі қ ажет. Осы тұ рғ ыда ең маң ызды ақ паратқ а азық -тү ліктің сипаттамасы мен мө лшері сипатталғ ан мә ліметі, партияның белгіленуі не басқ а идентификациялық мө рі, соғ ылғ ан белгісі не сандары, сонымен бірге азық -тү лікті ө ндірген не дайындағ ан немесе экспортердің аты мен мекен жайы жатады. Импортер не сатушы туралы ақ параттардың да пайдасы зор. Егер партия сертификатталғ ан болса, онда идентификациялаудың маң ызды тә сіліне сертификаттың нө мірі жатуы мү мкін.

· Ө німнің сипаттамасы мен мө лшері (саны);

· Қ аптаманың типі мен мө лшері;

· Партияның белгіленуі (нө мірі, шығ ару кү ні, т.б.);

· Контейнердің нө мірі, тасымалдау қ ұ жаты не жү кті тасымалдау туралы нақ ты мә ліметтер;

· Басқ а идентификациялық мө рі (штемпель), соғ ылғ ан белгісі не сандары;

· Сертификат нө мірі;

· Нақ ты жағ дайларғ а сә йкес (қ ажет болғ ан кезде) дайындағ ан фирманың, ө ндірушінің, сатушының жә не/немесе экспортердің аталуы, мекен-жайы, кә сіпорынның нө мірі.