Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Телефонмен сөйлесуде ұстанатын маңызды этикет нормалары.






Сө йлесу кезінде зейін қ ойып тың дау керек, ешнарсеге алаң дамау керек. Сө йлесу кезінде тамақ, кофе ішпеу, темекі шегуге, сағ ыз шайнауғ а болмайды. Сойлеу мә нерін ұ стаң ыз. «жоқ» деген жауаптан ә ң гімені аулақ ұ стаң ыз.

Ә ң гімелесу 7-10 минуттан аспағ ан жө н.

Сө йлесуді аяқ тағ аннан кейін айтылғ ан ә ң гімені қ ортып алмай басқ а ә ң гімеге кө шуге асық паң ыз, оны екі категорияғ а бө ліп алың ыз:

1) Ә ң гімелесу тақ ырыбы бойынша мә лімет

2) Ә ң гімелесчуші туралы ақ парат

Екінші категория сізге керек болып қ алады, себебі сіз келесі жолы қ ашан кездесетің із белгісіз. Сондық тан келесі жолы ол адамды тез табуғ а ақ парат керек болады.

Ә рине, сө йлесу кезінде ә дептілік тә ртібін сақ тау:

· Ә ң гімелесушіге кедергі келтерме, ол сө йлеп тұ рғ анда жә не жасы ү лкен кісіге жә не қ ызметі жоғ ары кісіге;

· Арамдатушылық қ а жол берму, ә ң гіменің сонына дейін сыпайлық таныту;

· Телефон тұ тқ асында кө п кү ттірмеу;

· Ә ң гімелесу ү зіліп кетсе, ө зің із қ айта соғ ың ыз, ол ө зі телефон соқ сада;

· 22: 00 осы уақ ытта телефон соқ паң ыз:

Кү рделі емесемес ережені ұ стансаң ыз, іскер ә ң гімең із сә тті жә не ә ң гімелесуші де жақ сы ә серде қ алады.

ВЕБИНАР: - оn-line-қ атынастың жаң а ү лгісі – бұ л онлайн-семинар, онлайн-лекция, веб-конференция жә не с.с. «Вебинар» сө зі (ағ ылш. тілінен «Web-based seminar») екі сө зден тарағ ан «web» - желі жә не «семинар». Веб-конференция уақ ытында қ атысушының ә рбірі ө з компьютерінде отырады, ал олар арасындағ ы байланыс ә р қ атысушының компьютерінде орнатылғ ан жү кетлген қ осымша кө мегімен Интернет немесе веб-қ осымша арқ ылы қ олдау кө рсетіледі.

Бизнес-деректердің веб-бө ліктері сыртқ ы тізімнің деректерімен жұ мыс істеуге арналғ ан жә не бұ л веб-бө ліктерді пайдалы жолдармен біріктіруге болады. Мысалы, тізімнің жә не элементтің веб-бө ліктерін қ осуғ а болады, сонда бейсенбі кү нгі тө лемдер сияқ ты тізімнің веб-бө лігіндегі Аванстық есеп элементін таң дағ ан кезде элемент туралы мә ліметтер қ онақ ү й, саяхат жә не тамақ тың бағ алары сияқ ты элементтің веб-бө лігінде кө рсетіледі.

Адамзат тарихында қ атынас процесінің болмауы мү мкін емес. Қ оғ амның, мемлекеттік бірігулердің болуынан бастап осы кү нге дейін сө йлесім мен тілді пайдаланып келеді, бірақ оның тү рі қ атынас процесінің бү гінгі кү ніне лайық ө згерген. Сондық тан адамзат қ атынасының тарихы туралы, дә лірек айтсақ, ауызша, жазбаша қ атынас тү рі деп санауғ а болатын электронды қ атынастың тарихи тү рлері туралы сеніммен айтуғ а болады. Біз интернет пен оның негізінде қ ұ рылғ ан ақ параттық технологияларды (электрондық пошта, чат, электрондық ү кімет, онлайн режиміндегі форумдар, конференциялар жә не т.б.) электрондық қ атынастың тү рлері ретінде қ арастыруғ а болатынын дә лелдейміз.

Осы формалардың (ауызша, жазбаша, электрондық) кез келгенін қ олдана отырып, адам «осы жә не қ азір» ө мір сү ретін ә лемнің шегінен шығ ып, кез келген сә тті, шынайылық тың кез келген нү ктесін бейнелеу билігіне ие болады. Қ атынас жасаудың осы тү рлері арқ ылы уақ ыт пердесін сә л ашуғ а, уақ ыт шекарасын жылжыту, қ азіргі шақ тан ө ткен кезең ге жә не болашақ қ а қ арай алу мү мкіндіктері туды.

Қ атынас – адамның, адамдар топтарының немесе қ ауымдастық тың бір жерге жиналып, қ оғ амның, ұ лттың, мә дениаралық ә рекеттердің, мемлекеттің жә не толық адамзат атаулының дамуына аса қ ажетті мә селелерді шешу қ абілеттерінің кезең мен қ алыптасуы. Осығ ан байланысты ғ алымдар қ атынас арқ ылы ө мір сү рудің бү кіл тарихи прогрессивті дамуын бақ ылауғ а мү мкіндік беретін, қ атынас жә не оның тү рлерінің қ алыптасу кезең дерін белгілейді.

Қ атынас пен қ арым-қ атынас процесінің ө зіндік спецификалық пә ні бар. Ол – қ азіргі ә лемде маң ызы ө те зор болып отырғ ан ақ парат. Ақ парат – адамзат қ ызметінің барлық салаларындағ ы жетекші қ ұ рал. Бұ л – сатылатын жә не сатып алуғ а болатын жоғ ары қ ұ ндылық. Ақ парат – артық айтусыз билік, басқ ару қ ұ ралы жә не т.б. Кез келген басшы, оқ ытушы, менеджер ақ паратты тарата, ала, жө ндей отырып, ө мірлік жә не кә сіби қ ызығ ушылығ ымен байланысты адамдарды тә рбиелейді, ұ йымдастырады, басқ арады, ү йретеді. Адам ү шін қ атынас қ ұ ндылығ ы ө те маң ызды, сондық тан ол қ алай болса да ө мір сү руге тырысады. Сол ү шін ол басқ а станогын, жазу машинасын, телеграф, радио, телефон, киноматограф, теледидар, бейне магнитафон, факс, ұ ялы телефон, пейджер жә не интернет жасады. Бү кіл ә лемде аудиоаппаратуралар мен компьютерлік техникағ а деген сұ раныстың қ арқ ынды ө сіп келе жатқ анның біз тірі куә геріміз. Яғ ни, бұ л техникалық жаң ашылдық тардың енуі мен тиімді пайдалануына жағ дай жасай отырып, қ оғ ам мен адамзаттың ө міріне ақ параттандыру процесінің мық тылап кіруі деген сө з.

Техникалық ө судің шегіне қ арай болашақ та да электронды қ атынастың ә ртү рлі «ескерткіштері» жасалуы мү мкін.

Біздің заманның белгісі – техникалық қ ұ ралдар арқ ылы қ атынасты ө згеше жү зеге асыруғ а мү мкіндік беретін, ақ параттық қ оғ ам мен техникалық ө су жаң ашылдық тарының қ арқ ынды дамуының қ алыптасуы. Осыдан аты шығ ып тұ р – техникалық қ ұ ралдармен белгіленген қ атынас. Мұ ндай қ атынасқ а телефон, факс, чат, электронды оқ улық, электрондық басқ ару, электрондық дауыс беру, сайлау т.б. жатқ ызуғ а болады. Қ атынастың электронды тү рінің алдың ғ ы қ атынас тү рлерінен мү лдем ө згеше деуге болмайды, ө йткені олардың негізгі сипатын алып, ө зінің жаң артылғ ан жә не жақ сартылғ ан, заман сұ раныстарына жауап беретін, ал ең негізгісі – қ атынаста бү кіл дү ниежү зі тұ рғ ындарының қ ажеттіліктерін қ анағ аттандыру қ асиеттеріне ие. Екінші жағ ынан, кез келген адамғ а, адамдар топтарына, қ атынас процесіне физикалық жә не қ аржылық шығ ынды аз жұ мсау арқ ылы жү зеге асыруғ а мү мкіндік беретін, адамзат қ ызметінің жаң а жеке тү рі. Ә рі қ арай, біз, адамзат қ ызметінің бү гінгі кү ннің ө зекті жә не зерттелмеген феномені – электронды қ атынас туралы айтамыз. атынас ұ ғ ымының кү рделілігін ескере отырып, оның жү зеге асуы ауызша, жазбаша

немесе электронды формаларына тә уелді емес, ә рбір элементтің нә тижесі шығ атындай етіп, оның қ ұ рылымын белгілеуіміз керек. Қ ызметтің анық тамалары сияқ ты, қ атынас қ ұ рылымына да ә р жақ тан келуге болады.

ХХІ ғ асырдың келуімен адамзат ө ркениеті дамуының жаң а кезең іне – жаң а ақ паратты-телекоммуникация революциясының жетілуімен, ақ параттық технологиялардың тез таралуымен сипатталатын ақ параттық қ оғ ам кезең іне кірді. Қ оғ амдағ ы ө мір жайлы, барлығ ы ақ паратты пайдаланумен қ ұ рылғ ан. Аталмыш жағ дайда жетекші болып – адресат пен адресант арасындағ ы байланысты ұ йымдастырудың ө зіне тә н ережелері мен заң дары бар қ атынастың электронды тү рі болып табылады. Интернет – айтылымдық материалды рә сімдеу бойынша жазбаша қ атынас кең істігі. Интернеттегі қ атынас жазбаша ә деби жә не ауызша сө йлесім тілінің ө зіндік қ оспасы жазбаша сө йлесім тілінде қ ұ ралады. Мұ ндай қ оспа нә тижесі ә лі жеткілікті зерттелмеген, дегенмен, бұ л саладағ ы зерттеу бү кіл адамзаттың бағ асыз жаң алығ ы болатыны анық. Ә леуметтік байланыстың ауызша жә не жазбаша каналдарының негізін ө з уақ ытында мең гергендік адамдардың коммуникативтік қ атынасының ғ асырлар бойы дамуын анық тап берді. Интернетке кө ң іл бө летін кө птеген зерттеушілер электронды қ арым-қ атынас туралы жаң а сапа мен жаң а мағ ынағ а ие болады. Кең істіктің жаң а тү рі – виртуальді, гиперкең істік т.б. ретінде айтуды жө н кө реді. Бұ л кең істік қ арым-қ атынасты шынайы ө мірде қ иындататын шарттардан тез босататын, қ арым-қ атынастық салмақ сыздық пен ойлы сипатталады. Бұ л сипаттама – коммуникативті ә ріптестерді белгілі бір психологиялық, лингвистикалық, ә леуметтік жә не басқ а кедергілерден босататын аса маң ызды психолингвистикалық ерекшелік болып табылады.

Ұ сынылатын ә дебиеттер:

1.Лукашук И.И. Искусство деловых переговоров. М., 2002.

2.Мартин Дж. Язык делового общения: Искусство коммуникации с помощью электронных средств связи. М., 2001.

3.Спивак В.А. Современные бизнес коммуникации. СПб., 2002.

4.Мелентьева Н. И, Организация и планирование бизнес-коммуникаций: методология и методика. М., 2005.

5.Перминова С.В. Культура в системе развития деловой активности. СПб., 2001.

6.Шатин Ю.В. Искусство переговоров. М., 2002.

 


12-Дә ріс тақ ырыбы: Вербальды жә не вербальды емес іскерлік қ арым қ атынас

Қ арастырылатын мә селелер:

1.Іскерлік қ арым қ атынастағ ы вербальды жә не вербальды емес қ ұ ралдар жә не олардың рө лі.

2.Іскерлік пен серіктестік жә не достық қ арым қ атынас ерекшеліктері.

3.Ө зіне сенімділікті дамытуғ а бағ ытталғ ан жаттығ улар.

 

Вербалды қ атынас дегеніміз ауызша немесе тіл арқ ылы сө йлеу қ атынасы.

Вербалды қ атынастың негізгі дағ дысы тойтару немесе рефлексия болып табылады. Бейнелеу дегеніміз, клиенттің айтқ андарына жауап қ айтару, яғ ни айтқ анда клиенттің сізге айтқ андарын айрық ша кілтті сө здерді қ олданып ө зіне қ айталап айту. Клиенттің айтқ анын қ айталау, оның ә ң гімені ары қ арай жалғ астыруына ық пал етеді.

Бейнелеу клиентке біздің оның сезімдері мен уайымын тү сінуімізді білдіреді.

Бейнелеу клиенттің қ олданғ ан сө здері мен сө йлемдерін қ айталауымызда белгіленеді. Осы кезде біз ә ң гімені толығ ырақ естуге ық палымызды білдіреміз.

Бейнелеу қ айталап айту тү рінде болуы мү мкін: басқ а сө здерді қ олданып, клиенттің айтқ анын қ айталау. Бұ ны ұ қ ыпты тү рде жасағ ан жө н: клиенттің айтқ анын басқ а сө здерді қ олданып қ айталау, бірақ айтылғ анның мағ ынасы жоғ алмауы керек. Бұ л жағ дайда клиенттің айтқ анын ғ ана емес, оның дауыс ырғ ағ ын, бет ә лпетінің тү рін жә не дене қ имылын қ айталауымыз қ ажет.

Бейнелеудің екі тү рі бар: сезімдік жә не деректі бейнелеу

Деректі бейнелеу

Дерек бейнелеу сіздің ынтаң ызбен жә не ық ыласың ызбен тың дап отырғ аның ызды кө рсетеді. Рефлексияның бұ л тү рі сізге клиентті дұ рыс тү сініп-тү сінбегенің ізге сендіреді. Деректі рефлексиясы – бұ л клиенттің айтқ андарын қ айталау.

 

Іскерлік – ұ йымдастыру мә дениетінің елеулі нышаны, қ ызметтің белгілі бір жеке іс бабындағ ы аса маң ызды белгісі, ұ тымды ұ йымдасқ ан, істің мү ддесіне айқ ын бағ дарланғ ан белсенділік; қ ызметкердің мінез-қ ұ лқ ының белгісі, жеке басының қ асиеті, қ абілет-қ арымы, ең бексү йгіштігі, ө зінің кә сіптік міндеттеріне іскерлікпен қ арауы, ең бек қ ызметін тиімді пайдалана білуі, қ ол астындағ ы қ ызметкерлердің қ ызметін ұ йымдастыра білуі, іске жұ мылдыра білуі. Мұ ндай қ адір-қ асиетке ие адам (іскер адам) барлық нә рседен іс ү шін пайдалы жақ тарды, нышандарды байланыстарды, қ атынастарды кө ре біледі, іс ү шін пайдалы нә рсені ала біледі. Іскерлікті іс ү шін пайдалы олжаларды іздеп тауып, ұ тымды пайдалану жолындағ ы белгілі бір психологиялық бағ дар ретінде қ арауғ а болады. Іскерлік кез келген қ ызметкер ү шін, ә сіресе, басшылар ү шін қ ұ нды қ асиет болып табылады. Іскерлік жақ сы пысық талғ ан, тиімдіә леуметтік технологияларды, ұ жымдық ең бекті ұ йымдастыру рә сімдері мен ережелерін шеберлікпен пайдалануғ а негізделеді. Басшының іскерлігі ұ йымды басқ аруғ а жә не қ ызметкерлерге басшылық жасауғ а іскерлікпен қ арау қ ағ идатын дә йектілікпен іске асыруды кө здейді. Іс жү зінде басшының іскерлігі мақ саттарды, міндеттер мен тапсырмаларды дә л де нақ ты анық таудан, тә сілдер мен қ ұ ралдарды, межеленген міндеттерді шешуге, алғ а қ ойылғ ан мақ саттарғ а қ ол жеткізетін барлық қ ажетті амалдарды дә л де нақ ты анық таудан, межеленген іс-қ имылдарды дә йектілікпен, сабырмен (у-шусыз, абыржымай) жү зеге асырудан, жұ мыстың кез келген сатысында қ ызмет нә тижелерін мұ қ ият бағ алаудан жә не бақ ылаудан, ө зінің жә не ө зіне бағ ынышты адамдардың уақ ытын ұ тымды пайдаланудан жә не нақ ты ү немдеуден (бұ л ә сіресе, іс бабындағ ы кең естерді ұ йымдастыру мен ө ткізуге қ атысты) кө рініс табады.

Коммуникативті іскерлік тринингі «тұ лғ алық ө су» тринингінің бір тармағ ы балып табылады. Тұ лғ аны дамытудың бірден бір кө зі - қ арым-қ атынас. Ал, коммуникативті іскерлік тринингі – адамды ә р ортада жә не сол ортағ а сай ұ станымы; қ арым-қ атынасқ а еркін тү се білуі жә не оны дамыту ү шін жү ргізіледі. Коммуникативті іскерлік тринигі бү гінгі кү ні практикалық психологияда қ олданатын психологиялық ө зара ә рекеттесу схемасын, оғ ан енетін буындардың бү кіл алуан тү рлілігімен (бастау, ситуатция, байланыс арнасы, кері байланыс, т.б.) кө рнекті кө рсетуге мү мкіндік береді. Коммуникативті іскерлік тринигі арқ ылы ө зара ә рекеттесудің ішкі табиғ атын, оның объектілерінің екі жақ ты белсенділік сипатын ашу ү шін сө йлеуші мен тың даушы байланысын орнату ғ ана емес, сонымен бірге іскерлік-ә рекет қ ажеттіліктері мен тү ркілерін, мақ сат пен міндеттерін, оның психологиялық қ ұ рылымын, субъектілер ерекшеліктерін анық тау жү зеге асады.

 

Ұ сынылатын ә дебиеттер:

1.Лукашук И.И. Искусство деловых переговоров. М., 2002.

2.Мартин Дж. Язык делового общения: Искусство коммуникации с помощью электронных средств связи. М., 2001.

3.Спивак В.А. Современные бизнес коммуникации. СПб., 2002.

4.Мелентьева Н. И, Организация и планирование бизнес-коммуникаций: методология и методика. М., 2005.

5.Шатин Ю.В. Искусство переговоров. М., 2002.

6.Мартин Дж. Язык делового общения: Искусство коммуникации с помощью электронных средств связи. М., 2001.

 


 

13-Дә ріс тақ ырыбы: Персоналды басқ арудың ерекшеліктері мен қ ағ идалары

Қ арастырылатын мә селелер:

1.Қ ызметкерлерді жазалау мен жұ мыстан босату жағ дайындағ ы коммуникативті процестер.

2.Персоналды ынталандыру мен сынау формаларының ә ртү рлілігі.

3.Ә леуметтік серіктестік жә не оны реттеу процесіндегі коммуникация.

Жалпы талаптары жұ мыстағ ы ұ жыммен серiктестiктермен жақ сы қ арым-қ атынаста болуғ а негiзделедi. Мұ нда сү йiспеншiлiк жә не жаратпаушылық орын алмауы керек. Iскер iс-ә рекет сө йлеген сө зiнен де кө рiнедi. Сө здiк ә дептi дұ рыс қ олдану-тiлдiк тә ртiптiң қ оғ амдық нармаларына сә йкес, дайын «формуланы» қ олдануғ а мү мкiндiк беретiн ұ сыныс, алғ ыс т.б.

Қ арым-қ атынас ешқ андай мә селесiз болу ү шiн келесi кезендерден ө туi керек:

- байланысты қ алыптастыру (танысу). Басқ а адамды тү сiну, ө зiн басқ а адам ретiнде сезiну;

- қ арым-қ атынас жағ дайын бақ ылау, ө ткендi ойлау, ү зiлiске шыдау;

- қ ызық ты мә селелердi талдау;

- мә селелердi шешу;

- байланысты аяқ тау (одан шығ у).

Ақ паратпен алмасу тә сiлi бойынша iскер қ арым-қ атынасты ауызша жә не жазбаша деп 2-ге бө лiнедi.

Монологияның тү рiне мыналар жатады:

- амандасып сө йлесу;

- сауда-саттық сө йлесу (жарнама);

- ақ параттық сө йлесу;

- баяндама (жиналыстарда, отырыстарда).

Диалогиялық тү рi:

- iскер сө йлесу. Тек қ ана бiр тақ ырыпқ а байланысты қ ысқ а уақ ыттық байланыс;

- iскер ә ң гiме - шешiм қ абылдауда қ олданылатын ұ зақ уақ ытқ а созылатын ақ паратпен алмасу;

- байланыстар - кез келген сұ рақ ты ашу мақ сатында оны талқ ылау;

- интервью - мө рлерде, радио, телевиденияларда тiлшiлермен сө йлесу;

- пiкiр сайыс;

- кең ес (жиналыс);

- пресс конференция;

- іскер байланыстық ә ң гiме - ү здiксiз «тiрi» диалог;

- телефондық ә ң гiме (дистантты) вербалды емес коммуникациядан тұ рады.

Қ азiргi кезде ораторлық iс ә рекеттi ү ш негiзгi кезең ге бө ледi: коммуникативке дейiнгi, коммуникативтi, посткоммуникативтi.

Байланысты iске асырудың 3 ә дiсi бар: жұ мсақ, қ атты жә не пренципиалды.

Ә рбiр байланысқ а тү сушi екiжү здi қ ызығ ушылық та болады: iс жә не серiктестер арасындағ ы қ арым-қ атынас.

Есте сақ тайтын жайт, байланысатын мү шесi ең алдымен адам. Келiсiмге келiп байланысқ а тү суге ә рбiр адам ұ мтылады.

Жалпы қ ызығ ушылық қ а қ атысты ү ш сә т:

- кез келген байланыста жалпы қ ызығ ушылық бар;

- жалпы қ ызығ ушылық кездейсоқ емес, шындық тағ ы мү мкiндiк;

- жалпы қ ызығ ушылық тардың жиынтығ ы байланысты жұ мсақ жә не достық та болдырады.

Бизнестің ә леуметтік жауапкершілігі мә селесінің қ олданысқ а енгізілуін шетелдегі кә сіпкерліктің ә леуметтік жауапкершілігін тә жірибеде қ олдану жә не ө зге елдердегі бизнестің ә леуметтік жауапкершілігінің негізгі даму тенденцияларына талдау жасаудан бастауғ а болады. Зерттеушілер бизнестің ә леуметтік жауапкершілігінің кем дегенде тө рт моделін бө ліп қ арастырады.

Модельдердің қ ай-қ айсысы болсада, бір-біріне басымдық танытып тұ р – бизнес ө зі ә рекет ететін қ оғ амғ а қ атысты ә рқ айсысы да адекватты жә не адекватты емес болуы мү мкін.

Бизнестің ә леуметтік жауапкершілігінің американдық моделі дә стү рі жағ ынан ең бай болып саналады. Британдық жә не контитентальды жү йелер сыртқ ы демеушілердің арқ асында соң ғ ы 20-25 жылда ө з дамуында біраз импульс алды. Американдық доктрина, британдық жә не континентальды жү йелерге қ арағ анда соң ғ ы 100 жыл ішінде америка қ оғ амының даму ағ ымымен ақ ырындап қ ана унисонғ а жылжи отырып, айтарлық тай трансформацияғ а ұ шырамады. Британдық іскерлік қ ауымдастық ә леуметтік жауапкершілік идеясына, континентальды бизнеске қ арағ анда ә лдеқ айда сезімтал. Американың бай мұ расына қ арамастан, соң ғ ы 20-25 жыл кө леміндегі британдық жә не континенталдық модельдер еліміз ү шін бү гінгі тенденцияларды ескере отырып айтатын болсақ, ө те пайдалы.

Корпоративті ә леуметтік жауапкершіліктің жасырын формасы қ оғ ам мү ддесі ү шін корпорация жауапкершілігі корпорациялармен алдын ала келісілген немесе оларғ а ұ йғ арылғ ан еліміздің ресми жә не ресми емес институттарын білдіреді. Корпоративті ә леуметтік жауапкершіліктің жасырын формасы ә детте, қ оғ амдық, саяси жә не экономикалық мү дделерді заң ды тұ лғ аның тиісті жә не негізделген корпорацияғ а қ атысты міндетті талап ретінде қ арастыруғ а алып келетін қ ұ ндылық тар, нормалар мен ережелерді қ амтиды.

Корпоративті ә леуметтік жауапкершілік аумағ ындағ ы бастамалардың бә рі корпорациялар ү шін табиғ аты жағ ынан ерікті болып табылады. Америка бизнестің қ оғ амды ә леуметтік қ орғ ау мә селесі бойынша кө птеген механизмдерін жасап шығ арды, мысалы: бизнестің есебінен алуан тү рлі ә леуметтік бағ дарламаларды шешуге бағ ытталғ ан шексіз корпоративті қ орлар саны. Американың кә сіби мектебі, бә ріне белгілі жеке сектормен қ аржыландырылады, ал бұ ндай жү йе ә лемнің еш бір елінде жоқ (дегенмен, білім беру, денсаулық сақ тау, жә не ө згеде ә леуметтік маң ызды аумақ тардың мемлекет тарапынан қ аржыландырылатын жү йе қ алыптасқ ан елдермен салыстырмағ анда). Соң ғ ы жақ сылық тар, бизнестің білім беруге ө з еркімен қ ұ ю, қ ызметкерлер ү шін зейнетақ ы жә не сақ тандыру жү йелеріне жә не ө згеде ә леуметтік маң ызды бағ дарламаларғ а ерікті мү дде танытып отырғ андығ ымен тү сіндіріледі. Корпорацияның қ оғ ам алдындағ ы ә леуметтік жауапты ісі тиісті салық тық жең ілдіктермен жә не заң ды дең гейде бекітілген шегерімдермен ынталандырылады. АҚ Ш ү шін мемлекеттік жеке секторғ а мү мкінідігінше аз араласуы тә н. Бұ ғ ан қ арамастан, Америка дә стү рлі тү рде бизнесі жә не оның ө кілдерінің алуан тү рлі коммерциялық емес жобаларды жү йелі тү рде қ аржыландыруымен белгілі.

Еуропадағ ы континентальды корпоративті ә леуметтік жауапкершілік моделі. Компанияның ө зінің стейхолдерлерімен арасындағ ы қ арым-қ атынас мә селесі жө ніндегі заң нама талаптарының шегінен шығ а отырып, корпоративті ә леуметтік жауапкершіліктің компанияның ө з ық ыласымен іске асырылатын АҚ Ш-пен салыстырғ анда, европалық корпорациялар қ оғ ам алдындағ ы міндеттерін шектеу мә селесінде ә лдеқ айда кө зге кө рінерлік. Корпоративті ә леуметтік жауапкершіліктың европалық моделі компания ә рекетінің ашық бағ ыты бола алмайды. Керісінше, АҚ Ш-та корпоративті ә леуметтік жауапкершілік ретінде дә стү рлі тү рде қ арастырылатын корпоративті ә рекет (яғ ни, бизнес-қ ауымдастық тың ө з ұ сынысымен жү ргізілетін), Еуропада ережеге сай тиісті елдің заң дары, стандарттары жә не нормаларымен реттеліп отырады. Осыдан келіп, компанияның экономикалық, қ ұ қ ық тық, этикалық жауапкершілігі мен қ айырымдылық қ ызметін қ арастыратын корпоративті ә леуметтік жауапкершілік моделі жө нінде айта келе, ә леуметтік жауапкершіліктің континентальды моделінің америкалық моделден ерекшелігін ажырата аламыз:

Экономикалық жауапкершілік негізінен бизнестің табысы аспектісінде жә не компанияның акционерлер алдындағ ы жауапкершілігіне негізделеді (америкалық тә сіл). Еуропалық тар қ арым-қ атынастың аталмыш тобына ұ йымның жұ мысшылары жә не жергілікті қ ауымдастық тар алдындағ ы жауапкершілігін жатқ ызады;

Қ ұ қ ық тық жауапкершілік Еуропадағ ы ә леуметтік жауапкершіліктің кез-келген формасының негізі болып табылады. Еуропалық бизнес мемлекетті қ абылданғ ан ережелерді орындауды іске асырушы институт ретінде қ арастырады, салыстырмалы тү рде АҚ Ш-та осы сынды мемлекеттік реттеу жеке еркіндік мә селесіне араласу болып саналады;

Ә леуметтік мә селелердің кө п бө лігін европалық комиссия этикалық жауапкершілік саласына жатқ ызады. Еуропада қ оғ амның бизнеске жоғ ары назар аударуы осынысымен тү сіндіріледі. Мысалғ а, атомды энергетика, медициналық дә рі-дә рмектерді жануарларғ а сыннан ө ткізу, гендік инженерия европалық тардың назарынан тү спейді;

Еуропада қ айрымдылық АҚ Ш-пен салыстырғ анда аса ә йгілі емес. Бұ л Еуропада Америкамен салыстырғ андағ ы салық ауырпалығ ымен тү сіндіріледі. Нә тижесінде, европалық компаниялар филантропиялық акцияларғ а заң ды бекітілген механизмдер арқ ылы ғ ана қ атысады

Ұ сынылатын ә дебиеттер:

1.Подопригора М.Г. Деловая этика. Уч.пособие. Таганрог: Изд-во ТТИ ЮФУ, 2012. – 116 с.

2.Психология и этика делового общения: Учебник для вузов/ Под ред. проф.

3.Этика (конспект лекций в схемах). – М.: «Приор-издат», 2006. – 160 с.

4.Управление человеческими ресурсами. Энциклопедия / Под ред.М. Пула, М. Уорнера. – СПб., 2002.


14-Дә ріс тақ ырыбы: Конфликтілі жағ дайдағ ы мінез - қ ұ лық стратегиясы.

Қ арастырылатын мә селелер:

1.Дау - дамайды шешу жолдары жә не олардың пайда болуын алдын алу.

2.Іскерлік қ арым қ атынастағ ы шиеленістерді шешу жолдары.

3.Ортақ шешім қ абылдау жолдары.

4.Іскер адам ү шін сергіту жаттығ улары не ү шін қ ажет?

 

Дау - дамай деген не?

Дау - дамай немесе қ ақ тығ ыстың ә ртү рлі анық тамалары бар, бірақ олардың барлығ ы қ арама-қ айшылық тың болуын кө рсетеді, егер адамдар арасындағ ы ө зара ә рекетті сипаттаса, олар ә ртү рлі формада болуы мү мкін. Қ ақ тығ ыстар жасырын немесе ашық болуы мү мкін жә не олардың негізінде келісушіліктің болмауы жатады. Сондық тан қ ақ тығ ысты екі немесе одан да кө п адамдар немесе топтар арасындағ ы келісушіліктің болмауы деп анық таймыз.

Дау дамай, шиеленіс, қ ақ тығ ыс (лат. тілінен conflictus – соғ ылысу) – жекелеген индивидтерді, ө зара тұ лғ алық немесе тұ лғ а аралық, адамдар тобы арасындағ ы ұ шқ ыр эмоционалды бастан кешулермен байланысты қ арама қ арсы бағ ытталғ ан, бір-бірімен ү йлеспейтін бағ ыттардың соғ ылысуы. Келісушіліктердің болмауы ә ртү рлі кө зқ арас, пікірлер, идеялар, қ ызығ ушылық тардың жә не т.б. болуымен байланысты.

Бірақ айтылғ андай, ү немі айқ ын тү рдегі соғ ылулар немесе қ ақ тығ ыстар тү рінде болмайды. Бұ л адамдар арасындағ ы қ ойылғ ан мақ сатқ а жетудегі ө зара ә рекеттің қ алыптылығ ының бұ зылғ ан кезінде болады. Адамдар мұ ндай жағ дайларда қ арама-қ айшылық тарды қ андай да бір жолдармен мең геріп, ашық қ ақ тығ ыстық ө зара ә рекетке шығ ады. Қ ақ тығ ыстық жағ дай барысында, оғ ан қ атысушылар ө здерінің ә ртү рлі пікірлерін білдіріп, шешім қ абылдаудың тү рлі альтернативаларын ұ сынады. Қ ақ тығ ыстың позитивті жағ ы да осы болып табылады. Бірақ қ ақ тығ ыс ү немі оң сипатқ а ие бола бермейді.

Қ ақ тығ ыстарды қ андай да бір тү рлерге бө лу шартты тү рде, ә ртү рлі тү рлері арасында нақ ты бір шекара болмайды. Практикада қ ақ тығ ыстың келесі тү рлері кездеседі: тұ лғ ааралық ұ жымдық вертикальді; топаралық ашық вертикальді жә не т.б.

Егер қ ақ тығ ыстар негізделген шешімдерді қ абылдап, ө зара қ атынастың дамуына жағ дай жасаса, онда оны функционалды (конструктивті) деп атайды. Тиімді ө зара ә рекетке жә не шешім қ абылдауғ а кедергі келтіретін қ ақ тығ ыстарды дисфункционалды (деструктивті) деп атайды. Қ ақ тығ ысқ а дұ рыс талдау жасап, оның себептері мен салдарын тү сіне алу керек.

Л. Коузер классификациясына сә йкес, қ ақ тығ ыстар заттық жә не заттық емес болып бө лінеді.

Заттық қ ақ тығ ыстар қ атысушылардың бір жағ ының белгілі бір талаптарының қ анағ аттанбаушылығ ына байланысты, яғ ни мақ сатқ а жетудегі бағ ытталғ ан іс-ә рекетте олардың арасындағ ы қ андай да бір артық шылық тың болуынан туындайды.

Заттық емес қ ақ тығ ыстаржинақ талғ ан теріс эмоцияларды, ө кпені, жауласқ андық ты ашық кө рстеу мақ сатында болады, яғ ни ұ шқ ыр қ ақ тығ ыстық ө зара ә рекетті кө рсету нақ ты мақ сатқ а жету қ ұ ралы емес, ө зіндік мақ сат болады.

Заттық тү рде басталғ ан кейбір қ ақ тығ ыстар заттық емес қ ақ тығ ысқ а ө туі мү мкін. Мысалы: егер қ ақ тығ ыс заты қ атысушылар ү шін ө те мә нді, бірақ олар жағ дайды басқ ара алатын, дұ рыс шешім қ абылдай алмағ ан жағ дайда. Бұ л эмоционалды қ ысымды жоғ арылатып, теріс эмоцияларды шығ арып тастауды талап етеді.

Заттық емес қ ақ тығ ыстар ү немі дисфункционалды болып табылады. Оларды реттеп, конструктивті ағ ымғ а келтіру ө те кү рделі

Ұ жымдардағ ы мұ ндай қ ақ тығ ыстардың ү мітті профилактикасы – жағ ымды эмоционалды климат орнату, басшының жә не қ ызметкерлердің психологиялық мә дениетін жоғ арылату, қ арым-қ атынаста эмоционалды жағ дайын ө зіндік реттеу тә сілдерін мең геру.

Қ ақ тығ ыстың негізгі бес типі бар: тұ лғ аішілік, тұ лғ ааралық, тұ лғ а мен топ аралық, топаралық, ә леуметтік.

Тұ лғ аішілік қ ақ тығ ыс. Бұ л қ ақ тығ ыс біздің берген анық тамамызбен толығ ымен сә йкес келмейді. Мұ нда қ ақ тығ ысқ а тү сушілер адамдар емес, тұ лғ аның ішкі ә лемінің ә ртү рлі психологиялық факторлары, жиі жағ дайда ү йлеспейтін болып табылатын: қ ажеттіліктері, мотивтері, қ ұ ндылық тары, сезімі жә не т.б.

Ұ жымдағ ы жұ мыспен байланысты тұ лғ аішілік қ ақ тығ ыстар ә ртү рлі формада болуы мү мкін. Ең кө п тарағ ан формасы – бұ л рө лдік қ ақ тығ ыс, адамның ә ртү рлі рө лдері оғ ан тү рлі талаптар қ ояды. Мысалы, жақ сы отбасы бола отырып (ә ке, шеше, кү йеу, ә йел рө лі жә не т.б.), адам кешін ү йде болуғ а, ал басшы қ ызметі бойынша жұ мыста кідіруі мү мкін немесе цех басшысы мастерге бө лщектердің белгілі бір санын шығ аруғ а бұ йрық берсе, техникалық басшы қ ұ рал-жабдық тардың техникалық жағ дайын тексеруге міндетті. Бірінші жағ дайда тұ лғ алық қ ажеттіліктердің келіспеушілігі жә не ө ндірістік қ ажеттілік болса, екінші жағ дайда – дарабасшылық принципінің бұ зылуымен байланысты қ ақ тығ ыстар. Ішкі қ ақ тығ ыстар ө ндірісте жұ мыстың шамадан тыс артық болғ ан кезінді немесе керісінше, жұ мыста болу қ ажеттілігінде істейтін жұ мыстың жоқ тығ ына байланысты туындайды.

Тұ лғ ааралық қ ақ тығ ыс. Қ ақ тығ ыстың ең кең тарағ ан типі. Ұ жымдарда ә ртү рлі кө рінеді. Кө птеген басшылар мінез сипаттарының ұ қ самауына байланысты деп есептейді. Шындығ ында, мінездерінде, кө зқ арастарында, мінез-қ ұ лық мә нерінде ұ қ сатығ ы аз адамдарғ а тіл табысу қ иынғ а соғ ып жатады.

Бірақ терең талдаулардың кө рсетуінше, мұ ндай қ ақ тығ ыстар негізінде объективті себептер жатады. Ең жиісі- бұ л ресурстардың шектелуімен байланысты: материалды, ө ндіріс алаң дары, қ ұ рал-жабдық тарды қ олдану уақ ыты, жұ мыс кү ші жә не т.б. Ә рқ айсысы ресурсқ а басқ а емес дә л ө зі мұ қ таж деп есептейді. Қ ақ тығ ыс басшы мен қ ызметкерлер арасында да туындайды, мысалы, қ ызметкер басшы оғ ан шектен тыс артық талаптар қ ояды деп есептегенде, ал басшы қ ызметкер бар кү шін салып жұ мыс істегісі келмейді деп есептейді.

Тұ лғ а жә не топ арасындағ ы қ ақ тығ ыс. Формальды емес топтар ө здерінің қ арым-қ атынас, мінез-қ ұ лық нормаларын орнатады. Мұ ндай топтың ә р мү шесі қ абылданғ ан нормаларды сақ тауы тиіс. Қ абылданғ ан нормаларды орындамауды топ негативті қ ұ былыс ретінде қ абылдайды жә не тұ лғ а мен топ арасында қ ақ тығ ыс туындайды. Бұ л қ ақ тығ ыс типінің тағ ы да бір кең тарағ ан тү рі – топ жә не басшы арасындағ ы қ ақ тығ ыс. Мұ ндай қ ақ тығ ыстар авторитарлы стильді ұ станатын басшылық та ауыр ө теді.

Топаралық қ ақ тығ ыс. Ұ жым кө птеген формальді жә не формальді емес топтардан тұ рады жә не олардың арасында қ ақ тығ ыстар туындауы мү мкін. Мысалы, басшы мен орындауышы арасында, жұ мысшы мен ә ртү рлі бө лімдер арасында, бө лім ішіндегі ә ртү рлі формальді емес топтар арасында, ә кімшілік жә не кә сіподақ арасында жә не т.б.

Топаралық қ ақ тығ ыстардың кең тарағ ан тү рі жоғ ары жә не тө менгі басқ ару дең гейінде, яғ ни сызық тық жә не штабты қ ызметкерлер арасында. Бұ л дисфункционалды қ ақ тығ ыстың айқ ын мысалы болады.

Топаралық қ ақ тығ ыстар мақ саттардың бірікпеуінен, ресурстардың шектеулігінен (билік, байлық, территория, материалды ресурстар жә не т.б.), яғ ни айқ ын бә секелестіктің, сонымен бірге ә леуметтік бә секелестіктің туындауымен шартталғ ан.

Қ ақ тығ ыс екі жақ ө з мақ сатына жетуде бір-біріне қ арама – қ арсы белсенді ә рекеттер жасағ анда туындайды. Сондық тан қ ақ тығ ыс бұ л екі жақ ты болады.

Қ ақ тығ ыс элементтері:

1) екі қ ақ тығ ысушының немесе екі жақ тың болуы;

2) екі жақ тың қ ұ ндылық тары мен қ ызығ ушылық тарының ө зара сә йкеспеуі;

3) қ арама-қ арсы жақ тың жоспарын, қ ызығ ушылық тарын жоғ алтуғ а бағ ытталғ ан мінез-қ ұ лық;

4) екінші жақ қ а ә сер ету ү шін кү ш қ олдану;

5) екі жақ тың ә рекеттерінің, мінез-қ ұ лық тарының қ арама-қ арсы қ ойылуы;

6) қ ақ тығ ыстық ө зара ә рекет стратегиясы жә не тә сілдері;

7) қ атысушылардың тұ лғ алық ерекшеліктері: агрессиялығ ы, беделі жә не т.б.;

8) сыртқ а орта сипаты, ү шінші жақ тың болуы жә не т.с.с.

Қ ақ тығ ыстың даму динамикасы:

— қ ақ тығ ыстық жағ дайдың пайда болуы;

— қ ақ тығ ыстық жағ дайды саналау;

— қ ақ тығ ыстық мінез-қ ұ лық – екінші жақ тың мақ сатқ а, қ ызығ ушылығ ына жетуін кү рделендіретін жә не ө з мақ саттарын жү зеге асыруғ а бағ ытталғ ан жә не эмоциялық рең ді ә рекеттер;

— қ ақ тығ ыстың аяқ талуы жә не оның шешілуі оғ ан қ атысушыларғ а, олардың тұ лғ алық ерекшеліктеріне, интеллектуалды жә не материалды мү мкіндіктеріне, мә селенің масштабына, қ ақ тығ ыстың салдары жайлы қ атысушылардың елестеріне, ө зараә рекеттерінің стратегиясы мен тә сілдеріне байланысты.

Экономикалық жауапкершілік негізінен бизнестің табысы аспектісінде жә не компанияның акционерлер алдындағ ы жауапкершілігіне негізделеді (америкалық тә сіл). Еуропалық тар қ арым-қ атынастың аталмыш тобына ұ йымның жұ мысшылары жә не жергілікті қ ауымдастық тар алдындағ ы жауапкершілігін жатқ ызады;

Қ ұ қ ық тық жауапкершілік Еуропадағ ы ә леуметтік жауапкершіліктің кез-келген формасының негізі болып табылады. Еуропалық бизнес мемлекетті қ абылданғ ан ережелерді орындауды іске асырушы институт ретінде қ арастырады, салыстырмалы тү рде АҚ Ш-та осы сынды мемлекеттік реттеу жеке еркіндік мә селесіне араласу болып саналады;

Ә леуметтік мә селелердің кө п бө лігін европалық комиссия этикалық жауапкершілік саласына жатқ ызады. Еуропада қ оғ амның бизнеске жоғ ары назар аударуы осынысымен тү сіндіріледі. Мысалғ а, атомды энергетика, медициналық дә рі-дә рмектерді жануарларғ а сыннан ө ткізу, гендік инженерия европалық тардың назарынан тү спейді;

Еуропада қ айрымдылық АҚ Ш-пен салыстырғ анда аса ә йгілі емес. Бұ л Еуропада Америкамен салыстырғ андағ ы салық ауырпалығ ымен тү сіндіріледі. Нә тижесінде, европалық компаниялар филантропиялық акцияларғ а заң ды бекітілген механизмдер арқ ылы ғ ана қ атысады.

Этностық шиеленісті жіктеудің мынадай ү лгісін ұ сынамыз.
1. Қ атысушы тараптардың ерекшеліктеріне жә не этностық шиеленістің қ ұ рылымына байланысты:
а) Этностық топ пен мемлекет арасындағ ы шиеленіс.
ә) Этностық топ пен этностық топ арасындағ ы шиеленіс.
б) Мемлекет пен мемлекет арасындағ ы шиеленіс.
в) Ү шінші жақ тың араласуынан туындағ ан шиеленіс.
Бұ лай жіктеу бізге, ең алдымен, шиеленіске қ атысы бар тараптарды анық тап, олардың шиеленіске араласу дең гейін бағ амдап, шиеленістің табиғ атын тү сініп, тараптардың бір-біріне қ ояр кінә сін талдап, шиеленісті шешу тактикасын дұ рыс айқ ындауғ а жә рдемдеседі.
2. Шиеленістің тарихи бастауларына қ арай:
а) Отар ел мен отарлаушы ел арасындағ ы шиеленіс.
ә) Бір мемлекет ішіндегі отаршылдық та болмағ ан ұ лттардың немесе кө рші мемлекеттердің арасындағ ы шиеленіс.
Бұ л екі категориядағ ы шиеленістер бір-біріне мү лде ұ қ самайтын қ оғ амдық -саяси жағ дай аясында ө рбитіндіктен, екеуінің арасын ажыратып алу ө те маң ызды. Себебі, отар ел мен отарлаушы ел арасындағ ы бір-біріне қ атысты стереотипке негізделген тарихи сана ғ асырлар ө тсе де, ұ лттың жадында қ алып қ ояды жә не ол этностық шиеленістің жү ру барысына тікелей ә сер етеді.
3. Этностық шиеленістердің нә тижесіне байланысты:
а) Бейбіт реттеліп, шешілген шиеленіс.
ә) Кү ш қ олдану ә дісімен шешілген шиеленіс.
б) Тығ ырық қ а тірелген жағ дайда қ алғ ан шиеленіс.
в) Қ иян-кескі тү рден конструктивті тү рге ауысып, ә рі қ арай жалғ асқ ан шиеленіс.
Кикілжің нің нә тижесіне қ ол жеткізу ә дістері де сан-алуан болуы мү мкін. Мә селен, кей жағ дайларда кикілжің ді шешудің бір жолы – бір ұ лттың ө кілдерін елден депортациялауғ а тура келеді, ал, бұ л кү ш қ олдануғ а жатады, егер, ол ұ лт ө кілдері ө з еріктерімен эмиграцияғ а кетсе, онда бұ л бейбіт реттелген кикілжің ге жатқ ызылады.
4. Қ оғ амдық ө мірдің саласына қ атысты:
а) Мә дени-тілдік шиеленіс.
ә) Саяси шиеленіс.
б) Ә леуметтік-экономикалық шиеленіс.
Бұ л қ ұ былысты жү йелеп, реттеуде басқ а да зерттеуші ғ алымдардың теорияларын қ атыс­тыра отырып, классификациялауды ә рі қ арай жалғ астыра беруге болады. Ә сіресе, Д.Хоровицтің ең бектерінде қ ұ былысты талдауғ а қ атысты концептуалды ұ сыныстарды негізге алып, классификация ауқ ымын кең ейтсек, адамзат қ оғ амында жиі кездесетін мұ ндай қ ұ былыстардың алдын алу жә не реттеу механизмдерін одан сайын жетілдіре тү суге болады.
Қ орыта келе айтатынымыз, этностық шие­леністерді классификациялау жә не типтеу – ү немі жетіліп, тү рлі зерттеушілердің ұ сыныс-пікірлері нә тижесінде байып отыратын ұ зақ процесс. Этностық шиеленістерді жіктеу процестің табиғ атын тү сініп, оғ ан тиісті механизмдерді қ олдана отырып, ә сер етуге мү мкіндік береді. Дегенмен, басқ а ә леуметтік шиеленістермен ұ қ сас болып келетіндіктен, этностық шиеленісті жіктеудің кез-келген тү рі шартты болып келеді.

 

Ұ сынылатын ә дебиеттер:

1.Подопригора М.Г. Деловая этика. Уч.пособие. Таганрог: Изд-во ТТИ ЮФУ, 2012. – 116 с.

2.Психология и этика делового общения: Учебник для вузов/ Под ред. проф.

3.Этика (конспект лекций в схемах). – М.: «Приор-издат», 2006. – 160 с.

4.Управление человеческими ресурсами. Энциклопедия / Под ред.М. Пула, М. Уорнера. – СПб., 2002.

 


15-Дә ріс тақ ырыбы: Ұ жымдағ ы коммуникативті процестердің кемелдену мен эффективтілік кө рсеткіштері.

Қ арастырылатын мә селелер:

1.Қ арым-қ атынастың сатылары. Бірінші саты – «Байланыс».

2.Байланысқ а тү судің бес ережесі. Екінші саты – «Бағ дарлану».

3.Белсенді тың дау техникалары. «Бірлесіп шешім іздеу».– «Шешім қ абылдау».

 

Қ арым-қ атынастың сатылары мына теорияны ұ сына алады: тиімді шешімге келу ә бден мү мкін болуы ү шін қ арым-қ атынаста жү йелі тү рде тө рт сатыдан: байланыс сатысынан, бағ дарлану сатысынан, шешім іздеу сатысынан жә не шешім қ абылдау сатысынан ө ту қ ажет.

Берілген ү лгіні тақ тағ а салып, суретке тү сініктеме беруге болады. Бірінші саты «Байланыс» деп аталады. Ол ө те маң ызды, себебі, дә л осы сә тте жағ дайдың бірың ғ ай тү сінілуіне, ал содан соң есептің шешілуіне де жылдамырақ келуге кө мектесетін сенімділік байланысы орнатылады.

Байланыс сатысы бірнеше секундтан бірнеше сағ аттарғ а дейін созылуы мү мкін. Мысалы, ә ң гімелесушілер амандасып, бірден іске кө шкенде, байланыс сатысы ө те қ ысқ а. Бірақ кейде адамдар алдымен ұ зақ уақ ыт қ ысыр ә ң гіме жү ргізіп, тек содан кейін ғ ана іске кө шеді – ондай жағ дайда байланыс сатысы бү кіл қ алғ ан қ арым-қ атынастан гө рі ұ зағ ырақ болуы мү мкін.

Байланыстың маң ыздылығ ы, сонымен қ атар, оның бү кіл қ арым-қ атынас кезең іне созылатындығ ында жә не қ арым-қ атынастың байланыстан шығ умен тоқ татылатындығ ында да. Біздің мә дениетімізде байланыс орнатуғ а дә стү рлі тү рде қ ажет болғ аннан гө рі азырақ уақ ыт жұ мсалады: ең алдымен іс, ал адамдар сондай маң ызды емес. Сондық тан топтың назарын осы сатығ а ерекше аудару қ ажет.

Ары қ арай байланысқ а арналғ ан, дұ рысы, байланыс міндетті тү рде болуы керек келесі ойынды ө ткізуге болады. Мысалы, адамдар таныс емес болғ анда, жә не байланыс орнатуда қ андай да бір басқ а қ осымша қ иындық тар бар болғ анда. Ойынның ең қ арапайым, жә не қ андай да бір мезетте қ арадү рсін нұ сқ асы – қ ызбен кө шеде танысу.

Ойынғ а екі адам қ атысады. Нұ сқ ауды оларғ а жеке-жеке берген дұ рыс, себебі, барлық нұ сқ ауларда ойынның екінші қ атысушысы білмеуі тиіс айырмашылық тар мен толық тырулар бар. Ө йткені, егер сіз ү й-жайда екі адамды бірге қ алдырып, ер адамғ а қ азір мына қ ызбен танысуың ыз қ ажет деп, ал қ ызғ а дә л осы жерде онымен танысудың қ ажеті жоқ десең із, қ ызбен танысуғ а ер адамда ешқ андай тү рткі қ алмайтындығ ы ө зінен-ө зі тү сінікті.

Ойын мен талдаудан кейін байланысқ а тү судің бес ережесін беруге болады.

Байланыстың бірінші ережесі – сә лемдесу. Сә лемдесуге ү ш қ ұ рауыш енеді. Бірінші қ ұ рауыш – адамның атын атау немесе аты мен ә кесінің атын қ осып айту (берілген жағ дайда қ алай болуы тиіс болса). Кез келген адам ү шін оның аты ө те маң ызды, сондық тан атты есте сақ тап қ алу қ ажет те, ә ң гімелесу барысында мезгіл-мезгіл адамның атын атап отыру керек. Егер сіз таныса салысымен адамның атын ұ мытып қ алатын болсаң ыз, оны жазып алғ ан дұ рыс, ол ү шін қ ол астың ызда блокнот пен қ алам болуы тиіс.

Атын шатастырып алсаң ыз, сіз адамды ренжітіп алуың ыз, яғ ни, оны бұ рышқ а қ уып тығ уың ыз мү мкін. Кейбір ә ң гімелесушілер, атын ұ мытып қ алса, иесіздендіріп сө йлеуге тырысады, бұ л жаман, себебі, нә тижесінде сіздің ә ң гімелесушің із ә ң гіме барысында қ абылданғ ан шешім ү шін ө зін жауапты деп санамайтын болады. Егер ә ң гімелесуде адамның аты аталмаса, ол нә тиже ү шін тек 10 % жауап береді деп есептеледі.

Екінші қ ұ рауыш – сә лемдесу кезінде кү лімсіреу, тілектестігін кө рсету. Бірақ кейбір адамдардың сіздің кү лімсіреуің ізді дұ рыс тү сінбеуі, сіз оғ ан кү ліп тұ р деп немесе сізді ұ шқ алақ адам деп ойлауы да мү мкін екендігін есте сақ тау қ ажет. Сондық тан іскерлік ә ң гімелесуде сіздің ә ң гімелесушің із қ анша кү лімсірейтін болса, шамамен сонша кү лімсіреу қ ажет.

Ү шінші қ ұ рауыш – қ ол алысу (егер ол орынды болса) немесе жай ғ ана бас ию. Қ ол алысу кезіндегі дене байланысы байланысты тезірек орнатуғ а кө мектеседі, бірақ жасы ү лкен немесе жолы ү лкен адамның қ олын бірінші созатынын есте сақ тау қ ажет. Сіз қ азір қ ол алысу ү шін қ олың ызды созатындай етіп, иығ ың ызды сә л алғ а ұ мсындырып, адамды сізге қ олын созуғ а итермелей аласыз. Бірақ, адамның сіздің қ озғ алысың ызғ а ойланбастан жауап беруі ү шін, бұ ны ө те ұ қ ыпты жасау керек. Бұ л ү шін ү йде айнаның алдында тұ рып жаттығ уғ а болады, бұ л ә зер байқ алатын қ озғ алыс болуы тиіс.

Бұ дан басқ а, біздің мә дениетімізде қ ол алысу ү шін ә йел адамғ а қ ол созылмайтынын есте сақ тау қ ажет. Егер ә йел адамның ө зі сізге қ олын созса, бұ л – оның қ ұ қ ығ ы, ерекше ық ыласының белгісі. Қ ол алысу ү шін созылғ ан қ ол астың ғ ы жақ тан, шамамен белдің тұ сынан немесе сә л жоғ арырақ тұ стан беріледі. Сү ю ү шін қ ол шамамен диафрагма тұ сынан, жоғ арырақ беріледі. Іскерлік жағ дайда ә йелдің қ олын сү ю, ә сіресе егер ол қ ол алысу ү шін созылғ ан болса, орынсыз. Ер адамдардың қ ол алысуында бұ ның жарыс емес екендігін ұ мытпау қ ажет, жұ мсалатын кү ш шамамен бірдей болуы тиіс, шамадан тыс кү ш жұ мсаудың қ ажеті жоқ. Солғ ын жә не сылбыр қ ол алысу да жарамайды – бұ л байланысты бұ зуы мү мкін. Ә йел адамның қ олын ешбір жағ дайда қ атты қ ысуғ а болмайды, бұ л жай ғ ана жылы, достық, аздап қ олдау білдіретін қ ол алысу.

Екінші ереже – кө з байланысы. Кө з байланысын бү кіл қ арым-қ атынас уақ ытының шамамен 10-15 %-да ұ стап тұ ру қ ажет. Ә ң гімелесушімен кө з тү йістіріп, содан соң басқ а жақ қ а немесе оның қ олдарына, отырғ ан отырысына, қ имылдарына қ араймыз, содан соң қ айтадан кө зіне жә не т.с.с. Егер ә ң гімелесуші кө з тү йістіруден қ ашқ ақ тайтын болса, бұ л ұ ялшақ тық, тұ йық тық немесе тіпті ө тірік айтуғ а дайындық ретінде де қ абылданады.

Ү шінші ереже – ә леуметтік арақ ашық тық ты қ ысқ арту. Ә леуметтік жә не дене арақ ашық тығ ы неғ ұ рлым қ ысқ арақ болса, байланыс та соғ ұ рлым тығ ызырақ жә не сенімдірек болады. Мысалы, кабинетке кірген кезде есіктен сө йлей бастаудың қ ажеті жоқ, ү стелге жақ ынырақ келген дұ рыс. Рұ қ сатсыз отырмау керек, не шақ ырғ анын кү ту, не отыруғ а рұ қ сат сұ рау қ ажет. Егер орындық ың ғ айсыз тұ рса, оны жылжытып жә не ү стелге қ ырындап отыру ү шін бұ рып қ ойғ ан дұ рыс. Бұ л ең ың ғ айлы нұ сқ а, ө йткені, тізе ү стелге тірелмейтін болады да, қ ажет болғ ан жағ дайда, ү стелге шынтақ пен сә л сү йеніп отыруғ а болады. Егер кабинеттегі жиһ аз ауыр болса, қ ай жерге ұ сынса, сол жерге отыруғ а тура келеді, креслоны жылжытудың қ ажеті жоқ. Сондай-ақ ү стелдегі қ ағ аздар мен қ андай да бір басқ а заттарды қ озғ амау керек. Егер кабинеттің иесіне қ андай да бір қ ағ аздарды бергің із келсе, ө з қ ағ аздарың ызды оның қ ағ аздарының ү стіне қ оюғ а болмайды, қ олына берген дұ рыс.

Егер бұ л сіздің кабинетің із болса, ү стел басынан шығ ып, қ ол алысу ү шін қ олың ызды созып, отыруды ұ сынғ ан дұ рыс. Қ аласаң ыз, ү стелге емес, жеке тұ рғ ан кішкене ү стелге отыруғ а болады. Ә ң гімелесушілер қ арама-қ арсы емес, қ атар отырғ ан немесе 45 градустық бұ рыш жасап отырғ ан нұ сқ а – ең ың ғ айлы нұ сқ а. Егер арақ ашық тық ты ұ лғ айтуды қ аласа, ү стел басына отырады жә не оғ ан қ осымша, ә ң гімелесу барысында, ү стелге қ андай да бір папкаларды, қ ағ аздарды қ ояды да, мезі қ ылғ ан адамынан осылайша тасаланады.

Тө ртінші ереже – адамғ а оның маң ыздылығ ы туралы айту. Адамның ө зің із ү шін маң ызды тұ лғ а екендігін оғ ан білдірудің жақ сы тә сілі – бұ л, мысалы, онымен кездесу ү шін сіздің кеш бойы дайындалғ аның ызды, оның пікірін ө те бағ алайтындығ ың ызды, оның офисі сізге ұ нағ андығ ын жә не т.б. айту. Негізгі идея – адамның жанына жағ атын бір нә рсе айту, бірақ бұ л жарамсақ тық немесе жай ғ ана манипуляция болып кө рінбеуі тиіс.

Бесінші ереже – келіссө здерді жү рдім-бардым: дә лізде, буфетте, терезе алдында, яғ ни, адаммен кездейсоқ кездесіп қ алғ ан жерде жү ргізуге болмайды. Бұ л ережені, біздің мә дениетімізде адаммен істер туралы қ айда болса, сонда, тіпті оны дә ретханағ а кетіп бара жатқ ан жерінен ұ стап алып та сө йлесе беру «қ алыпты жағ дай» болғ андық тан да, есте сақ тау маң ызды. Адамдар кө бінесе ө зіне жә не ә ң гімелесушісіне лайық ты қ ұ рмет кө рсетпейді; бұ л мұ ндай ә ң гімелесу туралы жағ ымсыз ә сер қ алыптасуына алып келеді. Кездейсоқ кездесіп қ алғ ан кезде істеуге болатын жалғ ыз нә рсе – ұ йғ арылғ ан ә ң гімелесудің уақ ыты мен орны туралы келісу.

Тренингтегі барлық ережелер сияқ ты, бұ л ережелер де ұ сыныстық сипатқ а ие, олар ә рқ ашан дерлік «жақ сы жағ ына» жұ мыс істейді, бірақ қ андай да бір жағ дайда, мү мкін, «жаман жақ қ а» да істеп кетуі мү мкін. Қ алай болғ анда да, осы ережелерді пайдалану тілектестік, сенімділік байланысты орнатуғ а мү мкіндіктерді арттырады. Бірақ оғ ан кепілдік бермейді.

Қ андай да бір ережелерді тағ ы да қ осуғ а болады, бірақ ақ ылғ а сыйымды шектерде. Сатылар бойынша теория тең дестірілген болуы тиіс – жекелеген сатыларда жә не бү кіл тренингте теорияны шамадан тыс кө п қ олданбағ ан дұ рыс.

Қ арым-қ атынастың Екінші сатысы– «Бағ дарлану».

Екінші саты туралы ә ң гіменің басында топқ а: «Адамды }






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.