Желдету жүйесі

Тақ ырыбы Желдету жү йесі.

Дә рісте қ аралатын сұ рақ тар

1. Желдету жү йесі.

2. Табиғ и желдету жү йелері

Желдету жү йесі

Атмосфералық ауа бірнеше газ бен су буының қ оспасынан қ ұ ралады. Қ оршағ ан биосферадағ ы атмосфералық ауа келесі газ қ оспасынан қ ұ ралады: азот -78, 1%, оттегі-20, 9%, кө міртегі-0, 03%, ал қ алғ аны инертті газдар болып саналады.

Қ азіргі таң дағ ы қ алалардың ауасы ө неркә сіп орындарынан шығ атын қ алдық тар мен автомобильдерден пайда болатын газдармен ластануда.

«Желдету» деген сө зді латын тілінен аударғ анда «бө лмедегі ауаны алмастыру» деген ұ ғ ымды береді екен. Бө лмені желдету табиғ и жә не жасанды болып бө лінеді.

Желдету жә не ауа баптау жү йелері – бө лмелерде адамдардың ө зін жақ сы кү йде сезінуіне қ ажетті микроклимат (ауа температурасы, ылғ алдылығ ы жә не қ озғ алыс жылдамдығ ы) жә не технологиялық процестердің тиімді ө туіне қ ажетті санитарлық -гигиеналық жағ дайлар туғ ыза алатын, ғ имараттар мен қ ұ рылымдардың инженерлік жү йелерінің бір тү рі.

Желдету жә не ауа баптау жү йелерінің кө мегімен мынадай зиянды заттардың ә серлерін жоюғ а болады: 1) бө лмелердегі артық жылу; 2) ауаның артық ылғ ал қ ұ рамы; 3) жалпы улы ә сер ететін химиялық заттар булары мен газдар; 4) улы жә не усыз шаң; 5) радиоактивті заттар.

Артық жылу бө лінуі – адамдардан жә не технологиялық жабдық тардан тү седі.

Тыныштық кү йіндегі ү лкен адам қ алыпты микроклимат жағ дайында 1150 Вт жылу бө леді, оның 20 % конвекциямен, 55 % сә улелену арқ ылы, ал қ алғ ан 25 % буландыру арқ ылы бө лінеді. Адамнан бө лінетін жылу мө лшері оның механикалық жұ мысы мен микроклиматқ а байланысты болады. [8]

Ө ндірістік бө лмелерде жылу кө зі пештер, станоктар, технологиялық жабдық тар, электрлік қ озғ алтқ ыштар, жылутасымалдағ ышты қ ұ бырлар жә не т.б. болып табылады.

Ауаның артық ылғ ал қ ұ рамының кө зі адамдар (қ алыпты температурада, мардымсыз физикалық жү ктемелі адам сағ атына 40-75 грамм су буын бө леді; ауа ортасының температурасы жоғ арылағ анда сағ атына 150 грамм жә не одан да артуы мү мкін), жә не тү рлі технологиялық жабдық тар (булау камералары, ванналар жә не т.б.) болып табылады.

Адам организміне зиянды ә сер ететін газдар мен булар (аммиак, кө міртегі тотығ ы, кү кіртті сутек, кө мірсутек жә не т.б.) бө лме ауасына тү рлі технологиялық процестер нә тижесінде бө лінуі мү мкін. Тыныштық кү йіндегі адам 500 литр ауамен дем алып, шығ арады, дем алғ аннан кейін ауа қ ұ рамы ө згереді – оттегі қ ұ рамы 20, 9%-дан 16, 4%-ғ а дейін тө мендеп, кө міртегі қ ұ рамы 0, 03 %-дан 3, 6 %-ғ а дейін артады.

Ауа қ ұ рамындағ ы шаң концентрациясы артып кететін болса, ол адам организміне кері зиянды ә серін тигізеді. Дем алу органдарына терең деп ө ткен шаң созылмалы аурулар, мысалы, силикоз жә не т.б. аурулар туғ ызады. Ә сіресе, ауада улы шаң дардың (кремнийдің, асбестің, қ орғ асынның жә не оның қ осылыстарының қ ос тотық тары) концентрациясы артуы қ ауіпті.

Радиоактивті заттар ө те улы болады, жә не олардың ауағ а таралуы адамдар мен жануарлардың радиоактивті зардап шегуіне ә келіп соқ тырады.

Бө лмедегі ауа алмасу жә не желдету жү йесінің жіктелуі.

Қ ажетті тазалық ты жә не адамдардың жұ мыс істеуіне, тұ рмысына қ олайлы жағ ыдай туғ ызу ү шін желдету жә не ауа баптау жү йелері бө лмелерде тиімді ауа алмасуды қ амтамасыз етуі тиіс.

Ауа алмасу – бө лмедегі «қ ызғ ан» немесе лас ауаны жартылай немесе толығ ымен таза атмосфера ауасымен алмастыруды айтады.

Бө лменің ішкі кө леміне шақ қ анда бір сағ атта ішке берілетін немесе одан ә кетілетін ауа мө лшері ауа алмасу еселігі деп аталады.

Бө лмелерде талап етілетін саитарлық -гигиеналық жағ дайларды ауа алмасу қ амтамасыз ететіндіктен, яғ ни бө лмеден лас ауаны ә кетіп, таза ауа беретіндіктен, желдету жү йелері жұ мыс тү ріне байланысты ауа беру жә не ауа шығ ару жү йелері болып бө лінеді.

Бө лмеден ә кетілетін жә не бө лмеге берілетін ауа қ озғ алысын тудыру тә сіліне байланысты желдету жү йелері табиғ и (ұ йымдасқ ан жә не ұ йымдаспағ ан) жә не механикалық желдету жү йелері болып бө лінеді.

Ұ йымдаспағ ан табиғ и желдету кезінде бө лмедегі ауа алмасу ішкі жә не сыртқ ы ауа тығ ыздық тарының айырымынан немесе жел ә серінен қ оршау конструкцияларының саң ылаулары, ойық тар арқ ылы жү реді.

Ішкі жә не сыртқ ы ауа тығ ыздық тарының айырымынан немесе жел ә серінен, бірақ, сыртқ ы қ оршауларда арнайы орнатылғ ан, ашылып-жабылуы реттелетін қ ақ палар арқ ылы орын алатын ауа алмасу тү рі – табиғ и ұ йымдасқ ан желдету жү йесі немесе аэрация деп аталады.

Бө лмеге ауа беру немесе одан ауа ә кету механикалық қ озғ алыс туғ ызатын қ ондырғ ылар, яғ ни желдеткіштер кө мегімен жү ргізілетін болса, ондай жү йелерді механикалық желдету жү йелері деп атайды.

Бө лмелерде ауа алмасуды ұ йымдастыру тә сіліне байланысты желдету жү йелері жалпы алмасу, жергілікті, локализациялық, аралас жә не апатты жағ дайдағ ы желдету жү йелері болып бө лінеді.

Желдетудің жалпы алмасу жү йелері бө лменің барлық кө лемі бойынша бірдей ауа ортасын туғ ызуғ а (ауа температурасын, ылғ алдылығ ын, жылдамдығ ын жә не тазалығ ын) арналады.

Жергілікті желдету жү йесі бө лменің белгілі бір жерлерінде, атап айтсақ жұ мыс орындарында (мысалы, жұ мыс орнына бағ ытталғ ан ауа ағ ыны - «ауа себезгісі») қ ажетті санитарлық -гигиеналық жағ дайлар туғ ызады.

Жекеленген желдету жү йесі – бө лме ауасына зиянды зат тарамауы ү шін ө ндірістік қ ондырғ ылардың зиянды зат бө лінетін жеріне орнатылатын, арнайы жабындармен, шатырлармен жабдық талғ ан ауа шығ ару жү йесі.

Желдетудің аралас жү йесі деп – жалпы алмасу жү йесінің жергілікті немесе локализациялық жү йемен бірге қ олданылуын айтады.

Апатты жағ дайдағ ы желдету – кенеттен зиянды заттар бө лінуі мү мкін ғ имараттарда орнатылады. Апатты желдету жү йелерін тек зиянды заттарды тез шығ ару керек болғ ан жағ дайларда іске қ осады.

Желдету жү йесінің тү рін бө лменің арналуына, ондағ ы зиянды заттар тү ріне, ауа ағ ындары қ озғ алысының схемасына қ арай таң дайды. Мысалы:

- «Ыстық» цехтарда аэрация, жергілікті ауа шығ ару жә не ауа себезгілері кең інен қ олданылады;

- «Салқ ын» цехтарда ауа беру жә не шығ арудың жалпы алмасу схемаларын, ал қ ақ паларғ а ауа перделерін қ олданады;

- Қ оғ амдық ғ имараттарда (театр, мә жіліс залдары, дү кендер жә не т.б.) ауа беру жә не шығ арудың жалпы алмасу жү йелерін таң дайды;

- Мардымсыз ғ ана ауа алмасуды қ ажет ететін бө лмелерде ауа шығ ару жү йелерін ғ ана қ арастырады, ал сыртқ ы ауа ішке ашық терезелер, фрамугалар жә не ойық тар арқ ылы кіреді;

- Тұ рғ ын ү йлерде, ә детте, ас бө лмелер мен ә жетханалардан ауа шығ ару жү йелерін ғ ана қ арастырады.