Мелассалы ерітінді концентрациясының әсер етуі

Ашытқ ылардың кө беюі мен ө суі қ оректік заттардың бірдей шартына ғ ана тә уелді екені белгілі, сонымен қ атар жасуша шырынының концентрациясына жә не ортаның осмотикалық қ ысымы мен ө сіруге жә не кө бейтуге болады. Сахаромицеттің жасушасының осмотикалық қ ысымы 0, 8-0, 2 МПа жеткен кезде кідіре бастайды. Оның кө беюі ашытқ ыларды жоғ ары концентрациялық ортадан ө сіргенде жоғ арылайды. Культуралды ортаның осмотикалық қ ысымы қ ұ рамындағ ы қ ұ рғ ақ заттардың концентрациясының ө суімен жоғ арлауы мү мкін, мысалы қ анттың немесе осмотикалық активті заттардың, яғ ни натрий хлориді жә не тағ ы басқ ағ а байланысты.

Ортадағ ы қ анттың концентрациясы мелассаны қ осумен сипатталады, ол қ ою мелассаның массасына ортадағ ы культураның кө леміне қ атынасымен анық талады, ашытқ ыны ө сіру аппаратында ө ң дейді. Қ азіргі таң да кө птеген шетел жә не отандық заводтарда ашытқ ыларды Кр=8-10 болғ ан жағ дайда ө сіреді, культуралды ортада қ анттың концентрациясы 5-6 % қ ұ райды.

Оттегі қ иын еритін газдарғ а жатады. Орташа қ ысымда жә не 30⁰С температурада 1 литр суда 7, 52 мл оттегі ериді.

Культуралды ортаны жасушамен аэрирлеу процесін система тү рінде кө рсетуге болады, ол екі бө лімнен тұ рады жә не қ озғ алмалы тепе-тең дікте болады:

О₂ ауада → О₂ сұ йық → О₂ жасушада

Ашытқ ы жасушасында оттегінің ауысу процесі екі сатыдан тұ рады:

1. Сұ йық тағ ы оттегінің еруі - К_v ұ зындығ ымен сипатталады.

2. К_r ұ зындығ ымен сипатталады.

К_v адсорбция коэффициенті немесе оттегінің еру жылдамдығ ының константы болып табылады. Оттегі қ ысымы ү немі орташа болып келеді жә не температурасы да орташа болғ ан кезде сұ йық оттегінің адсорбциясының жылдамдығ ы тө мендегі тең дікпен анық талады:

dc/dt=Kla (С₄-С),

Мұ ндағ ы: С – ерітілген оттегінің концентрациясы, яғ ни температура уақ ытысындағ ы, м Моль/л;

С₄ – қ анттың ерітілген оттегінің концентрациясы, м Моль/л;

Kl – сұ йық тық тағ ы коэффициентінің ауысуына пропорциональды константы.

а – газ - сұ йық тық тың жоғ арғ ы бө лігінің ауаны, см².

К₄ – туындысы, К_v адсорбция коэффициенті болып табылады. Адсорбция коэффициентін сонымен қ атар май берудің кө лемдік коэффициенті деп те атайды. Оның ұ зындығ ы аэрация интенсивтілігімен сипатталады.

К_r – ашытқ ыдағ ы абсолютті қ ұ рғ ақ заттардың синтезі ү шін керекті (АҚ) ашытқ ығ а оттегінің қ ажеттілігімен сипатталады. Бұ л ұ зындық тың кө лемі г О₂/г. Ашытқ ығ а оттегінің қ ажеттілігі олардың қ ұ рамындағ ы оттегін сің іру жылдамдығ ына жә не лимитирлеу барысында қ амтамасыз ету болып табылады.

Культуральды ортада оттегінің еру жылдамдығ ы ашытқ ыда оны қ олдану жылдамдығ ынан аз болмауы керек. Тек осы жағ дайда ғ ана ө суі орташа жү руі мү мкін.

Егер ашытқ ылардың ө су жылдамдығ ы мө лшерлі болса, онда биомассаның жиналу процесімен сипатталады, экономикалық жағ ынан сипаттамасы ретінде шикізатты қ олдану коэффициенті болып табылады немесе ашытқ ыдағ ы биомассаның шығ уымен сипатталады, % бойынша ашытқ ылардың шығ уын тө мендегі формуламен есептейді;

В=Д*100/М

Мұ нда: М – шығ ындалғ ан шикізаттың мө лшері, кг.

Д – ашытқ ылардың алынғ ан мө лшері, кг.

Ашытқ ы зауыттарында ашытқ ының шығ уы ә р тү рлі болып келеді, ол қ ұ рал – жабдық тардың конструкциясына байланысты, сондай-ақ негізінде системаның аэрациясына, технологиялық сызба – нұ сқ асына, шикізаттың сапасына, ө ндірістің автоматизациялық дең гейіне жә не тағ ы басқ а ерекшеліктеріне байланысты болады.

Тә жірибе барысында ашытқ ының шығ у қ ұ рамында 46 % қ ант бар мелассағ а қ атынасымен (М₄₆) есептейді, негізгі кө ң іл аударғ аны СВ қ ұ рамының есебімен жә не ашытқ ылар болып табылады.

Шетелдерде ашытқ ының шығ у қ ұ рамында 50% қ ант (М₅₀) бар мелассағ а қ атынасымен есептейді.

Осығ ан байланысты отандық зауыттардағ ы ашытқ ылардың шығ у мө лшері тө мен, шетел ө ндірістерінде жоғ ары болады, сонымен бірге алынғ ан ашытқ ының мө лшері жә не жұ мсалғ ан мелассалары бірдей болғ ан жағ дайының ө зінде шетелдеріне қ арағ анда тө мен мө лшерде болады.