Ндірістік өнеркәсіптердің бас жоспарын жобалау.

Ө ндірістік ө неркә сіптерді қ оныстанғ ан жерлердің ө ндірістік аймақ тарындағ ы, ө ндірістік тү йіндердің территорияларындағ ы немесе тұ рғ ындық қ ұ рылыстардың жү йесіндегі жабық жерлерде орналастырады.

Ө ндірістік ө неркә сіптердің бас жоспары – бұ л территорияларды кө галдандырумен жә не жайластырумен ғ имараттарды, имараттарды, кө ліктік жә не инженерлік желілерді жер теліміне орналастырудың масштабты сұ лбасы.

Бас жоспарды жобалау Қ Р Қ НжЕ негізінде жү ргізіледі.

Территорияны аймақ тарғ а бө леді:

– ө ндірістік, мұ нда негізгі жә не қ осымша цехтар, тұ рмыстық бө лмелер ғ имараты; ө ндірістік, қ оймалық, кө ліктік, энергетикалық жә не басқ а ө ндірістік процесті ғ имараттар мен имараттар шоғ ырланғ ан;

– ә кімшілік - шаруашылық жә не мә дени - тұ рмыстық ғ имараттарды орналастыру ү шін (зауытбасқ ару, медпункттер, асхана, поликлиника жә не т.б.) зауыт жаны;

– энергетикалық жә не кө ліктік объекттерді орналастыру ү шін қ осымша;

– шикізаттарды, жартылай фабрикаттарды, дайын ө німдерді сақ тау ү шін ғ имараттар жә не алаң дар алып жатқ ан қ оймалық.

Ө ндірістік ө неркә сіптер территориясында ғ имараттар мен имараттарды олардың жайлы табиғ и жарық тандыруын жә не желдетілуін ескеріп орналастырады. Ғ имараттар арасындағ ы ү зілулер санитарлы-гигиеналық, ө ртке қ арсы жә не технологиялық талаптар ескеріліп қ абылданады.

Жолдар мен тротуарлар сыртқ ы жә не ішкі зауыттық кө ліктің қ абылданғ ан тү ріне сә йкес, жылжитын жү ктер салмағ ына жә не ө лшемдеріне, тасымалдау ұ зақ тығ ына байланысты шешіледі.

Ішкі зауыттық теміржол жолдарының сұ лбасы тұ йық, сақ иналы, қ уысты болуы мү мкін. Ішкі жолдардың қ исық радиусы жуан колеялар (1524 мм) ү шін 200 м кем емес жә не жің ішке колеялар (950 мм) ү шін 75 м кем емес.

Тө сеніш қ абаты бойыншаасфальтбетоннан немесе қ ұ рама темірбетон плиталарынан жабулы автокө лік жолдарының бір жақ ты қ озғ алыс ү шінені 4, 5–5 м кем емес жә не екі жақ ты қ озғ алыс ү шінені6–10, 5 м болады. Жол шетінен ғ имарат қ абырғ асына дейінгі арақ ашық тық 25 м ү лкен емес етіп қ абылданады.

Жаяу жү ру жолдары – ені 1, 5 м кем емес тротуарлар, жол бойымен, одан 2 м жақ ын емес тө селінеді.

Жолдар, тротуарлар бойымен, цехтар арасын кө галдандыру. Кө галдандыру ауданы ө неркә сіптің барлық территориясының 15–20% кем емес бө лігін қ ұ рауы тиіс. Кө галдандыру жолағ ының ені ағ аштарды бірқ атарлы отырғ ызуда 2 м кем емес жә не екі қ атарлыда 5 м кем емес, бұ тақ тылар жолағ ы ү шін ені 0, 8 – 1, 2 м етіп қ абылданады. Қ атарлы отырғ ызуда ағ аштар арасындағ ы арақ ашық тық 4–6 м.

Ө ндірістік территорияны жайластыру ү шін жарық тандыру фонарьлары, фонтандар, гү лзарлар жә не басқ а кіші сә улеттік пішіндер қ олданылады.

Инженерлік коммуникацияларды (су ө ткізгіш, канализациялық, жылулық жә не басқ а желілер) жерү сті жә не жерасты негізгі ө тулердің бойымен тө сейді. Жерасты трассалары траншеяларда, каналдарда, туннельдерде жолдардың жү ру бө лігінен тыс орнатылады. Жанатын жә не тез жалындайтын сұ йық тармен газ ө ткізудің жә не қ ұ быр ө ткізудің біріккен тө сенішін қ олдануғ а рұ қ сат етілмейді.

Қ оршағ ан ортаны зиян заттардың таралуынан, ө ндірістік ө неркә сіптердің қ алдық тарынан ластануынан қ орғ ау заң жү зінде қ арастырылғ ан.Ө ндірістік ө неркә сіптерді орналастырғ анда, жобалағ анда, қ айта жө ндегенде ө ндірістік зиян заттардың пайда болуын болдыртпайтын немесе азайтатын ө ндіріс технологияларын жаң артуды, тұ йық ө ндірістік циклымен қ алдық сыз ө ндірістерді қ ұ руды, суды– жә не газды тазалау, шаң ды– жә не кү лді аулау ү шін техникалық жабдық тарды қ олдануды, жоспарлау жә не қ ұ рылыстық жабдық тарды, яғ ни санитарлы–қ орғ ау аймақ тарының қ ондырғ ыларын, атмосферада ө ндірістік зиян заттардың таралуын болдыртпауды жә не сұ рыптауды қ олдануды қ арастыратын шараларды жү зеге асырады.

Ө ндірістік зиян заттарды бө ліп шығ аратын ө ндірістік ө неркә сіптерді қ оныстанғ ан жерлердің тұ рғ ындық қ ұ рылыстарынан санитарлы–қ орғ ау аймақ тарымен бө леді. Санитарлы–қ орғ ау аймағ ының территориясы кө галдандырылады жә не онда қ ызметтік ғ имараттар (қ оймалар, гараждар, депо жә не т.б.) орналастырылады. Тұ рғ ындық қ ұ рылыстар жанынан кө галдандыру енін 20–50 м етіп қ абылдайды.

Бас жоспардың техника – экономикалық кө рсеткіштері:

А_ж – жалпы жер ауданы, м²;

А_ғ – барлық ғ имараттар ауданы, м²;

А_жт – жолдар жә не тротуарлар ауданы, м²;

К₁ – қ ұ рылыс ауданының коэффициенті, %:

К₁ = А_ғ /А_ж х 100%;

К₂ – территорияны қ олдану коэффициенті, %:

К₂ = А_ғ + А_жт/А_ж х 100%;

V_қ – қ абырғ аның сыртқ ы қ ыры бойынша ғ имараттың қ ұ рылыстық кө лемі, м³:

V_қ = S х Н,

мұ ндағ ы S – қ абырғ аның сыртқ ы қ ыры бойынша ғ имараттың ауданы, м²;

Н – ғ имарат биіктігі, м.

1. Негізгі ә дебиет: 2 осн. [234-243]; 1 доп. [195-199]

2. Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Ө ндірістік ғ имараттарды қ андай ерекшеліктерін ескеріп жобалайды?

2.Қ андай кө рсеткіштердің кө мегімен ө ндірістік ғ имараттың кө лемдік–жоспарлық шешімінің ү немділігін анық тайды?

3.Территорияларды кө галдандырумен жә не жайластырумен ғ имараттарды, имараттарды, кө ліктік жә не инженерлік желілерді жер теліміне орналастырудың масштабты сұ лбасы қ алай аталады?

11-дә ріс тақ ырыбы. Ө ндірістік ғ имараттар конструкциялары. Ө ндірістік ғ имараттар классификациясы жә не конструкциялық жү йелері. Іргетастар жә не іргетастық арқ алық тар

Ө неркә сіптік ө ндірістерді орналастыруғ а арналғ ан ғ имараттар ө ндірістік деп аталады.

Ө ндірістік ғ имараттар келесі белгілері бойынша бө лінеді:

– қ абаты бойынша: бірқ абатты; кө пқ абатты;

–тағ айындалуы бойынша: ө ндірістік (негізгі жә не қ осымша); энергетикалық (ЖЭО, қ азандық, трансформаторлық станциялар); кө ліктік-қ оймалық (гараждар, қ оймалар, локомотив депосы); ә кімшілік-шаруашылық жә не тұ рмыстық (инженерлік, зертханалық корпустар, поликлиникалар); су қ ұ бырларын жә не канализацияларды жө ндеуге арналғ ан сантехникалық (насостық, су жинайтын мұ наралар);

– қ аң қ а конструкциясының материалы бойынша: болат; темірбетон; аралас;

– отқ а тұ рақ тылығ ы бойынша: I класты ғ имараттар ү шін II дә режеден кем емес; II класты ғ имараттар ү шін III дә режеден кем емес; III жә не IV класты ғ имараттар ү шін отқ а тұ рақ тылық дә режесі нормаланбайды.

Ө ндірістік ғ имараттар жалпы талаптарды (функциялық, техникалық, ө ртке қ арсы, индустриалдық, сә улеттік-суреттік), сонымен қ атар ө ндірістік сипатымен негізделген арнайы келесі талаптарды қ анағ аттандыруы тиіс:

– ғ имараттың кө лемдік-жоспарлық жә не конструкциялық шешімдері ө ндірістік процесті ұ йымдастыру жә не қ ұ рал-жабдық тарды орналастыру ү шін жақ сы жағ дайларды қ амтамасыз етуі тиіс; ғ имараттың кең істік қ атаң дығ ы технологиялық жә не кө теру-кө ліктік қ ұ рал-жабдық тардың жұ мысынан пайда болатын вертикальды жә не горизонтальды динамикалық кү штердің ә серлерін ескерумен қ амтамасыз етілуі қ ажет;

– жұ мысшылар денсаулығ ын сақ тау жә не олардың қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету ү шін шаралар ұ йымдастырылуы тиіс;

– ғ имараттар қ ажуын алдын алу бойынша шаралар ұ йымдастырылуы қ ажет.

Ғ имараттардың негізгі кө лемдік-жоспарлық параметрлері болып табылады:

– аралық – қ абырғ алардың немесе ұ стындардың бойлық қ атарларының бө лу осьтері арасындағ ы арақ ашық тық;

– қ адам – қ абырғ алардың немесе ұ стындардың кө лденең қ атарларының бө лу осьтері арасындағ ы арақ ашық тық;

– биіктік – еден дең гейінен жабудың кө теруші конструкцияларының тө менгі бетіне дейінгі арақ ашық тық (бірқ абатты ғ имараттарда) немесе таза едендер дең гейлері арасындағ ы арақ ашық тық (кө пқ абатты ғ имараттарда). Бойлық жә не кө лденең бағ ыттардағ ы ұ стындар арасындағ ы арақ ашық тық жиыны ұ стындар торы деп аталады.

Ө ндірістік ғ имараттардың кө п тарағ ан тү рі – бірқ абатты. Олар горизонтальды сұ лбалы технологиялық процесті ө ндірістерге, ауыр жабдық тарды қ олданатын немесе іріө лшемді ө німдерді шығ аратын ө неркә сіптерге арналғ ан.

Бірқ абатты ө ндірістік ғ имараттар конструкциялық шешімдері бойынша келесі тү рлерге бө лінеді (24–сурет):

– қ аң қ алы – жабумен байланысты, ұ стындар жү йесі болып табылады. Ғ имараттың қ аң қ алы тү рі ө ндірістік қ ұ рылыста ө те кө п тарағ ан;

– қ аң қ асыз – пилястралармен кү шейтілген (қ абырғ аның жергілікті қ алың дылығ ымен), сыртқ ы кө теруші қ абырғ алары болады. Мұ ндай ғ имараттар крандарының жү к кө тергіштігі 5т дейін болады, аралық тары 12м аспайды;

– толық емес қ аң қ алы – сыртқ ы кө теруші қ абырғ алары жә не ішкі тіректері болады (ұ стындар, кірпіштік бағ аналар). Мұ ндай ғ имараттардың екі жә не одан да кө п аралығ ы болады жә не ү лкен емес жү к кө тергішті крандармен жабдық талғ ан;

– вертикальды тіректері немесе сыртқ ы қ абырғ алары жоқ шатрлы. Мұ ндай ғ имараттардың жабуы іргетасқ а сү йенеді.

24–сурет. Бірқ абатты ө ндірістік ғ имараттардың конструкциялық тү рлері:

а – қ аң қ алы; б–қ аң қ асыз; в – толық емес қ аң қ алы; г – шатрлы; 1 – сыртқ ы қ абырғ а; 2 – ұ стын; 3 – ферма; 4 – жабу плитасы; 5 –кранасты арқ алығ ы; 6 – кө теруші қ абырғ а; 7 –жабу арқ алығ ы; 8 – пилястра; 9 – іргетас; 10 – арка; 11 –арканың жоғ арғ ы беті бойынша жабу

Кө пқ абатты ғ имараттар вертикальды технологиялық сұ лбалы ө ндірістерге (мельницы, тау-обогатительные фабрикалар жә не т.б.) немесе жең іл технологиялық жабдық тарды қ олданатын кә сіпорындарғ а (қ ұ ралқ ұ рылыстық, тамақ, жең іл ө ндірісі) арналғ ан.

Кө пқ абатты ө ндірістік ғ имараттар тү рлері:

– толық қ аң қ алы жә не ө зін кө теруші немесе кө теруші емес қ абырғ алы;

– толық емес ішкі қ аң қ алы жә не кө теруші сыртқ ы қ абырғ алы;

– кө теруші қ абырғ алы.

Кө птеген қ азіргі ө ндірістік ғ имараттар қ аң қ алы етіп тұ рғ ызылады. Кө пқ абатты ғ имараттар қ аң қ алары рамалы, байланыспалы и рамалы - байланыспалы тү рінде болуы мү мкін.

Тағ айындалуы бойынша кө пқ абатты ө ндірістік ғ имараттар ө ндірістік, зертханалық жә не ә кімшілік–тұ рмыстық болып бө лінеді.

Іргетастар жә не іргетастық арқ алық тар. Іргетастар жерү сті бө лігінде пайда болатын кү штерді қ абылдайды жә не осы кү штерден қ ысымды негізге береді.

Іргетастар жұ мысы ә рдайым ө згеретін жағ дайларда жә не ү лкен кү штердің ә серінде жү реді, сондық тан олардың сапасына жоғ арғ ы талаптар қ ойылады. Іргетастар орындалатын материалдар механикалық берік, жоғ ары аязғ а тұ рақ ты, ұ зақ мерзімді жә не топырақ суларының агрессиялық ә серлерінен қ ирамауы тиіс.

Ө ндірістік ғ имараттар іргетастары конструкциялық шешімдерінің сипаты жә не орындау ерекшеліктері бойынша келесі тү рлерге бө лінеді: ленталы, бағ аналы, қ адалы.

Іргетастар тұ рғ ызу технологиясы бойынша тұ тас қ ұ ймалы жә не қ ұ рама, терең дету шамасы бойынша таяз жә не терең орналасатын іргетастар болып бө лінеді.

Қ аң қ алы тү рдегі ө ндірістік ғ имараттарда бағ аналы іргетастар қ олданылады.

Темірбетонды ұ стын асты тұ тас қ ұ ймалы бағ аналы іргетас (25–сурет) екі бө ліктен: ұ стын асты плитасынан жә не бір, екі немесе ү ш қ атарлы плитадан тұ рады.

25–сурет. Стакан тү ріндегі тұ тас қ ұ ймалы темірбетонды іргетастар:

а – бір ұ стын асты; б – қ осарланғ ан ұ стындар асты; в – ұ лғ айтылғ ан банкетті бө лігімен; г – металл ұ стындар асты; 1 – плиталы бө лігі (бір–, екі– немесе ү шбаспалдақ ты); 2 – ұ стын асты плитасы; 3 – стакан; 4 – анкерлі болттар

Іргетастарды В12, 5, В15 класты бетоннан дайындайды. Жұ мыстық арматура ү шін А–II жә не А–III класты ыстық тай иленген болат қ олданылады.

Қ ұ рама темірбетонды іргетастарды бірблокты немесеқ ұ растырмалыетіп орындайды. Іргетастың жоғ арғ ы элементі – ұ стын асты плитасын іргетастық блоктардың бір, екі немесе ү ш қ атарларына сү йейді. Блоктардың тө менгі қ атары бір–бірінен 600 мм арақ ашық тық та орналастырылатын қ ұ мдық дайындауғ а тө селінеді. Ұ стын асты плитасын орнатқ аннан кейін ұ стын асты плитасын мен плиталар арасындағ ы саң ылаулар жабылады.

Металл ұ стындар асты іргетастарды (26–сурет) тұ тас қ ималы ұ стын асты плитасымен бағ аналы етіп дайындайды.

26–сурет. Болат ұ стындар башмағ ы жә не іргетастары:

а – екі тармақ ты ұ стын башмағ ы; б – темірбетон іргетасының сұ лбасы; 1 – ұ стын стержені; 2 – тіректік бет; 3 – траверса; 4 – анкерлі плиталар; 5, 6 – анкерлі болттар; 7 – ерітіндімен немесе В15 беріктігі бойынша класты бетонмен қ ұ ю; 8 – ұ стындар тармақ тары арасындағ ы байланыстар; 9 – башмак

Қ аң қ алы ғ имараттар қ абырғ алары арнайы бетондық бағ аналарғ а іргетастардың ұ стындар асты плиталары арасына тө селінетін іргетастық арқ алық тарғ а (27–сурет) сү йенеді.

27–сурет. Темірбетонды іргетастар жә не іргетастық арқ алық тар:

а – іргетастық арқ алық; б – ұ стын іргетасына блоктардың сү йенуі;

1 – темірбетонды ұ стын; 2 –бетонмен тұ тастандыру; 3 – ерітінді

Темірбетонды іргетастық арқ алық тар трапециялы немесе таврлы қ ималы болады. Олардың ө лшемдері ұ стындар қ адамына байланысты. Іргетастық арқ алық тар бойынша, мастиктегі рулонды су ө ткізбейтін материалдың бір–екі қ абаттарынан тұ ратын, қ абырғ алар гидроизоляциясын орнатады. Арқ алық тарды В15–В30 класты бетоннан орындайды.

Ө ндірістік ғ имараттардың ұ стындар асты қ адалы іргетастары (28 – сурет) қ ағ ылмалы немесе қ ондырмалы қ адалардан тұ рады, ұ стындарды бекіту ү шін олардың жоғ арғ ы бетіне ростверк жә не темірбетонды башмак тө сейді. Қ адалы іргетастарды жер бетінде ә лсіз топырақ тар жә не топырақ сулары болғ анда орнатады.

28–сурет. Қ ададағ ы бағ аналы іргетастар:

а – квадратты қ ималы; б – қ ұ бырлы қ ималы; 1 – темірбетонды қ адалар «тірегі»; 2 – іргетастық плита; 3 – ұ стын; 4 – бетонмен тұ тастандыру; 5 – темірбетонды қ абық ша; 6 – қ ұ бырлы қ ада

1. Негізгі ә дебиеттер: 2 нег. [234-243]; 1 қ ос. [195-199]

2. Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Ө неркә сіптік ө ндірістерді орналастыруғ а арналғ ан ғ имараттар қ алай аталады?

2. Ө ндірістік ғ имараттар қ андай белгілері бойынша бө лінеді?

3.Қ аң қ алы тү рдегі ө ндірістік ғ имараттарда қ андай іргетастар қ олданылады?

12–дә ріс тақ ырыбы. Ө ндірістік ғ имараттардың темірбетонды конструкциялары. Темірбетонды қ аң қ аның кең істік қ атаң дығ ын қ амтамасыз ету

Ұ стындардан, кранасты арқ алық тарынан жә не жабудың кө теруші конструкцияларынан тұ ратын кең істік жү йені бірқ абатты ө ндірістік ғ имараттың қ аң қ асы деп атайды.

Темірбетонды қ аң қ аның вертикальды кө теруші элементтері ұ стындар деп аталады. Ғ имаратта орналасуы бойынша ұ стындар шеткі жә не ортаң ғ ы болып бө лінеді.

Тұ рақ ты қ ималы ұ стындар (консольсіз) кө пірлік крансыз ғ имараттарда жә неілмелі кранды ғ имараттарда қ олданылады.

Ұ стындар В15–В30 класты бетоннан дайындалады. Негізгі жұ мыстық арматура – стерженьді А–III класты периодты профильді ыстық тай иленген болаттан орындалғ ан.

Консольді, кө пірлік кранды ғ имараттар ү шін тікбұ рышты қ ималы ұ стындар аралығ ы18 жә не 24 м, биіктігі 10, 8 м дейінгі, жү ккө тергіштігі 10–20 т кө пірлік крандармен жабдық талғ ан ғ имараттарда қ олданылады. Шеткі ұ стындар бірконсольді, ортаң ғ ы – екіконсольді. Ұ стындардың жоғ арғ ы (кранү сті) бө лігіндегідей, тө менгі (кранасты) бө лігінде де кө лденең қ имасы тікбұ рышты болады.

Ұ стындар В15, В25 класты бетоннан орындалады. Негізгі жұ мыстық арматура – стерженьді А–III класты периодты профильді ыстық тай иленген болаттан дайындалғ ан.

Екітармақ ты ұ стындар аралығ ы18, 24, 30 м, биіктігі 10, 8 – 18 м, жү ккө тергіштігі 50 т дейінгі кө пірлік крандармен жабдық талғ ан ғ имараттарда қ олданылады.

Қ адамы 6 м, биіктігі 14, 4 м ү лкен емес жә не кран жү ккө тергіштігі 30 т кіші немесе тең болғ анда, шеткі ұ стындар ү шін нольдік байлау, ал басқ а жағ дайларда– 250 мм қ абылданғ ан.

Ұ стындарды В15, В25 класты бетоннан дайындайды. Негізгі жұ мыстық арматура – стерженьді А–III класты периодты профильді ыстық тай иленген болаттан орындалғ ан.

Кранасты арқ алық тар. Темірбетонды кранасты арқ алық тарын ұ стындар қ адамы 6 жә не 12м, крандар жү ккө тергіштігі 30 т дейін болатын ғ имараттарда қ олданады. Арқ алық тардың тіректердегі қ абырғ аларының қ алың дауымен таврлы жә не қ оставрлы қ имасы болады. Арқ алық тардың ық шамдалғ ан ө лшемдерін ұ стындар қ адамына жә не крандар жү ккө тергіштігіне байланысты қ абылдайды: ұ стындар қ адамы 6 м болғ анда арқ алық тар ұ зындығ ы 5950 мм, қ има биіктігі 800, 1000, 1200 мм; ұ стындар қ адамы 12м болғ анда арқ алық тар ұ зындығ ы 11 950 мм, биіктігі 1400, 1600, 2000 мм. Оларды алдын ала кернеуленген арматурамен В25, В30, В40 класты бетоннан орындайды.

Ғ имаратта орналасу орны бойынша қ атарлы жә не бү йірлік болып бө лінеді. Олар қ осалқ ы пластиналарының орналасу орнымен ерекшелінеді.

Итарқ алық жә не итарқ аасты арқ алық тар жә не фермалар. Ғ имараттар жабуындакө теруші элементтер қ ызметін ғ имарат бойымен жә не кө лденең тө селінетін арқ алық тар жә не фермалар атқ арады.

Тө сеу сипаты бойынша арқ алық тар мен фермалар келесі тү рлерге бө лінеді: итарқ алық, олар аралық ты жабады жә не оларғ а сү йенген жабу конструкцияларын сү йейді, жә не итарқ аасты, бойлық қ атар ұ стындарының 12–18-метрлі қ адамдарын жабады жә не итарқ алық конструкцияларына тірек болып табылады.

Темірбетонды итарқ алық арқ алық тар 6, 9, 12 жә не 18 м аралық тарды жабады.

Оларды дайындау ү шін В15–В40 класты бетон қ олданылады.

Темірбетонды итарқ алық фермалар 18, 24, 30, 36 м аралық ты ғ имараттарда қ олданылады. Фермалардың тө менгі жә не жоғ арғ ы белдеулерінің арасына тіректер жә не қ иғ аш тіректер жү йесін орнатады. Фермалар торы ені 1, 5 жә не 3 м аражабын плиталары фермалардың тіректері мен қ иғ аш тіректерінің тү йіндерінде сү йенетіндей етіп қ арастырылады. Негізінен 3 м плиталар, ө те жү ктелген бө лімдерде – 1, 5 м плиталар қ олданылады.

Аралығ ы 18 жә не 24 м, жоғ арғ ы жә не тө менгі белдеулерінің қ имасы тіктө ртбұ рышты сегментті қ иғ аш тірексіз фермалар кең інен қ олданылуда.

Итарқ аастыфермалар ү ш тү рде орындалады:

– кіші ең істі тө бе жабындылары ү шін ү лкен биіктікті;

– ең істі тө бе жабындылары ү шін жабудың шеткі тө сеніштеріне тірек болып табылатын тіректерді орнатумен кіші биіктікті;

– шығ ың қ ы тө менгі белдеуімен.

Ғ имараттың бө лу ө стеріне ұ стындарды байлау. Темірбетонды жә не аралас қ аң қ алы бірқ абатты ө ндірістік ғ имараттардың шеткі қ атарларындағ ы ұ стындарының бойлық бө лу ө стеріне қ атынасы бойынша байлауы нольдік, яғ ни ұ стынның сыртқ ы қ ыры бойлық бө лу ө сімен сә йкес келеді жә не қ абырғ алық қ оршаудың ішкі қ ырымен беттеседі. Панельдің ішкі қ ыры мен ұ стын арасында 30 мм саң ылау қ арастырылуы тиіс.

Темірбетонды, болат жә не аралас қ аң қ алардағ ы ортаң ғ ы қ атарлар ұ стындарының бойлық бө лу ө стеріне қ атынасы бойынша орталық байлауы болады, яғ ни ұ стындардың ортаң ғ ы қ атарының бө лу ө сі ұ стындардың кранү сті бө лігінің қ имасының ө сімен сә йкес келеді.

Болат қ аң қ адағ ы шеткі қ атарлар ұ стындарының бойлық бө лу ө стеріне қ атынасы бойынша байлауы 250 мм жә не 30 мм саң ылауымен қ абырғ алық панельдің ішкі қ ырымен беттеседі.

Аралығ ы 72 м жә не одан ү лкен темірбетонды жә не аралас қ аң қ аларда, ал аралығ ы 120 м жә не одан ү лкен болат қ аң қ ада аралық тар ортасында кө лденең бағ ытта температуралық жік қ арастырылады. Осығ ан байланысты кү ш ә серінен тә уелсіз жұ мыс істейтін екі температуралық блоктар қ ұ рылады. Ұ стындардың кең істік қ атаң дығ ын жә не орнық тылығ ын қ амтамасыз ету ү шін температуралық блоктар ортасында вертикальды бағ ытта ұ стындар арасында вертикальды болат байланыстар қ арастырылады (6м ұ стындар қ адамында – қ иылысқ ан, 12м қ адамда – порталды).