III Бөлім. XX-XXI ғасырлар арасындағы тарихи ойлардың даму тенденциясы .

ХХ ғ асырдың аяғ ындағ ы тарихшы шығ армашылығ ы мен ғ ылым бейнесінің ө згеруі. Жаң а стильді қ алыптастырушы ретіндегі постмодерн категориясы

Тә сілдер плюрализмінің қ ұ ндылық тарын мойындау. Сциетизм рухы мен макромә селелердің ажырауы. Мә дени- антропологиялық қ ұ былыстарғ а деген қ ызығ ушылық тың ө суі. Тұ лғ аның жү йелілігін тү сіндіру ә дістерін ө ң деу. Жаң а еуропалық ойлауғ а тә н оппозициялық қ атаң тү сініктен шет шығ уы. Кө птү рлілік жә не ойлар диалогы. Дә стү рді пайдалану шығ армашылық қ а ұ мтылыс ретінде. Нарративтің жандануы..

Тә жірибелік сабақ:

Тақ ырып бойынша шолу жасау Қ ысқ аша конспект жасау.

Дә ріс 1. Тарихнама тү сінігі жә не оның тарихи ғ ылым ү шін маң ызы.

1. Тарихнама тарихи ғ ылым жә не тарихи кө зқ арас ретінде.

2. Ғ ылыми пә н ретінде тарихнаманың мақ саттары мен міндеттері.

3. Тарихи ғ ылымдағ ы ағ ымдар, бағ ыттар мен мектептер.

Қ айта ө рлеу дә уірі ө зінің сипаты бойынша Батыс Европа қ оғ амының тарихында ө тпелі кезең болды. Гуманистік дү ниетаным ақ сү йектік, антишіркеулік сипатта болды. Италиядағ ы гуманистік тарихнама ө з бастауын Франческо Петрарки (1304 – 1374) и Джованни Боккаччо (1313 – 1375) кө зқ арастарынан алады. Петрарка ө зінің «О знаменитых мужах» шығ армасында Рим тарихын биография негізінде, 21 биографиия ұ лы римляндар Ромулдан цезарьғ а дейін жә не биографилар Пирр, Александр Македонский жә не Ганнибал. Петрарканың биографиялар жинағ ынан оның бә рін еске тү сіру ү шін жазғ андай кө рінеді, яғ ни ол Римнің Италияның XIV ғ асырдағ ы бө лінісінен кейінгі ұ лылығ ы сипатталады. Биографияда идеалданғ ан батырлар Тит Ливидің ең бегінің негізінде жазылғ ан. Алайда, ол ортағ асырларды сынауғ а кө шеді. Боккаччо тарихи шығ армалардың ү лгілерін тү сінген кү йінде қ алдырды. «О славных женщинах» шығ армасында антикалық авторлардан анекдоттық материалдарын жинағ ан, оның ешқ андай тарихи қ ұ ндылығ ы болмады. Боккаччо да итальян тілінде «Жизнеописание Данте» шығ армасын жазды, бірақ мұ нда тарихи жанрды толық сақ тады. но и в этой работе он не выдержал полностью жанр исторического сочинения: Данте выступает здесь только как писатель, а его политические взгляды и роль в политической жизни Флоренции остаются в стороне. Жалпы Петрарка жә не Боккаччо шығ армалары, тарихи мысалдағ ы ә дебиет болды, алайда тарихи ә дебиет бола алмады.

XIV ғ асырдың соң ында гуманистік бағ ыттағ ы тарихи ә дебиетте «тарих» деген атаумен ә дебиететр пайда болды. Бұ л кезең ге Леонардо Бруни (1374 – 1444) шығ армалары жатады. 1405 -1415 жж. Бруни папаның куриясында хатшы қ ызметін атқ арғ ан, 1427 ж. Ө мірінің соң ына дейін Флоренция республикасының канцлері болғ ан. Оның басты шығ армасы– «История Флоренции в 12 книгах», латынь бойынша жазылғ ан. Осы кезең нен тарихилық жә не тарих жазу п.б. Бруни Поджо Браччолини (1380 – 1459), оның шығ армасы «Восемь книг истории народа Флоренции». Мазмұ ны бойын XIV –XV ғ ғ. Флоренция мен миландық герцогтардың соғ ысы жазылады. Риторикалық тарихнамағ а кө п кө ң іл бө лген Венеция. Тарихнама бұ л жерде саяси тапсырыс ретінде. Ұ лы венециялық тарихшы Сабеллико (Марк Антонио Коччо) оның кітабы «Тридцать три книги истории Венеции от основания города», Мазмұ ны бойынша риторикалық шығ арма болды, алайда ол сол ү шін ө мірлік зейнетақ ығ а ие болды. Тағ ы бір Венецияның тарихшысы Пьетро Бембо (1470 – 1547), «История Венеции в 12 книгах» кітабын жазды. Лоренцо Валла (1407 – 1457). Ол «Историю Фердинанда, короля Арагона, в 3 книгах», кітабының авторы. Валлдың тағ ы бір ең бегі – «Трактат о подложности Константинова дара» (1440). Аталғ ан ең бекте автор деректердің тарихи сынның негіздерін қ алады.Қ айта ө рлеу дә уірінің кө рнекті ө кілі буржуазиялық саяси ілімінің негізін қ алаушы Никола Макиавелли саяси қ айраткер, дипломат жә не тарихшы ретінде де кең інен танылады. Мемлекет жә не қ ұ қ ық концепциясы тарихында оның саяси идеялары қ арама-қ айшылық тар мен жаң а ізденістерге толы болды. Оның мемлекет пен қ оғ ам дамуы туралы кө зқ арастарын жақ таушылар мен сынаушылардың кө птігі олардың бұ л мә селедегі даулы айтыстары да Макиавелли ең бегінің қ ыр-сырын одан ә рі анық тай алады.

1469 жылы Италияның Флоренция қ аласында заң гер отабасында дү ниеге келген Никола жас кезінен бастап-ақ қ ұ қ ық тану негіздерімен еркін таныса алды. Қ аржы қ иындығ ынан университеттегі оқ уын толық аяқ тай алмағ ан ол оқ уғ а деген қ ұ штарлығ ы мен ізденісінің нә тижесінде ө здігінше оқ ып ғ ылымның ә ртү рлі саласы бойынша терең білім алады. 1948 жылы Флоренция республикасында ә ртү рлі мемлекеттік істермен шұ ғ ылданады, осы дә уірдегі кө рнекті саяси қ айраткерлер мен жү здеседі. Саяси іс-шараларды ұ йымдастыруғ а жә не ө ткізуге қ атысады.Басқ а елдермен Италияның ә ртү рлі қ ала-мемлекеттерінде дипломатиялық сапармен болғ ан Макиавелли бұ л елдердің мемлекеттік басқ ару істерімен терең ірек танысады. Осы жылдар аралығ ында Н. Макиавелли ү кіметтік жарлық тар мен заң дарды дайындауғ а қ атысумен бірге мың дағ ан ә ртү рлі дең гейдегі хаттар мен ұ сыныстар жазады. Қ ызмет бабында ү лкен тә жірибе жинақ тағ ан ол мемлекет жә не саясат мә селелері жө нінде мемлекет басшысының сенімді кө мекшісі жә не кең есшісіне айналады.

1512 жылы Флоренция республикасының қ ұ лауына байланысты бірге бү кіл ү кімет қ ұ рамымен бірге ол да қ ызметсіз қ алады жә не оғ ан қ андай да бір мемлекеттік іспен айналысуына тыйым салынады. Саяси жә не мемлекеттік қ ызметтен шеттетілген ол бұ дан кейінгі ө мірін ә деби шығ армашылық қ а арнайды. 1513 жылы «Патша», «Тит Ливийдің бірінші онкү ндігі», 1519 жылы «Ә скери ө нер туралы», 1520 жылы «Флоренция тарихы» жә не тағ ы басқ а ең бектерін жазады.