Жасанды жарықтану есебі

Жасанды жарық тану есебін жү ргізу негізінен жарық танудың қ алыпты мә нін қ амтамасыз ету ү шін шамдардың санын жә не қ уатын анық тау болып табылады.

Жасанды жарық тану есебін тө мендегі ү ш ә діспен жү ргізуге болады: жарық ағ ынының пайдалану коэффициенті бойынша, нү ктелік жә не меншікті қ уат ә дістері бойынша.

Есептеу барысында жалпы жарық тың біркелкі тү суін анық тауда негізінен қ абырғ а, тө бе жә не еденнің шағ ылысуын ескере отыра жарық ағ ынының пайдалану коэффициенті ә дісі қ олданылады.

Есептеу шамдардың тү рлерін таң даудан басталады. Ол жұ мыс бө лмесінің ө ртке, жарылысқ а қ ауіптілігі класына жә не ортаның жағ дайына байланысты қ абылданады.

Жарық тануды жарық ағ ынының пайдалану коэффициенті ә дісімен есептеу

Жұ мыс бө лмесі ү шін кө лденең беттің жалпы біркелкі жарық тануын қ арастырғ анда жарық тану жарық ағ ынын пайдалану коэффициенті ә дісімен есептеледі.

Бұ л ә діспен кө лденең беттегі есептік жарық тануды шамдардан шығ атын жарық ағ ынының қ абырғ ағ а, тө беге шағ ылысып жұ мыс бетіне тү суін ескере отырып анық тайды. Ө йткені бұ л ә діс жарық ағ ынына шағ ылысып қ ұ рылғ ан жарық тану қ ұ рамын ескереді. Бұ л ә дісті жарық ағ ыны маң ызды рө л ойнайтын бө лмелер ү шін (қ абырғ алары жә не тө белері ашық тү сті) қ олданады.

Бө лмеде орнатылғ ан шамдардың сә улеленуіндегі барлық жарық ағ ынына есептік бетке тү сетін жарық ағ ынының қ атынасы жарық қ ондырғ ыларындағ ы жарық ағ ынының пайдалану коэффициенті деп аталады

, (3.6)

мұ нда - шамдардан тікелей жарық тану бетіне тү сетін жарық ағ ыны, лм;

Ф_отр – сол жарық тану бетіне тү сетін шағ ылысу жарық ағ ыны, лм;

Ф_л - ә рбір лампаның жарық ағ ыны, лм;

п – жарық тану бө лмесіндегі шамдардың саны.

Пайдалану коэффициентінің мә ні бірден кіші болады, ө йткені пФ_л мә ні ә рқ ашан да мә нінен ү лкен болады.Оның себебі жарық ағ ынының кейбір бө ліктері қ абырғ ағ а, тө беге жә не жарық арматурасына сің еді.

Пайдалану коэффициентінің мә ніне тө мендегі факторлар ә сер етеді:

- шамның тү рі жә не ПӘ К-і (КПД). Таң далғ ан шам қ аншалық ты жарық ағ ынын жарық тану бетіне бағ ыттаса, соншалық ты пайдалану коэффициенті кө п болып, оның шығ ыны сонша аз болады;

- бө лменің геометриялық ө лшемі. Шағ ылысуғ а салыстырғ анда жарық тану беті қ аншалық ты кө п болса, сонша пайдалану коэффициенті кө п болады, ө йткені ө седі;

- жарық беру бетінен шамдардың ілінуіне дейінгі биіктік. Жарық беру бетінен шамдардың ілінуі қ анша жоғ ары болса, жарық ағ ынының тө бе жә не қ абырғ ағ а сің уі кө п болады, нә тижесінде пайдалану коэффициенті азаяды;

- қ абырғ а мен тө бенің боялу тү сі. Қ абырғ а мен тө бенің боялу тү сі қ аншалық ты ашық болса, сонша шағ ылысу коэффициенті кө п болып, Ф_отр ө седі, соның нә тижесінде пайдалану коэффициенті ө седі.

Бө лменің ауданына, пішініне жә не биіктігіне η тә уелділігін кешенді сипатта – бө лменің индексі арқ ылы ескеруге болады.

Бө лменің индексі тө мендегідей табылады

, (3.7)

мұ нда А, В, S – бө лменің ұ зындығ ы, ені жә не ауданы.

Егер шамдардың тү рі, олардың саны жә не орналасуы анық талғ ан болса, онда жарық кө зінің есептік ағ ынын шамның қ уатына жақ ын стандартты мә ні арқ ылы алынады.

Жарық танудың қ алағ ан есебі бойынша анық талғ ан жарық ағ ыны бойынша нормативтік жарық тану беретін стандартты шамды таң дағ анда есептелген жарық ағ ынының мә ні дә л келмесе, онда оны +20 % -дан -10 % -ғ а дейін ауытқ уда алуғ а болады.

Жарық кө зінің есептік ағ ыны тө мендегі тең деу арқ ылы есептеледі

, (3.8)

мұ нда N – жарық кө зінің саны;

К – қ ор коэффициенті;

z – минималды жарық тану коэффициенті (орташа жә не минималды жарық танулардың қ атынасы).

Есептеулерде z коэффициенті тө мендегідей қ абылданады: тө белері тік бұ рышты орналасқ ан шамдар ү шін - 1, 15; қ атар орналасқ ан ЛЛ шамдары ү шін - 1, 1; қ ыздыру шамдары ү шін - 1, 2.

Егер шамдардың тү рі жә не қ уаты берілген болса, онда шамдардың саны тө мендегі тең деу арқ ылы табылады

. (3.9)

Нормаланғ ан жарық тануды қ анағ аттандыратын шамдардың қ уатын жә не санын тапқ аннан кейін жарық танудың тө мендегі сапалық кө рсеткіштері бойынша тексеру жү ргізіледі: бө лмедегі орнатылғ ан шамдар қ ызмет кө рсетуші адамдардың кө ру қ абілетіне кері ә серін тигізбеуі жә не жарық кө зі ретінде газразрядты шамдарды пайдаланғ андағ ы жарық пульсациясы.

Меншікті қ уат ә дісімен жарық тануды есептеу.

Жарық ағ ынының пайдалану коэффициенті ә дісінің бір бө лігі меншік-ті қ уат ә дісі бойынша есептеу болып табылады.

Меншікті қ уат ә дісі бойынша есептеулерді жү ргізу келесі жағ дайларда қ олданылады: жарық қ ондырғ ысына орнатылғ ан қ уатты алдын ала анық тау ү шін; жарық техникалық есептің дұ рыс жү ргізілуін жуық тап бағ алау ү шін; дә лдік жұ мысты талап етпейтін орташа жә не кіші бө лмелердің жарық тануын жобалағ ан кезде жү ргізіледі.

Жобалау ү шін бө лменің ауданы, биіктігі, таң далғ ан шамның тү рі жә не минималды жарық тануы бастапқ ы деректерде беріледі. Анық тамаларда ә ртү рлі нормаланғ ан жарық тану, бө лменің ауданы жә не биіктігі ү шін w мә ні келтірілген. Шамдардың санын алдын ала алып, анық таманың кестесі бойынша қ уатты w анық таймыз, содан соң шамның қ уаты тө мендегі тең деу бойынша анық талады

. (3.10)

Табылғ ан шамның қ уатының мә ні стандартты мә нге жуық тап алынады.

Нү ктелік ә дісіпен жарық тануды есептеу.

Жарық тануды нү ктелік ә діспен анық тау 1-суретте кө рсетілгендей кө лденең беттегі А нү ктесіндегі жарық тануды анық тау талап етілсін.

Q жарық кө зі Q кө лденең бетіне жарық тү сіреді. Жарық кө зінен R қ ашық тық та орналасқ ан А нү ктесіндегі Е_г жарық тануды анық тау талап етіледі (3.1-суретке қ араң ыз).

Жарық тану мен жарық кү ші арасындағ ы белгілі қ атынасы негізінде А нү ктесіндегі жарық тануды тө мендегі тең деу арқ ылы анық таймыз

, (3.11)

мұ нда I_α - қ арастырылғ ан нү кте бағ ытындағ ы жарық кү ші;

k_з – қ ор коэффициенті.

3.1 сурет – Нү ктелік ә діспен есептеу сұ лбасы

R ара қ ашық тығ ын h_p есептік биіктіктен шамның іліну биіктігі арқ ылы кө рсетуге болады

. (3.12)

Соғ ан байланысты, А нү ктесіндегі бір шамның беретін кө лденең жарығ ы тө мендегі тең деу арқ ылы

. (3.13)

Кө лденең жарық тану есебі тө мендегі тә ртіпте жү ргізіледі:

1) Берілген шамның іліну биіктігі бойынша tgα мә нін анық таймыз

, (3.14)

мұ нда d – шамның осі проекциясы бетінен есептік нү ктеге дейінгі ара қ ашық тық (d мә ні жоспар бойынша ө лшенеді), м;

2) табылғ ан α бұ рышының тангенсі бойынша α бұ рышын жә не cos³α мә ні тригонометриялық кесте бойынша анық талады;

3) таң далғ ан шам тү рі бойынша жарық кү шінің бұ рышқ а салыстырғ андағ ы мә ні жарық техникалық анық тамаларда келтірілген;

4) есептік тең деу бойынша Е^/_АГ кө лденең жарық тануы (1000 лм -дегі шам ү шін) анық талады;

5) (3.8) тең деу бойынша алынғ ан жарық тану шамда орналасқ ан ағ ынды ескере отыра қ айта есептеледі

, (3.15)

мұ нда F_л –МемСТ бойынша шамның жарық ағ ыны.

Егер А нү ктесі Q бетінде бірнеше шамдармен жарық танатын болса, онда А нү ктесіндегі нақ ты жарық тануды анық тау ү шін тө мендегі тең деу қ олданылады

, (3.16)

мұ нда μ – алыстағ ы шамдардың жарығ ын жә не жарық ағ ынының қ абырғ ағ а, тө беге жә не есептік бетке шағ ылысуын ескеретін коэффициент. Бұ л коэффициент шамдардың қ уатын ө сірмей, тү зету ү шін алынғ ан.

Сыртқ ы қ абаты эмалданғ ан шамдар ү шін μ =1, 1-1, 2. Айналық шамдар ү шін μ =1, 0. Тік жарығ ы кө бірек шамдар ү шін μ =1, 3-1, 6.

3.4 кесте - Жарық климатының коэффициенті, m

3.3 Табиғ и жарық тану есебі

Кү нделікті адамдардың кіріп шығ атын бө лмесінде міндетті тү рде табиғ и жарық тану қ арастырылу қ ажет. Жаң а бө лмені жобалауда немесе ескісін қ айта жө ндеп қ арастырғ анда табиғ и жарық тү сетін ауданды («Табиғ и жә не жасанды жарық тану. Жобалау нормалары» Қ Р СНиП 2.04-05-2002 талаптарына сә йкес) ТЖК нормаланғ ан мә нін қ амтамасыз ететіндей етіп анық тау қ ажет.

Есепті жү ргізу тө беден жә не қ абырғ адан тү сетін жарық тың ауданын алдын ала анық тау болып табылады. Оларды тө мендегі тең деулермен анық таймыз

қ абырғ адан тү сетін жарық қ а

, (3.17)

тө беден тү сетін жарық қ а

, (3.18)

мұ нда: S_о - бө лмеге жарық тү сетін аудан, м²;

S_n - бө лме еденінің ауданы, м²;

е_н – ТЖК -нің нормаланғ ан мә ні;

К_з –3.12 кестеден алынатын қ ор коэффициенті;

h_{о -} 3.2 кесте бойынша қ абылданатын терезелердің жарық сипаттамасы;

t_о – жалпы жарық ө ткізу коэффициенті, ол тө мендегі тең деу арқ ылы анық талады

t_о= t₁ t₂ t₃ t₄ t₅, (3.19)

мұ нда t₁ – материалдың жарық ө ткізу коэффициенті, 3.3 кесте бойынша қ абылданады;

t₂ - жарық ө тетін ө ткелдерде жарық тың шығ ынын ескеретін коэффициент, 3.4 кесте бойынша қ абылданады;

t₃ – ұ стап тұ ратын конструкцияда жарық тың шығ ынын ескеретін коэффициент, ол қ абырғ адан жарық беруде бірге тең, ал тө беден жарық бергенде 3.5 кестесі бойынша алынады;

t₄ – кү ннен қ орғ айтын қ ұ рылғ ылардағ ы жарық шығ ынын ескеретін коэффициент, 3.6 кесте бойынша қ абылданады;

t₅ – шамдардың (фонардың) астына орналасқ ан қ орғ аныс торындағ ы жарық шығ ынын ескеретін коэффициент, ол 0, 9 тең деп алынады;

r₁ – қ абырғ адан жарық беруде ТЖК -нің ө суін ескеретін коэффициент, 3.9 кесте бойынша қ абылданады;

К_зд – карама-қ арсы тұ рғ ан ғ имараттың терезелерді қ араң ғ ылауын ескеретін коэффициент, 3.8 кесте бойынша қ абылданады;

S_ф – тө беден тү сетін жарық ауданы, м²;

h_ф – шамның (фонар) жарық тық сипаттамасы, 3.10 кестесінен алынады;

r₂ - қ абырғ адан жарық беруде ТЖК -нің ө суін ескеретін коэффициент, 3.11 кесте бойынша қ абылданады;

3.5 кесте – Қ абырғ адан жарық бергенде терезе жарық тық сипаттамасының мө лшері, h_о

3.6 кесте - t₁ коэффициентінің мө лшері

К_ф- шамның (фонар) тү рін ескеретін коэффициент, 3.7 кесте бойынша қ абылданады.

12 жә не 13 - тең деулер бойынша жобаланатын бө лме ү шін жарық тү су ауданына қ ажетті есептер жү ргізіледі.

Ә ртү рлі аудандарда орналасқ ан ғ имараттар ү шін ТЖК -нің нормалық мә ні тө мендегі тең деу арқ ылы анық талады:

е_N = e_н ^. m_N, (3.20)

мұ нда N –табиғ и жарық пен қ амтамасыз етілетін топтың нө мірі (3.1 кестеде кө рсетілген);

e_н - 4 кесте бойынша алынатын ТЖК мә ні;

m_N - 4 кесте бойынша жарық тү су климатының коэффициенті.

3.7 кесте - t₂ коэффициентінің мө лшері

3.8 кесте - t₃ коэффициентінің мө лшері

3.9 кесте - t₄ коэффициентінің мө лшері

3.10 кесте - К_ф коэффициентінің мө лшері

3.11 кесте - К_{ғ им} коэффициентінің мө лшері

Ескертпе: К_{ғ им}, коэффициентінің мө лшері қ арастырылып отырғ ан ғ имараттың терезесіне қ арама-қ арсы тұ рғ ан ғ имараттың қ араң ғ алауын ескереді.

3.12 к е с т е – Дентаплюс стомотологиясындағ ы шамдардың сипаттамасы