Жарықтандырудың негізгі сипаттамалары

Ө ндірістік жарық тандыру сандық жә не сапалық кө рсеткіштермен сипатталады. Сандық кө рсеткіштер негізгі жарық техникалық ө лшемдермен сипатталады, оларғ а жарық ағ ыны, жарық кү ші, жарық тану жә не айқ ын жарық тану жатады.

Сапалық кө рсеткіштер кө ру жұ мысындағ ы жағ дайларды анық тайды, олар: фон, айқ ындылығ ы, соқ ырлық кө рсеткіштігі, жарық тану толық сыма коэффициенті, дискомфорт кө рсеткіші.

Жарық ағ ыны (F)—сә уле энергиясының қ уаты. Жарық ағ ыны люменмен (лм) ө лшенеді.

Жарық кү ші (I) - жарық ағ ынының кең істіктегі қ ысымы. Жарық кү ші дене бұ рышының жарық ағ ынына қ атынасымен анық талады, ө лшем бірлігі кандела (кд)

_{, (3.1)}

мұ нда I —жарық кү ші, кд;

F —жарық ағ ыны; лм;

w —дене бұ рышы, ср.

Дене бұ рышы (w) косинуспен шектелген кең істіктің жартысы, ол сфераның ортасындағ ы шың ғ а ие. Дене бұ рышы аудан (S) қ атынасымен анық талады.

Жарық тылық (Е) - жарық ағ ынының беттік тығ ыздығ ы. Ол беттік элементке тү сетін жарық ағ ынының сол элемент ауданына қ атынасымен анық талады жә не люкста (лк) ө лшенеді

_{, (3.2)}

мұ нда Е — жарық тылық, лк;

F -беттік элементке тү сетін жарық ағ ыны;

S - беттік элементтің ауданы, м².

Беттік айқ ындылық (В) – кө з қ абылдайтын жарық техникалық шама

, (3.3)

мұ ндағ ы В —беттік айқ ындылық, кд/м²;

I —жарық кү ші, кд;

S —шағ ылысатын беттің ауданы, ;

α - шағ ылысу бағ ытымен беттік жазық тың арасындағ ы бұ рыш.

Фон—қ аралатын ажырату объектісіне ескертілген беттік. Фон мынадай болып саналады: ашық – беттің сә улелену коэффициенті 04 тен кө п болса, орташа - 0, 2 ден 0, 4 дейін, қ араң ғ ы - 0, 2-ге дейін.

Объект контрасты тө мендегі тең деумен анық талады

, (3.4)

мұ нда L_о -ажырату объектісінің айқ ындылығ ы, кд/м²;

L_ф -фон айқ ындылығ ы, кд/м².

Ө ндірісті жарық тануғ а қ ойылатын негізгі жарық техникалық талаптар:

а) жұ мыс орындарын жарық тандыру дең гейі орындалатын жұ мыстың сипатына сә йкес болуы қ ажет;

б) уақ ыт бойынша тұ рақ ты жә не бір қ алыпты жарық тануы;

в) қ атты жылтырау мен айқ ындылық тың жоқ болуы;

г) жұ мыс орындарында диффузиялық - жарық ағ ыны болуы керек (яғ ни кө лең кесіз жарық тандыру).

Сонымен бірге, жасанды жарық тандыруды қ амтамасыз етуге қ осымша қ ойылатын талаптар: табиғ и жарық қ а жақ ын тиімді спектральді қ ұ рылым; жү йе зиянды факторлардың пайда болуын болдырмау керек; электр жә не ө рт қ ауіпсіздігін сақ тау.

Ө ндірістік жарық СНиП- II-4-79 бойынша нормаланады, мұ нда табиғ и жарық КЕО (табиғ и жарық тандыру коэффициенті) бойынша нормаланады

, %. (3.5)

Қ азақ стан ү шін (IV жарық белдеуі) е^IV=e^III× m× c, мұ ндағ ы с, m -табиғ и жарық танудың тү рін жә не климаттық зонаны ескеретін коэффициенттер. ТЖК (КЕО) кө ру жұ мыс разряды мен жарық тану жү йесіне байланысты анық талады.

Жасанды жарық тандыру жарық кө здері арқ ылы жасалады, олар екі топқ а бө лінеді: қ ыздыру шамдары, газ разрядты шамдар.

Қ ыздыру шамдары - пайдалануы қ арапайым, арзан ө ндіріледі, пульсация коэффициенті кө п емес (3-ке дейін), кең аралық ты температура жә не қ ысымда жұ мыс істеуге мү мкіндік береді. Кемшілігі-ПӘ К-і ө те кіші (7%), жарық беруі тө мен (25 лм/Вт-қ а дейін), аз мерзімде қ ызмет етеді (2000 сағ), спектральді қ ұ рамы тиімді емес, жарық тандыруы бір қ алыпты емес.

Газоразрядты шамдар - екі типті болады: тө мен қ ысымды (тү скі жарық), жоғ ары қ ысымды (ДРЛ, ДРН). Артық шылығ ы - ү лкен мерзімде қ ызмет етеді (13 мың сағ ат), жарық беруі жоғ ары (25 125 лм/Вт), жарық тандыруы бір қ алыпты, спектральды қ ұ рамы тиімді болады. Кемшілігі: қ ымбат, қ оршағ ан ортаның ластауы.

Жасанды жарық тандыру жұ мыс разрядына байланысты жарық тылық пен (Е), жарық тандыру жү йесі жә не жарық кө здерінің тү ріне байланысты СНиП II – 4 – 79 бойынша нормаланады.

Жасанды жарық тандыруды жарық ағ ынының пайдалану коэффициенті ә дісімен (жалпы жарық тану), нү ктелік (аралас) жә не меншікті қ уат ә дісі арқ ылы есептеледі.