Эмоция психологиясындағы негізгі ұғымдарды баяндай отырып адам мінез- құлықты реттеудегі мәнін ашыңыз.

Эмоциялар – адамның ө міріндегі сыртқ ы жә не ішкі жағ дайларына бағ асы мен жеке мағ ыналылығ ы ү шін уайымдау формасында кө рініс табатын психикалық процестер жиынтығ ы. Эмоциялар адамның ө зіне ө зі жә не оны қ оршағ ан ә леміне субъективті қ арым-қ атынасын бейнелеу ү шін қ ызмет етеді.

Осы кү нге дейін эмоциялар танымдық процестерге жатқ ызылмағ ан. Бірақ та жасанды интеллект пен ойлану саласындағ ы танымал маман О.К. Тихомиров эмоция тек қ алып-кү й ғ ана емес, сондай-ақ ол танымдық процесс деп есептеген. Ол эмоция ө зара тығ ыз байланыста болатын елестету мен ойлану болып табылатындығ ын эксперименттік тү рде дә лелдеген. Сол уақ ыттан бастап эмоция танымдық процестер қ атарына жатады.

Эмоцияның ерекше белгісі ретінде оның субъективтілігі танылады. Эмоцияның анық тамасы 3 аспектіні қ арастырады:

А) ішкі уайымдау;

Б) Физиологиялық белсенділік (жү йкелі, эндокриндік жә не ағ заның ө зге де жү йелерінде кө рініс табатын процестер);

В) Бақ ыланатын эмоциялар кешені (мінез-қ ұ лық тағ ы сыртқ ы сипат).

Эмоцияның бұ л компоненттеріне кө птеген авторлар тү рлі анық тама берді. К. Изард эмоциялық мә нерлікті ажыратады. С.Л. Рубинштейн жә не А.Н. Леонтьев эмоцияның негізін субъективті уайымдауда кө реді. Субъективті уайымдауда субъектінің объектіге, қ ұ былыстарғ а, жағ дайларғ а деген қ арым-қ атынасын білуге болады. Уайымдаудың компоненттерінің басымдылығ ын ескере отырып, авторлар эмоцияның сипаттаушы аспектісіне назар аударады. Шынында да эмоция сипаттаудың процестеріне жатады.

Я. Рейковский эмоциялар ө згерістерді сипаттайды жә не ол кездескен оқ иғ аларды жең у ү шін ағ заны мобилизациялайды деп айтып ө ткен. Осылайша, бұ л автор эмоцияның реттеуші функциясына назар аударғ ан. “Эмоциялық процесс – реттеуші процестердің ерекше тү рі, ол жағ дайдың ә сер етуімен ө зектілендіріліп, организм кү йінің ө згеруіне немесе оның қ оршағ ан ортамен қ атынасына, не субъект пен қ оршағ ан орта арасындағ ы ө зекті жағ дайдың тепе-тең дігінде ө згерістер туындатады”.

Тү рлі авторлар эмоциялық қ ұ былыстардың ә р тү рлі жіктеуін ұ сынады. Р.М. Грановская эмоциялық қ ұ былыстардың арасында аффектілер, эмоцияларды, сезімдерді, кө ң іл-кү й мен стрессті бө ліп кө рсетеді.

Аффект – ең мық ты болып келетін эмоциялық реакция. Ол адамның психикасын толығ ымен қ амтып алады. Аффектінің айырмашылық тары: ситуативтілік, жалпыламалық, ү лкен интенсивтілік, кіші жалғ асымдық.

Жеке эмоциялар – созылмалы қ алып-кү й. Бұ л жерде эмоциялар тек болып ө ткен жағ дайларғ а ғ ана реакция беріп қ оймайды, сонымен қ атар ық тимал немесе еске тү сірген оқ иғ аларғ а да реакция береді. Эмоциялар оқ иғ аларды жалпылама субъективті бағ алар формасында жә не іс-ә рекет нә тижесінен асып тү сіру формасында сипатталады.

Сезімдер – анық пә ндік сипаттамасы бар тұ рақ ты психикалық жағ дай. Кең естік психологияда сезім адамның ә леуметтік табиғ атын білдіреді деген ұ йғ арым кең таралғ ан. Эмоция деп сезімнің нақ ты формасын айту сирек емес.

Кө ң іл-кү й – адамның барлық мінез-қ ұ лқ ын бейнелеуші созылмалы эмоциялық қ алып.