Арым-қатынас психологиясын баяндаңыз

Адамның ө зара қ атынасы кү нделікті ө мірде қ ажетті болып тұ ратын жағ дай. Кө птеген ғ ылым, ө нер қ айраткерлері осы қ арым – қ атынас адамдардың мінезі мен психологиялық ө згешеліктеріне байланысты деп есептейді. Тіпті кейбір шетел социологтары адамның ө зара қ атынасын ө згерту арқ ылы капиталистік елдердегі тап кү рестерін жоюғ а болады дейді. Расында, адамдардың ө зара қ атынасы тұ рмыстық жағ дайғ а, ә сіресе, кішігірім топта, ұ жымда, жұ мыста адамдардың жеке басына ә серін тигізіп отырады. Бірақ, адамдардың қ арым- қ атынасын тек ө мірдегі халі мен кү йі ә леуметтік, экононмикалық, саяси, т.б. факторлардың кү шті ық палында болды.
Барлық кездесетін қ арым – қ атынастарды ү ш тү рге бө леміз:

1. Қ ажетті қ арым – қ атынастар (Туғ ан – туысқ ан арасындағ ы қ арым -қ атынас);

2. Міндетті қ арым – қ атынастар (Мұ ғ алім мен оқ ушы, дә рігер мен сырқ ат);

3. Ынтымақ ты қ арым – қ атынастар (Жақ сы достар арасындағ ы қ арым - қ атынастар)

Осы қ арым – қ атынастардың жалпы сипаты іс барысында, жұ мыс ү стінде кө рінсе, оны іскерлік (ресми) қ арым – қ атынас тү ріне жатқ ызуғ а болады. Ал, оларды тек сезім сипаатынан байқ асақ, онда жеке (ресми емес) қ арым – қ атынас тү ріне жатқ ызамыз. Жұ мыста болатын қ арым – қ атынастар адамдардың нұ сқ ауда кө рсетілген тә ртіпті орындаумен байланысты.
Осығ ан орай, біреулердің тә ртіпті, іскер, жауапты деп санаса, оғ ан ризашылдық білдірсе, ал керісінше болса, наразылық сезімдері пайда болады. Іскерлік қ арым – қ атынастар жеке бас қ арым – қ атынасына айналуы мү мкін.
Сонымен қ арым – қ атынас ұ ғ ымы адамдардың бір – бірінен кү рделі, кө птеген тү рлі жақ ындасу процестерін кө рсетіп, олардың бірігіп жасайтын іс - ә рекеттерінің қ ажеттіліктерін орындау ү шін қ олданылады. Осындай қ арым –қ атынас кезінде адамдар бірінен – бірі керекті деректер алады, бірін – бірі дұ рыстап қ абылдап, тү сініп жұ мыс жасау ү шін бә ріне бірдей жоспар жасайды.
Қ азіргі қ оғ амдағ ы қ арым – қ атынастың ә леуметтік қ ызметін теория жағ ынан екі категорияғ а бө луге болады. Біріншісі ә леуметтік мағ ынасы бар, қ оғ амдағ ық ажеттіліктерді қ анағ аттандыруғ а арналғ ан. Екіншісі, ә леуметтік –психологиялық қ арым – қ атынас жә не адамдардың қ ажеттіліктеріне байланысты. Ә леуметтік қ арым – қ атынасқ а коллективтендірілген ең бегін жоспарлап, басқ ару, орындалғ анын қ адағ алап, тексеріп жатады.
Қ арым – қ атынас мазмұ нына ғ ылыми жә не тұ рмыстық білімдер жү йесі, дағ дылар мен іскерліктер, адамның ө зі, яғ ни оның сыртқ ы келбеті, мінез ерекшелігі, ө зін - ө зі ұ стау мә нері, т. б. міндетті топпен, ұ жыммен шешу, ә рекет, қ арым – қ атынас пен ө зара қ арым – қ атынас, т. б. жатады. Қ арым – қ атынас мазмұ ны қ арым – қ атынас қ ұ ралы арқ ылы тү рлі тә сілдермен беріледі. Адамдар қ арым – қ атынасының негізгі қ ұ ралына тіл жатады.
Тілдік қ арым – қ атынаспен бірге тілдік емес қ ұ ралдар кең інен қ олданылады. Олар: келбет, денеқ имылдар, мимика, бейне, т.б.
Қ арым – қ атынас қ атысушыларының контингентіне байланысты жеке адамдар арасындағ ы қ арым – қ атынас, жеке адам мен топ арасындағ ы қ арым –қ атынас, топтардың ө зара қ арым – қ атынасы болып бө лінеді.
Алғ ашқ ы бастапқ ы топта, ұ жымда, жеке адамдар ө зара қ арым – қ атынасқ а тү седі. Осы қ арым – қ атынас барысында жеке жә не топтық міндеттер мен мақ саттар шешіледі.
Жеке бас топтық қ арым – қ атынас – бұ л бір жағ ы жеке адам, келесі жағ ы топ, ұ жым болғ анда болатын қ арым – қ атынас. Бұ л тү рі ә сіресе жетекші мен топтың, ұ жымның ө зара қ арым – қ атынасы кезінде жақ сы байқ алады.
Ө зара топтық қ арым – қ атынас – бұ л екі қ ауымдастық тың ө зара ә рекеті. Бұ ғ ан спорттағ ы командалық жарыстар мысал бола алады.
Қ арым – қ атынастың ү ш жағ ы бар.
1. Коммуникативтік, яғ ни жақ ындасу жағ ы
2. Интерактивтік жағ ы
3. Перцептік жағ ы