Психологияның ғылым ретінде даму сатыларын талдап психологиялық жоспарда олардың мәнін табыңыз

Психология ə р даму кезең іне орай ө зінің зерттеу пə ніне деген кө зқ арастың ө згеріп бара жатқ анын кө реміз. Психология ө те ежелгі де, ө те жас та ғ ылым. Мың жылдық тарихының барына қ арамастан, оның бар

болашағ ы ə лі алда. Психологияның дербес ғ ылыми сала болып танылғ анына енді ғ ана бір ғ асырдан асып барады, ал ол шұ ғ ылданғ ан психологиялық ой, проблемалар тарих тұ ң ғ иығ ында бастау алғ ан философиямен бірге келе жатыр.

19-ғ -ң соң ы -20ғ. Басында танымал ғ алым Г. Эббингауз психология жө нінде қ ысқ а да дə л былай деген: Психология тарих алдында ұ ланғ айыр, ал тарихы ө те қ ысқ а. Психология зерттеулерінің тарихы деп отырғ анымыз философиядан бө лініп, жаратылыстану ғ ылымдарымен ұ штасып, ө зінің эксперименттік зерттеулерін ұ йымдастыра бастағ ан дə уірі. Бұ л 19ғ. кейінгі ширегі болғ анымен, психология бастаулары кө з жетпес ғ асырлар тұ ң ғ иығ ында ө ріс алды. Пə н атының ө зі де грек тілінен аударғ анда психология -жан туралы ғ ылым (психо –«жан», логос –«ғ ылым») дегенді білдіреді.

Психология -психикалық қ ұ былыстардың пайда болу, даму, жә не қ алыптасу заң дылық тарын зерттейтін ғ ылым. Психологиялық қ ұ былыстар бізді қ оршап тұ рғ ан дү ние заттары мен қ ұ былыстарының мидағ ы ә ртү рлі бейнелері болып табылыды.Олар (тү йсік, елес, ой, сезім, тілек, қ абілет, қ ызығ у, мінез, ә дет) кө пшілігімізге ө з тә жірибемізден мә лім, тілімізде жиі кездесетін ұ ғ ымдар. Бір қ арағ анда бұ лардың мә нін ә рқ айсымыз тез ажырататын да, білетін де сияқ тымыз. “Психология” термині гректің екі сө зінен тұ рады: оның біріншісі-“псюхе” жан екіншісі “логос” сө з, ілім. Сө йтіп, бұ л сө з “жан туралы ілім” деген ұ ғ ымды білдіреді. Психологиялық ә рекетті ғ ылымдар бейнелеу теориясының негізінде тү сіндіріледі. Психикалық кейіп -адамның тү рлі кө ң іл-кү йінің (шабыт, ү рейлену, абыржу, сергектік, белсенділік) тұ рақ ты компоненттері. Жан қ уаттарының осы екінші тобы ғ ылымда ә лі де болса толық зерттелінбеген. Психикалық қ асиеттер бір адамды екінші бір адамнан ажыратуғ а негіз болатын ең маң ызды, ең тұ рлаулы ерекшеліктері. Психикалық қ асиеттердің қ алыптасуына адамның ө скен ортасымен қ а, тар, оның кейбір ұ лттық, жас ө згешелік, мамандық ерекшелігі маң ызды орында. Шығ ыс ә лемінде жан туралы ғ ылыми пікірлерді ұ лы ғ ұ ламалар Ә бу-Насыр ә л-Фараби (870-950) мен Ә бу Ә ли ибн Сина (980-1037), Ж.Баласағ ұ ни, Ә л-Ғ азали, Ибн Рү шд, Ита Баджа жә не т.б.Психологияның ө з алдына дербес отау тігіп, ғ ылым ретінде кө рінуі ө те беріде, яғ ни 1879 жылдан басталады. Сол жылы неміс ғ аламы Вильгельм Вунд (1832-1920) Лейпциг Қ аласында тұ ң ғ ыш лаборатория ұ йымдастырып, психикалық қ ұ былыстарды арнайы қ ұ рал-сайман, аспаптардың кө мегімен зерттеуге болатынын дә лелдеп, мұ ның дербес эксперименттік ғ ылым болуына жал ашты.XX ғ асырдың алғ ашқ ы ширегінде заң қ уаттарының заң дылық тарын зерттеумен айналысатын психология ғ ылымының дағ дарысы нақ ты айқ ындала бастады. Тә жірибе арқ ылы алынғ ан есепсіз кө п нақ ты материалдар сана қ ұ былыстарын теориялық тұ рғ ыдан дұ рыс тү сіндіре алмады.Психолог ғ алымдар сананының сыртқ ы ортамен байланысын зерттеудің орнына, оның ақ иқ аттан қ алайша ажырауын кө рсетуден алысқ а бармады.Алынғ ан деректердің практика ү шін елеулі маң ызы бар бола тұ рса да, осы ғ ылымның ә діснамалық астары ә лсіз болып. Психологияда бір-біріне қ арам-қ айшы бағ ыттар пайда бола бастады.

Психология ү шін оның қ оғ амдық ғ ылымдармен байланысы ү лкен маң ызғ а ие. Тарих, экономика, этнография, ə леуметтану, ө нертану, заң жə не т.б. зерттеулеріндегі проблемалар ə рдайым психологиямен тікелей байланысты. Кө п жағ дайда адамдардың жеке жə не ұ жымдық ə рекеттерінің механизмі, ə рекет, ə дет, ə леуметтік бағ ыт, тə ртіп-талап стореотиптерінің қ алыптасу заң дылық тары жө ніндегі білімдерді пайдаланбай, сезім, психологиялық климатты танып білмей, жеке адамның ерекшеліктері мен психологиялық қ асиеттерін, қ абілетін, сезімін, мінезін, адам арасындағ ы қ атынастарын зерттемей ə леуметтік процестер мен қ ұ былыстардың мə ні толық ашылмайды.

Психология қ ай ғ ылым саласымен байланысса да, оның зерттеу объектісі жалғ ыз-ақ: ол –адам, оның психикалық процестері, қ алыптары жə не қ асиеттері. Психология алғ ашқ ы уақ ытта теориялық тақ ырыбы басымдау, дү ниетанымдық пə н болса, ол қ азіргі кезде ө зінің танымдық қ ызметін сақ тай отырып, ө ндірісті, мемлекетті басқ арудағ ы, білім беру жү йесіндегі, денсаулық, заң мекемелеріндегі, мə дениеттегі, спорттағ ы жə не т.б. кə сіби практикалық іс-ə рекеттің бір саласына айналуда.