Тарату материалы. Сақтау және тасымалдау шарттарын таңдау кезінде мынаны ескеору қажет:

Сақ тау жә не тасымалдау шарттарын таң дау кезінде мынаны ескеору қ ажет:

· тауардың қ асиетін;

· механикалық ә серлерден қ орғ ау қ ажеттігін

· атмосфера ә серінен қ орғ аудың қ ажеттігін (оттегі, ылғ ал, жарық, температура).

Медициналық жә не фармацевтикалық тауарларды сақ тауғ а жә не тасымалдауғ а қ ойлыатын талаптар мемлекеттік стандарттармен, санитарлық норма жә не ережелермен, ә дістемелік нұ сқ аулармен регламенттеледі.

Дә ріхана ұ йымдары ү шін бұ л Қ Р ДСМ бұ йрық тары:

· 20.05.1999 жылғ ы №238, «Денсаулық сақ тау ұ йымдарында медициналық бұ йымдар мен дә рілік заттардың ә ртү рлі топтарын сақ тау бойынша нұ сқ аулық», «Дә ріхана ұ йымдарында жә не фармацевтикалық кә сіпорындарда ө ртке қ ауіпті жә не жарылғ ыш қ асиеттері бар дә рілік заттарды сақ тау тә ртібі туралы нұ сқ аулық».

Белгіленген нормаларғ а сә йкес сақ тау бө лмелері кү зет жә не ө ртке қ арсы қ ұ ралдармен жабдық талуы керек. Оларда ауаның белгілі бір ылғ алдылығ ы жә не температурасы сақ талуы керек, оны тексеру тә улігіне бір реттен кем емес жү ргізіледі. Осы параметрлерге бақ ылау жү ргізу ү шін сақ тау бө лмелеріне термометр жә не гигрометр ілінеді. Олар бө лменің ішкі қ абырғ аларына жылытқ ыш приборлардан алыс еденнен 1, 5-1, 7 м биіктікте жә не есіктен 3 м қ ашық тық та бекітіледі. Ә рбір бө лмеде температураның жә не салыстырмалы ылғ алдылық тың есебін жү ргізетін карта болуы керек.

Ауа тазалығ ын сақ тау ү шін сақ тау бө лмелері сору вентиляциясымен жабдық талады, ал ондай қ ондырғ ы болмағ ан жағ дайда бө лмеде желдеткіш, фрамуга, екінші торлы есіктер жә не т.б. болуы керек.

Сақ тау бө лмелерінде сө релердің, шкафтардың, поддондардың, тауар астына қ оятындардың қ ажетті мө лшері орналастырылады. Сө релер сыртқ ы қ абырғ адан 0, 6-0, 7 м, тө беден 0, 5 м жә не еденнен 0, 25 м аралық та орналасуы керек. Сө релерді орналастырғ ан кезде олардың араларына жарық мол тү сетіндей болу керек жә не сө релердің арасындағ ы ара қ ашық тық еркін жү ретіндей 0, 75 м болу керек.

Сақ тау бө лмелерінде медициналық жә не фармацевтикалық тауарларды орналастыру кезінде ауданның толық қ амтылуын ескеру керек, дә ріхана жә не қ ойма қ ызметкерлерінің жұ мыс істеуіне ың ғ айлы жағ дай жасалуы керек, сонымен бірге фармацевтикалық тә ртіпті қ амтамасыз етуді жә не кіші механизация қ ұ ралдарын қ олдану мү мкіндігін ескеру керек. Тауарларды сө релерге, шкафтарғ а, ал қ ажет болғ ан жағ дайда алдын ала поддон, арнайы плита, подтоварниктерді қ ою арқ ылы еденге де орналастырады.

Тасымалдау шарттарын таң дау кезінде тауардың қ асиетін жә не оны механикалық жә не атмосфера ә серінен қ орғ ау қ ажеттігін ескеру керек.

Тасымалдау кезінде тауарлардың дұ рыс сақ талуы кө п жағ дайда буманың дұ рыс таң далуныа жә не оның сапасына; тауарды тарағ а, ал тауары бар тараны контейнерлер мен тасымалдау қ ұ ралдарына орналастыру тығ ыздығ ына; оларды механикалық жә не атмосфера ә серінен қ орғ ау дә режелеріне байланысты болады.

Тауарларды олардың тү рлеріне жә не қ асиеттеріне, сонымен бріге транспорт тү ріне байланысты ә ртү рлі бумаларда немесе бумасыз тасымалдайды. Барлық жағ дайларда да ө нім тығ ыз орналастырылғ ан болу керек, ал бос жерлері сә йкес буу-орау материалдарымен жә не тө сеніштермен толтырылады. Ол ү шін амортизациялық қ абілеті бар кеуекті полимерлі жә не кө п қ абатты материалдарды пайдаланғ ан ө те ың ғ айлы жә не тиімді. Кейбір бұ йымдарды тауарлық тү рлерін сақ тау ү шін арнайы жабдық талғ ан транспортта тасымалдайды.

Тиеу жә не тү сіру кезінде тарадағ ы жазуларғ а жә не ескерту жазбаларына, тасымалдау қ ұ ралдарының тазалығ ына кө ң іл аудару қ ажет. Жү ктердің шектен тыс соғ ылуына немесе қ ұ лауына жол бермеу керек.

Дә рілік препараттарды сақ тау бө лмелерінде бө лек орналастырады:

- технологиялық топтарына сә йкес;

- фармакологиялық топтарына сә йкес;

- қ олдану тә сіліне байланысты (ішке, сыртқ а);

- дә рілік заттардың физикалық -химиялық қ асиеттеріне сә йкес жә не оларғ а ә ртү рлі сыртық орта факторларының ә серіне байланысты;

- «ангро» дә рілік заттарды – агрегаттық кү йіне байланысты (сұ йық заттарды қ ұ рғ ақ, газтә різді заттардан бө лек жә не т.б.);

- жарамдылық мерзімі шектелген препараттар ү шін белгіленген сақ тау мерзімдерін ескере отырып;

- ә ртү рлі дә рілік қ алыптардың сипатын ескере отырып.

Дә ріхана ассортиментіндегі қ алғ ан тауарлар топтары бойынша жеке сақ талады:

- таң у материалдары жә не дайын таң у заттары;

- санитария, гигиена жә не науқ астарды кү ту бұ йымдары, соның ішінде резең ке бұ йымдар;

- дә рілік ө сімдік шикізаттары;

- тара, тығ ындау заттары жә не буып-тү ю материалдары;

- оттегі жә не и гипс;

- минералды сулар;

- жуғ ыш, парфюмериялы-косметикалық заттар;

- дезинфекциялық жә не дезинсекциялық заттар;

- химиялық реактивтер;

- дә ріханалық жә не зертханалық жиһ аз, қ ұ рал-жабдық тар;

- қ ағ аз, дә ріханада жұ мыс жасауғ а қ ажетті шаруашылық жә не кө мекші заттары жә не т.б.

Аттары ұ қ сас дә рілік заттарды, жоғ ары реттік дозалары бір-бірінен ө те ерекшеленетін ішке қ олдануғ а арналғ ан дә рілік препараттарды қ атар қ оюғ а, сонымен бірге оларды алфавиттік ретте орналастыруғ а болмайды.

Сақ тау бө лмелерінде, сонымен бірге дә ріханалық қ ойма немесе емдеу ұ йымының территориясында кеміргіштермен, жә ндіктермен жә не басқ а да зиянкестермен кү рес бойынша жү йелі тү рде іс-шаралар жү ргізіліп тұ ру қ ажет.

Металдан жә не қ ұ ймалардан жасалғ ан медициналық тауарларды қ ұ рғ ақ жылытылатын бө лмелерде бө лме температурасында сақ тау қ ажет. Сақ тау бө лмелеріндегі ауа температурасы жә не салыстырмалы ылғ алдылық тез ө згермеуі керек. Ауаның салыстырмалы ылғ алдылығ ы 60%-дан аспау керек. Ылғ алдылығ ы жоғ ары климаттық аймақ тарда 70%-ғ а ауаның салыстырмалы ылғ алдылығ ы рұ қ сат етіледі. Бұ л жағ дайда медициналық тауарлардың сапасы айына бір реттен кем емес тексеріліп тұ руы қ ажет.

Медициналық саймандар атаулары бойынша жә шіктерде, шкафтарда, қ ақ пағ ы бар қ ораптарда ондағ ы саймандардың атын кө рсете отырып сақ талуы тиіс. Металдан жә не қ ұ ймалардан жасалғ ан медициналық тауарларды сақ тау кезінде бұ йымдардың қ айта консервациялану мерзіміне кө ң іл аудару керек. Консервация мерзімі біткеннен кейін бұ йым бензинмен, спиртпен немесе басқ а да еріткішпен суланғ ан таза дә ке немесе шү берек арқ ылы ескі майынан тазаланады. Жаң адан майлау ү шін бұ йымды 80-90°С-қ а дейін қ ыздырылғ ан майғ а батырады (ыстық тә сіл) немесе бө лме температурасында дә ке тампонының кө мегімен бұ йымғ а жағ ады (суық тә сіл). Майлауды биялай киіп жү ргізу керек, ө йткені ластанғ ан, ә сіресе терлеген қ олмен сайманғ а тиген жағ дайда коррозияның пайда болуына мү мкіндік жасайды.

Таттанбайтын болаттан жасалғ ан, сонымен бірге алюминиден, латуннан жә не қ оладан жасалғ ан саймандар майланбайды.

Боялғ ан темір бұ йымдарда тот басқ ан жерлер пайда болғ анда, оларды алып тастап орнын бояумен қ айталап бояйды.

Кү містен, незильберден жасалғ ан саймандарды резең кемен, кү кіртпен жә не кү кіртті қ осылыстармен бірге сақ тауғ а болмайды, олар сайманнның бетінде қ ара дақ тарды тудырады.

Медициналық саймандарды бірінің -ү стіне бірін қ ойып жаппай сақ тауғ а болмайды.

Полимерлі материалдардан жасалғ ан бұ йымдарды тотығ удан сақ тау мақ сатымен тауардың ө мірлік циклының технологиялық этапында антиоксиданттарды жә не тұ рақ тандырғ ыштарды қ олдану қ ажет, сонан кейін тауарқ озғ алысы кезінде оптимальды сақ тау жағ дайларын орындау керек.

Резең ке бұ йымдардан басқ а, полимерлі материалдардан жасалғ ан бұ йымдарды желденетін қ араң ғ ы қ ұ рғ ақ бө лмелерде жылыту жү йесінен 1 м қ ашық тық та бө лме температурасында сақ тау керек. Бө лмелерде ашық от, ұ шқ ыш заттардың булары болмауы керек. Целлофаннан, целлулоидтан жә не аминопластан жасалғ ан бұ йымдар сақ талатын бө лмелерде ауаның салыстырмалы ылғ алдылығ ы 65%-дан аспау керек.

Резең кеден жә не латекстен жасалғ ан бұ йымдарды сақ тау бө лмелерінде оттегі мө лшеріи барынша аз болуы керек, сондық тан оларды сақ тайтын бө лмелерді желдетпейді, мү мкіндігінше резең ке бұ йымдармен толық толтыру ұ сынылады.

Онан басқ а келесі ережелер сақ талуы тиіс:

1. Резең кеден жасалғ ан бұ йымдарды тікелей тү скен кү н сә улесінің ә серінен сақ тау керек.

2. 8-12°С шегінде тұ рақ ты температураны сақ тау керек.

3. Ылғ алдылық ты сақ тау керек – кеуіп кетуден, деформацияланудан жә не майысқ ыштығ ын жоғ алтудан сақ тау ү шін ылғ алдылығ 65%-дан кем болмау керек.

4. Бұ йымдарғ а тальк сеуіп қ ою керек, ол оттегінің сің уін баяулатады жә не жабысып қ алудан сақ тайды.

5. Йод, хлороформ, хлорлы аммоний, формалин, қ ышқ ылдар, бензин, органикалық еріткіштер жә не т.б. сияқ ты заттардың ә серінен бө лек сақ тау керек.

6. Жылытқ ыш приборлардан алыс сақ тау керек (кем дегенде 1 м).

Ерекше сақ тау жағ дайларын талап ететін резең ке бұ йымдардың кейбір тү рлерінің сақ талуына ерекше кө ң іл аудару керек:

· астығ а қ оятын дө ң гелектерді, резең ке жылытқ ыштарды, мұ з қ абыршық тарын аздап ауа толтырылғ ан кү йінде сақ тайды;

· резең ке тү тіктер ілінген кү йінде сақ талады;

· приборлардың алынбалы резең ке бө ліктері бұ йымның металдан жасалғ ан басқ а бө лігінен бө лек сақ талынады;

· атмосфера факторларына ерекше сезімтал бұ йымдар – иілгіш катетерлер, биялайлар, саусақ қ аптар, резең ке бинттер жә не т.б., тальк себілген тығ ыз жабылғ ан қ ораптарда сақ талады;

· резең ке бинттерді ұ зына бойынша тальк сеуіп оралғ ан кү йінде сақ тайды;

· резең келенген маталар (бір жақ та екі жақ ты) горизонтальды кү йде рулондарда арнайы тіректерге ілінген кү йінде сақ талады. Резең келенген маталарды жылтыр тегістелген сө релерде 5 қ атардан артық емес бү ктелген жағ дайда сақ тауғ а рұ қ сат етіледі.;

· иілгіш лакталғ ан бұ йымдар - катетерлер, буждар, зондтар қ ұ рғ ақ бө лмелерде сақ талады.

Резең кеден жасалғ ан медициналық бұ йымдарда ерте тозу белгілері байқ алғ ан жағ дайда, оларды қ айта қ алпына келтіруге болады. Ол ү шін жұ қ а қ абатты бұ йымдарды (биялайлар, саусақ қ аптар) 5% мү сә тір спиртінің жылы ерітіндісіне (40°С) 15 минутқ а салады, сонан кейін оны глицериннің 5% жылы ерітіндісіне 10-15 минутқ а салады. Қ алың қ абатты бұ йымдарды, мысалы, жылытқ ыштарда, қ алпына келтіру ү шін қ айнап жатқ ан вазелин майына 15-20 минутқ а салады. Сонан кейін бұ йымдарды созғ ылайды.

Ә сіресе профилактикада, диагностикада жә не ә ртү рлі ауруларды емдеуде қ олданылатын дә рілік препараттарды дұ рыс сақ таудың ерекше маң ызы бар.

Қ Р ДСМ 20.051999 ж. № 238 бұ йрығ ына сә йкес барлық дә рілік заттар физикалық, физикалық -химиялық, оларғ а ә ртү рлі сыртқ ы орта факторларының ә сер етуіне байланысты келесідей топтарғ а бө лінеді:

· жарық тан қ орғ ауды талап ететін;

· ылғ алдан қ орғ ауды талап ететін;

· ұ шып кетуден қ орғ ауды талап ететін;

· жоғ ары температура ә серінен қ орғ ауды талап ететін;

· тө менгі температура ә серінен қ орғ ауды талап ететін;

· қ оршағ ан ортадағ ы газдардың ә сеірнен қ орғ ауды талап ететін;

сонымен бірге:

· иісі бар;

· бояғ ыш;

· дезинфекциялық заттар.

Тасымалдау шарттарын таң дау кезінде тауардың қ асиетін жә не оны механикалық жә не атмосфера ә серінен қ орғ ау қ ажеттігін ескеру керек.

Тасымалдау кезінде тауарлардың дұ рыс сақ талуы кө п жағ дайда буманың дұ рыс таң далуына жә не оның сапасына; тауарды тарағ а, ал тауары бар тараны контейнерлер мен тасымалдау қ ұ ралдарына орналастыру тығ ыздығ ына; оларды механикалық жә не атмосфера ә серінен қ орғ ау дә режелеріне байланысты болады.

Тауарларды олардың тү рлеріне жә не қ асиеттеріне, сонымен бріге транспорт тү ріне байланысты ә ртү рлі бумаларда немесе бумасыз тасымалдайды. Барлық жағ дайларда да ө нім тығ ыз орналастырылғ ан болу керек, ал бос жерлері сә йкес буу-орау материалдарымен жә не тө сеніштермен толтырылады. Ол ү шін амортизациялық қ абілеті бар кеуекті полимерлі жә не кө п қ абатты материалдарды пайдаланғ ан ө те ың ғ айлы жә не тиімді. Кейбір бұ йымдарды тауарлық тү рлерін сақ тау ү шін арнайы жабдық талғ ан транспортта тасымалдайды.

Тиеу жә не тү сіру кезінде тарадағ ы жазуларғ а жә не ескерту жазбаларына, тасымалдау қ ұ ралдарының тазалығ ына кө ң іл аудару қ ажет. Жү ктердің шектен тыс соғ ылуына немесе қ ұ лауына жол бермеу керек.

Ә ДЕБИЕТТЕР

Негізгі:

1. Дә ріс материалдары.

2. «Денсаулық сақ тау ұ йымдарында дә рілік заттардың тү рлі топтары мен медициналық мақ саттағ ы бұ йымдарды сақ тау туралы Ереже».Қ азақ стан Республикасы Денсаулық сақ тау, білім жә не спорт министрлігі Денсаулық сақ тау комитетінің 1999 жылғ ы 10 мамырдағ ы N 238 Бұ йрығ ы.

3. Қ азақ стан Республикасында бақ ылауғ а жататын есірткі қ ұ ралдарын, психотроптық заттар мен прекурсорларды медициналық мақ саттарда қ олдану ережесін бекіту туралы

4. Қ азақ стан Республикасы Денсаулық сақ тау министрінің 2005 жылғ ы 7 сә уірдегі N 173 Бұ йрығ ы.

5. Дә ріхана ұ йымдарын орналастыру, жабдық тау жә не пайдалану. Санитарлық ережелер мен нормалар 25 наурыз 2002 ж. № 3.01.078.2002.

6. Под редакцией О.А.Васнецовой «Медицинское и фармацевтическое товароведение», практикум. Издательство группа ГЭОТАР-МЕДИА, - Мә скеу, 2005ж. Бет.59-65.

7. С.З.Умаров, И.А.Наркевич, Н.Л.Костенко, Т.Н.Пучинина. «Медицинское и фармацевтическое товароведение». –Мә скеу, баспа ү йі ГЭОТАР-МЕД, Мә скеу, 2004ж. Бет.119-129.

Қ осымша:

1. Сборник законодательных и нормативных актов по фармацевтической деятельности (второе издание). - Алматы, 2006.

2. Васнецова О.А. Медицинское и фармацевтическое товароведение – М.: Изд. Группа «ГЭОТАР –Медиа» 2005-605 с.

3. Васнецова О.А. Медицинское и фармацевтическое товароведение – Практикум М.: Изд. Группа «ГЭОТАР –Медиа» 2005- 704 с.

4. Умаров С.З. и др. Медицинское и фармацевтическое товароведение: Учебник / - М.: ГЭОТАР-Мед. 2004 – 368 с.

ТАҚ ЫРЫП БОЙЫНША СҰ РАҚ ТАР:

1. Дә рілік заттарды сақ тауғ а қ ойылатын негізгі талаптар қ андай?

2. Сақ тау ү й-жайларының қ ұ рылымы мен оны пайдалануғ а қ андай талаптар қ ойылады?

3. Жарық тың ә серінен қ орғ ауды талап ететін дә рілік заттарғ а нелер жатады?

4. Жарық ты аса сезінгіш дә рілік заттарды сақ тау ерекшеліктері?

5. Ылғ алдан қ орғ ауды талап ететін дә рілік заттарғ а нелер жатады?

6. Кү йдірілген гипс пен ұ нтақ горчицаны саұ тау ерекшеліктері?

7. Ұ шпа заттардан тұ ратын дә рілік заттарғ а нелер жатады?

8. Жоғ ары температура ә серінен қ орғ ауды талап ететін дә рілік заттарғ а нелер жатады?

9. Тө мен температура ә серінен қ орғ ауды талап ететін дә рілік заттарғ а нелер жатады?

10. Қ андай дә рілік заттар бояғ ыштар тобына жатады жә не оларды қ алай сақ тайды?

11. Дә ріханада дайындалғ ан дә рілік қ алыптарды сақ тау ерекшеліктері?

12. Дайын дә рілік заттарды қ алай сақ тайды?

13. Дезинфекциялаушы заттарғ а нелер жатады жә не оларды қ алай сақ тайды?

14. Дә рілік ө сімдік шикізаттарын сақ тау ерекшеліктері.

15. Резең ке бұ йымдарды сақ тау.

16. Пластмасса бұ йымдарды сақ тау ерекшеліктері.

17. Таң ғ ыш заттарды сақ тау ерекшеліктері.

18. Медициналық сү ліктерді сақ тау.

19. Медициналық жә не фармацевтикалық тауарларды сақ тау жә не тасмалдау кезінде қ ойылатын талаптар қ андай нормативті қ ұ жатпен регламенттеледі?

20. Сақ тау жә не тасымалдау кезінде нені ескеру қ ажет?

21. Сақ тау бө лмелеріне қ андай талаптар қ ойылады?

22. СЧақ тау бө лмелері қ андай заттармен қ амтамасыз етілуі керек?

23. Сақ тау бө лмелерінде температура мен салыстырмалы ылғ алдылық ты бақ ылау ү шін қ андай приборлар орналастырылады?

24. Сақ тау бө лмелерінде дә рілік препараттарды қ алай орналастырады?

25. Металдан жасалғ ан медициналық бұ йымдарды сақ тау.

26. Резең кеден жасалғ ан медициналық бұ йымдарды сақ тау.

27. Полимерден жасалғ ан медициналық бұ йымдарды сақ тау.

28. Резең кеден жасалғ ан медициналық бұ йымдарды сақ тау кезінде қ андай талапта қ ойылады?

29. Физикалық, физикалық -химиялық қ асиеттеріне байланысты дә рілік заттар қ андай топтарғ а бө лінеді?

30. Ө ртке қ ауіпті жә не жарылысқ а қ ауіпті заттарды сақ тау ү й-жайларына қ андай талаптар қ ойылады?

31. Ө ртке қ ауіпті жә не жарылғ ыш қ аупі бар заттар тізбесіне қ андай заттар кіреді?

32. Тез тұ танғ ыш жә не тез жанатын сұ йық заттардың негізгі қ ауіпті қ асиеттеріне не жатады?

33. Медициналық эфир мен наркозғ а арналғ ан эфирді сақ тау ерекшеліктері?

34. Тез тұ танатын жә не тез жанатын заттарды сақ таудың ерекшеліктері?

35. Жарылғ ыш қ аупі бар заттар тобына қ андай заттар жатады?

36. Жарылғ ыш қ аупі бар заттарды сақ тау ережелері?

37. Ө ртке қ ауіпті жә не жарылғ ыш қ аупі бар заттармен жұ мыс істеу ережелері қ андай нормативтік қ ұ жатпен реттеледі?

38. Жарылғ ыш заттармен жұ мыс істеу ережелері.

39. Ө ртке қ ауіпті заттармен жұ мыс істеу ережелері.

40. Оттегі балландарын сақ тау.

41. Оттегі балландарымен жұ мыс істеу ережелері.