Мен анықтамалар 4 страница

Халық аралық сауданың кү рделі мә селйлерін шешуде стан-дарттаудың коммуникативтік қ ызметі (функциясы) нақ ты кө рінеді. Халық аралық стандарттау адам, энергия жә не ақ параттардың араласуына ық пал жасайды, сондық тан халық аралық стандарттарды нарық ты ашатын кілтпен тең естіруі кездейсоқ тық емес.

Стандарттау ауқ ымындағ ы халық аралық ғ ылыми-техни-калық ынтымақ тастық тың негізгі міндеті - ү йлесімділік. Яғ ни, стандарттар дең гейін отандық енім сапасын жә не оның ә лем-дік нарық тағ ы бә секеге қ абілеттігін кө теру мақ саттарында ұ лттық стандарттау жү йелерін халық аралық, аймақ тық жә не шетелдік алдың ғ ы қ атарлы ү лттық стандарттау жү йелерімен ү йлестіру.

Халық аралық ынтымақ тастық стандарттаудың халық аралық жә не аймақ тық ұ йымдар бағ ытында атқ арылады.

Халық аралық стандарттау тө ң ірегінде Халық аралық стандарттау ү йымы (ИСО), Халық аралық электртехникалық комиссия (МЭК), Халық аралық электрбайланыс одағ ы (МСЭ) жә не басқ а да кептеген ұ йымдар жү мыс атқ арады.

ИСО - Халық аралық стандарттау ұ йымы

Ұ йым 1947 жылдан бастап жұ мыс атқ арып келеді. ИСО-ның стандарттаудагы қ ызмет аясы ө те кең, бірақ оғ ан МЭК қ ұ зыретіне жататын электроника мен электртехникалары ғ ана кірмейді. ИСОжү мысына 120-данасаелдерқ атысады. КСРО ұ йымды алғ ашқ ы қ алаушылардың бірі болды. ИСО-ның қ аражат қ оры мү ше-елдер жарнасы, стандарттар мен басқ а басы-лымдар сату, сондай-ақ қ айырымдылық тардан қ ү ралады. ИСО басшы органдары - Бас ассамблея, ИСО Кең есі, Кең ес комитеттері, Техникалық комитеттер жә не Орталық хатшылық; ИСО-ның жоғ ары органы - Бас ассамблея.

Бас ассамблея - мү ше-комитеттермен тағ айындалғ ан лауазымды тұ лғ алар мен делегаттар жиналысы. Ә р мү ше-комитеттен ү шеуге дейін делегат қ атысуғ а қ ұ қ ылы, бірақ олардың бақ ылаушылары еріп барады. Мү ше-корреспонденттер мен мү ше-абоненттер бақ ылаушы ретінде қ атысады.

Бас ассамблеяның сессия аралық кезең інде ү йымның жү мы-сынастандарттау жө ніндегі ү лттық ү йымдардың ө кілдері кіретін Кең ес жетекшілік жасайды. Кең ес қ арамағ ында ИСО техникалық комитеттеріне басшылық жасайтын атқ арушы бюро қ ү рылғ ан.

Халық аралық стандарттар жобаларын техникалық комитет шең берінде іс-ә рекет жасайтын тікелей жү мысшы топтары ә зірлейді.

ИСО ө з міндеттерін тауарлар жә не корсетілетін қ ызметтермен халық аралық алмасуын қ амтамасыз ету, сондай-ақ интеллектті, ғ ылыми-техникалық мен экономикалық салалардың ынтымақ тастығ ын дамыту мақ сатында дү ниежү зінде стандарттауды жә не стандарттаумен сабақ тас қ ызметтер тү р-лерін дамытуғ а ық пал етумен анық тайды.

Стандарттаудың негізгі нысандары мен стандарттар мел-шері (жалпы мө лшерден алынғ ан %-ы) ү йым мү дделерінің кең диапазонын сипаттайды:

Машинажасау-29; Химия- 13; Металемес материалдар; Кендер мен металдар; Ақ параттық техника-8; Ауыл шаруашылығ ы-8; Қ ү рылыс-4; Арнайы техника-3; Денсаулық сақ тау мен медицина-3; Негіз қ алаушы стандарттар -3; Қ оршағ ан орта- 3; Тауарларды буып-тү ю мен тасымалдау-2;

ИСО стандарттары ә лемде ө те кең кө лемде пайдаланылады. Олар 100 млн асады, ал жыл сайын 500-600 стандарттар қ айта қ аралып жә не қ абылданып жатады.

Техникалық комитеттер (ТК) - жалпы техникалық комитет жә не техниканың нақ ты саласында жү мыстар атқ аратын ко-митеттерге бө лінеді. Жалпы техникалық комитет (ИСО-да олар 26) жалпы техникалық жә не салааралық міндеттерді ше-шеді. Оларғ а, мысалы, «Ө лшем бірліктері» 12ТК, «Ү намды сандар» 19ТК, «Терминология» 37ТК жө не тағ ы басқ а коми-теттер жатады. Техниканың нақ ты салаларында жү мыстар ат-қ аратын ТК (140 жуық), мысалы, «Автомобильдер» 22ТК, «Станоктар» 39ТК жә не тағ ы басқ алары кіреді. Атқ аратын қ ызметтері саланы (химия, авиациялық жә не ғ арыштық тех-ника жә не тағ ы басқ алар) тү гелдей қ амтитын техникалық ко-митет бө лімдер мен жү мысшы топтарын ү йымдастырады.

ИСО-ның ә р мү шесі мү дделілік дә режесіне қ арай ө р тех-никалық комитет жү мысына езінің қ атысу статусын анық тайды. Олар бақ ылаушы ретінде де белсенді мү ше болуы керек. Халық аралық стандарт жобасы техникалық комитеттің белсенді мү шелерінің кепшілігінен (75%) қ ү птау алса, онда ол қ абылданды деп есептелінеді.

Қ азір шамамен 11 мың ИСО халық аралық стандарттары қ олданыста. ИСО халық аралық стандарттарының 75% негіз қ алаушы стандарттар, немесе сынау ә дістерінің стандарттары.

Халық аралық стандарттау тө жірибесінде енім стандарт-тарын ә зірлеудегі негізгі кү ш ө німге бірың ғ ай сынау ө дістемелерін, маркілеу, терминдеу талаптарын орнату, яғ ни енімді қ ай ел ө ндіретіні мен пайдаланатынынақ арамай дайындаушы мен тү тынушының езара ү ғ ынулары оларсыз мү мкін еместей болатын аспектілерге аса кө ң іл белу болып табылады. Со-нымен қ атар, халық аралық стандарт енімнің адам ө мірі мен денсаулығ ына жә не қ оршағ ан ортағ а қ ауіпсіздігі, ө зара ауыстырымдылығ ы мен техникалық сыйысымдылығ ына қ атысты талаптарын қ ою. Нақ ты енім сапасына қ ойылатын басқ а талаптарғ а келетін болсақ, онда оларды халық аралық стандарт-тың белгілеуі қ ажет емес. Тү тынушылардың тү рлі категория-лары ү шін нақ ты енім сапасының нақ ты нормасы тікелей келісім-шарттағ ы (контракт) бағ а арқ ылы қ алпына келтіріледі.

ИСО-ның жалпы техникалық жә не салааралық техникалық комитеттер қ ызметтерінің нә тижелерін қ арай отырып халық аралық ө лшем бірлігі жү йесін ә зірлеуі, бү рамның метрлік жү йе-сін, барлық келік тү рлерімен жү к салатын контейнерлердің стандарттық размері мен конструкциясы жү йесін қ абылдауы оның ү лкен жетістіктері екенін атап ету керек. Қ азіргі кезде 1979 жылы қ ү рылғ ан «Сапаны қ амтамасыз ететін жү йелер» 176ТК-нің жү мысы ерекше кең іл аудартады. Оның міндетіне сапаны қ амтамасыз ететін жү йе жасаудың негіз қ алайтын принциптерін стандарттау мен ү йлестіру кіреді. 1987 жылы кә сіпорындардағ ы енім сапасы мө селелерін шешудің бірың ғ ай жолына бағ ытталғ ан 9000 сериялы ИСО-ның терт стандартының бірінші ү қ самы, ал 1994 жылы езгертулер енгізуден кейін - екінші, ал 2000 жылы келесі ү қ самы жарияланды.

ИСО Кең есіне жеті комитет- ПЛАКО,, СТАКО, КАСКО, ИНФКО, ДЕВКО, КОПОЛКО жә не РЕМКО кіреді.

СТАКО халық аралық стандарттар ә зірлеу принциптері мен ә дістемелері бойынша ИСО Кең есіне ә дістемелік жә не ақ парат-тық комек жасауғ а міндетті. Комитет кү шімен берілген салада қ олайлы нә тижелерге жету бойынша ү сыныстар дайындау мен стандарттаудың негіз қ алаушы принциптерін зерттеу жү ргізіледі. Сонымен қ атар, СТАКО терминология мен сауданы дамыту ү шін халық аралық стандарттар пайдалану женінде семинарлар ү йымдастырумен айналысады.

ПЛАКО жү мыстың техникалық жақ тарын ү йымдастыру мен ү йлестіру бойынша ИСО жү мыстарын жоспарлау жө нін-де ү сыныстар дайындайды. ПЛАКО жұ мыстарының сферасынатехникалық комитеттерді қ ү ру мен тарату жө ніндегі ү сы-ныстарды қ арау, комитеттердің айналысуы қ ажет стандарттау ауқ ымын анық тау кіреді.

КАСКО - ө нім, кө рсетілетін қ ызмет, процестер жә не сапа жү йелерінің стандарттар талаптарына сә йкестігін мақ ү лдау мә селелерімен айналысады, осы іс-ә рекеттердің тә жірибесін зерттейді жә не ақ паратты талдайды. Комитет ө нім, кө рсеті-летін қ ызмет, сапа жү йелерінің сә йкестігін бағ алау (серти-фикаттау) мен сынаулар, сертификаттау жө ніндегі сынау зерт-ханалары мен органдарының қ ү зыреттілігін растау бойынша нү сқ аулар ә зірлейді. КАСКО жү мыстарының маң ызды аясы - ү лттық жә не аймақ тық сертификаттау жү йелерін ө зара мойындау мен қ абылдау, сондай-ақ сынау мен сә йкестікті мақ ү лдау тө ң ірегінде халық аралық стандарттарды пайдала-нуғ а ық пал ету.

КАСКО мен МЭК бірлесіп ИСО мен МЭК мү ше-елдері кең інен пайдаланып жатқ ан сертификаттаудың тү рлі аспек-тілері жө ніндегі бірқ атар нү сқ ауларды ө зірледі. Ол қ ү жаттар-дағ ы келтірілген принциптер ү лттық сертификаттау жү йелер-інде ескерілді жә не де тү рлі аймақ тардағ ы елдердің сауда-экономикалық байланыстарында ө зара жеткізілетін ө німдер сә йкестігін бағ алау жө ніндегі келісімдер ү шін негіз болды. Сонымен қ атар КАСКО сынау зертханаларын аккредиттеу мен аккредиттейтін органдар жү мыстарының сапасын бағ алау бойынша аудиторларғ а жалпы талаптар дайындау жә не ө нім мен сапажү йелері сә йкестігі сертификаттарын ө зара мойын-дау мә селелерімен айналысады.

ДЕВКО дамып келе жатқ ан елдердің стандарттау тө ң іре-гіндегі сү раныстарын зерттейді жә не сол елдердің осы сала-сына ық пал етуге ү сынымдар ә зірлейді.

ДЕВКО-ның басты функциясы:

- дамып келе жатқ ан елдерде стандарттаудың барлық ас-пектілерін кең кө лемде талқ ылаулар ү йымдастыру, дамығ ан елдердің тә жірибелерін алмасуғ а жағ дайлар жасау;

- дамығ ан елдердің тү рлі оқ ып-ү йрету орталық тары база-сында стандарттау жө нінде мамандар даярлау;

- дамып келе жатқ ан елдердегі стандарттаумен айналысатын ү йымдар мамандарын тә жірибе жинақ тауғ ажіберуге ық пал ету;

- дамып келе жатқ ан елдер ү шін стандарттау жө нінде оқ у қ ү ралдар дайындау;

- стандарттау жә не метрология тө ң ірегінде ө неркә сібі да-мығ ан елдер мен дамып келе жатқ ан елдердің екі жақ ты ын-тымақ тастығ ының дамып-жетілуіне себепші болу. Бү л бағ ыт-тарда ДЕВКО БҮ Ү -мен қ ызметтес болып келеді. Біріккен ә рекеттердің, ә сердің нә тижелерінің бірі халық аралық оқ ыту орталық тарын қ ү руы мен оның қ ызмет етіп жатуы.

КОПОЛКО міндеттеріне мыналар кіреді:

- ө німді стандарттаудан ө те жоғ ары ә сер алатын, сондай-ақ ү лттық жә не халық аралық стандарттауғ а тү тынушылардың ө те кең інен қ атысулары ү шін қ арастырылуы қ ажет шараларды анық тау;

- тұ тынушыларды ақ паратпен қ амтамасыз етуге, олардың мү дделерін қ орғ ауғ а бағ ытталғ ан ү сыныстарды жә не де стандарттау мә селелері бойынша оларды оқ ытып-ү йрету бағ дарламасын стандарттау позициясында жасап шығ ару;

- стандарттау, тү тыну тауарларынастандарттарды қ олдану (пайдалану) жә не тү тынушылар мү дделеріне қ ажетті басқ а да стандарттау мә селелері бойыншажү мыстарғ атү тынушы-лардың қ атысу тә жірибелерін жинақ тау.

КОПОЛКО қ ызметтерінің нә тижесі - тү тыну мекемелері мү ддесіне қ ажетті ү лттық жә не халық аралық стандарттар тізімдерін басып шығ ару жә не де тү тыну тауарлары сапасын бағ алау басшылық тарын, нү сқ ауларын дайындау. Олардың кейбіреулерін кө рсетейік:

12 нү сқ ау «Тү тыну тауарларын салыстымалы сынаулар»;

14 нү сқ ау «Тү тынушыларғ а тауар туралы ақ парат»;

36 нү сқ ау «Тү тыну тауарларының эксплуатациялық си-патын ө лшеудің стандартты ә дістерін ә зірлеу».

ИНФКО қ ү зыретіне мыналар жатады:

- ақ параттық қ ызмет кө рсетулер, деректер базалары, мар-кетинг, стандарттар мен техникалық регламенттер сату тө ң і-ректерінде ИСО мен мү шелерінің іс-ә рекеттерін ү йлестіру;

- стандарттарды ү йлестіру мен басқ а жоғ арыда аталғ ан мә селелер бойынша саясат ә зірлеу жө нінде ИСО Бас ассамблеясына кең ес беру;

- ИСО ақ парат желісі (ИСОНЕТ) жү мыстарын бақ ылау жә не басшылық жасау.

Осы негізгі міндеттерден басқ а, ИНФКО ақ параттық іс-ә рекеттеріне байланысты кө п мө лшерде мынандай жү мыстар атқ арады:

- стандарттау жө нінде ақ параттық орталық тар ү йымдас-тыру мен ақ параттық орталық жү мысы бойынша нү сқ аулар озірлейді;

- ақ парат жә не маркетингтік қ ызмет кө рсетулер нарығ ына талдау мен зерттеулер жасайды;

- ақ паратжинау, сақ тау, іздестіру, алмасуларының жалпы принциптері бойынша ү сынымдар қ ү растырады жө не тара-тады;

- ИСО-ғ а қ ү жаттар жасау мен тарату жү йелерін ү йымдас-тырады жә не жү ргізеді, осы жү йелердің ө зара ә рекеттеріне ық пал етеді;

- ақ параттық қ ызмет кө рсетулер тө ң ірегіндегі халық аралық стандарттарды кө пшілікке танымал етеді жә не оларды пай-далануды мадақ тайды;

- тү рлі ақ параттық орталық тар жү мысы туралы тә жірибе мен ақ парат алмасуды ү йымдастырады;

- ақ паратжә не оғ ан байланысты қ ызметтер мә селелері бой-ынша халық аралық ү йымдармен қ ызметтес болады;

- ИСОНЕТ мү шелерін қ абылдау мен тіркеу бойынша ә ре-кеттер жасайды.

Осындай кең кө лемдегі жү мыстар комитеттің қ азіргі атау-ына негіз болды (бү рынғ ы атауы Ақ парат жө ніндегі комитет).

ИНФКО-ның мү шесі ИСО мү ше-комитеттердің кез келгені бола алады, егер оның жү мыстарына қ ызығ ушылық танытатын болса; < ГМү шелік ү ш категорияғ а бө лінеді: нағ ыз мү ше (Р), бақ ылаушы (О), мү ше-корреспондент.

ИНФКО қ ү рамына Басқ ару кең есі мен ақ парат, жү йелер жә не маркетинг жө ніндегі топтар кіреді.,

ИНФКО жақ ын болашақ қ а мынадай мә селелерді белгілейді:

- стандарттар туралы халық аралық электрондық ақ парат қ ызметін жасау женіндегі ұ сыным ә зірлеу;

- ақ паратты қ ағ аз жү зіндегі жө не электрондық тасымалдаудағ ы авторлық қ ү қ ық тарды қ орғ ау бойынша жалпы басшылық принциптер дайындау;

- халық аралық стандарттау тө ң ірегінде маркетингтің стратегиясын жоспарлау мен шешу міндеттері, оның ішіне Комитеттің ө зінің қ ызметтерін жетілдіруге байланысты міндет-тер де кірді.

Комитет 61 нағ ыз-мү шелер мен 16 бақ ылаушы-мү шелерден тү рады.

ИСОНЕТ ақ параттық жү йесі ИНФКО ақ параты жө ніндегі топ қ ү рамына кіреді.

ИСОНЕТ-тің басым мақ саттары:

- халық аралық жә не ү лттық стандарттар туралы, стандарт-тау жө ніндегі қ ү жаттар туралы, стандарттау тө ң ірегіндегі кітаптар, анық тамалар мен оқ улық тар басып шығ ару туралы ақ параттар алмасуды қ амтамасыз ету;

- басқ а халық аралық ү йымдар (БҮ Ү, ЮНЕСКО, МАГАТЭ жө не басқ алары) ақ паратжү йелерімен байланыс орнату жә не бірың ғ ай ақ парат тілі – тезаурусты жасау.

ИСОНЕТ-тің 60 аса ү лттық мү шелері, 10 жуық ассоциа-циялық пен халық аралық мү шелері жә не ИСО/МЭК ақ парат орталығ ы бар.

РЕМКО стандартты ү лгілерге (эталондар) қ атысты мә се-лелер бойынша сә йкес нү сқ аулар ә зірлеумен ИСО-ғ а ә дісте-мелік кө мек жасайды. Оғ ан «Халық аралық стандарттардагы стандарттар ү лгілеріне сілтеме», «Стандартты ү лгілерді аттес-тациялау. Жалпы жә не статистикалық принциптер» жә не тағ ы да басқ а стандартты ү лгілер анық тамалары мен бірнеше нү с-қ аулар жатады. Бү лардан басқ а, РЕМКО стандартты ү лгілер бойынша ИСО қ ызметтерін халық аралық метрологиялық ү йымдармен ү йлестіруші, атап айтқ анда МОЗМ - Заң намалық метрология халық аралық ү йымымен.

Ақ параттық қ амтамасыз етуде ү лттық стандарттар нү сқ ау-ларын дайындауғ аә дістемелік негіз болатын стандарттау же-нің дегі халық аралық жіктеуіштің маң ызы зор. Бірнеше елдер (Канада, Исландия, Ирландия, Италия жә не басқ алары) стан-дарттау женіндегі халық аралық жіктеуішке оздерінің ақ па-раттық жү йелерін енгізіп қ ойғ ан. Қ азақ стан бү л жү йеге жақ ын болашақ та енуге іс-ә рекет етуде.

ИСО-ның қ азіргі кездегі ө те маң ызды, мә ні зор міндеті -стандарттар қ оры қ ү рылымын жетілдіру_%90-шы жылдардың басында машина жасау, химия (12, 5% жуық) салаларының стандарттары асып артылды. Ал, денсаулық сақ тау мен меди-цина тең ірегіндегі стандарттардың барлық ү лесі 3, 5% болса, қ оршағ ан ортаны қ орғ ау 3% тоң ірегінде. Салыстырмалы онша кеп емес ү лес (10, 5% жуық) информатика, электроника жә не ақ параттық қ амтамасыз ету салалары стандарттары алды. Болашақ таә леуметтік сфералар (қ оршағ ан ортаны қ орғ ау, денсаулық сақ тау), сондай-ақ ақ параттық технологиялар ИСО қ ызметтерінде басты болуы қ ажет.

Нақ ты ө німнің ә лемдік дайындаушылары болатын елдер мен фирмалардың бү кілә лемдік нарық тағ ы қ ызу бө секелестігі халық аралық стандарт ә зірлеу этапында басталады жә не кө -рінеді. Стандарттау женіндегі аймақ тық жә не халық аралық ү йымдардың арасында кө шбасшылық ү шін тартыстар ү дайы жү ріп жатады жә не солай болғ андық тан да экономикасы дамығ ан елдердің нақ ты халық аралық стандарт жобасына сө й-кес ү лттық стандарттарын кө ру толық ә ділдік жә не олар осы жобада оздерінің ү лттық мү дделерін кө рсету ү шін кү реседі. Барлық техникалық комитеттер ә зірлеген ИСО халық аралық стандарттарының жалпы мө лшерінің 70% астамы ә лемдегі ө ндірісі жетілген елдердің ү лттық немесе фирмалық стандар-тына сә йкес болуы кездейсоқ тық емес.

Қ андай да болмасын елдердің халық аралық стандарт ә зір-леуде кошбасшы болуы, кө п жағ дайда олардың мамандары-ның ИСО, МЭК, ЕО жү мыс органдары - техникалық комитет, комитет болімі, жү мыс тобында қ атысу дә режесімен анық талады.

Қ азіргі кезде ИСО-ның 3 мың ғ а жуық жү мысшы органда-ры болса, оның ішінде 185 техникалық комитеттер, 636 коми-тет бө лімдері, 1975 жү мыс топтары мен 36 мақ сатты топтар қ ызмет атқ арады.

Халық аралық стандарттар жасау жү мыстарымен тікелей техникалық комитеттер мен оның бө лімдері жә не нақ ты ба-ғ ыттағ ы жү мыс топтары айналысады.

ИСО-ның ресми тілдері - ағ ылшын, француз жә не орыс. ИСО-ның жалпы халық аралық стандарттарының 70% жуығ ы орыс тіліне аударылғ ан.

Халық аралық стандарт дайындау схемасы мынадай тә р-тіппен жү ргізіледі: мү дделі тараптар мү ше-комитет, техни-калық комитет, Бас ассамблея комитеті (немесе ИСО-ғ а мү ше емес ү йым) атымен ИСО-ғ а стандарт ә зірлеуге тапсырыс жі-береді. Бас хатшы мү ше-комитеттермен келісім бойыншаТех-никалық басқ ару бюросына сә йкес техникалық комитет қ ү ру туралы ү сыныс береді. Техникалық комитет мынандай жағ -дайда қ ү рылады: егер кепшілік мү ше-комитеттер жақ тап дауыс берсе жә не олардың бесеуден кем емесі сол комитетке белсенді мү ше болуғ а емеурін танытса, ал Техникалық басқ ару бюросы болашақ стандарттың халық аралық маң ызды-лығ ынакү мә н келтірмесе. Ә детте, жү мыс процесінде барлық мә селелер техникалық комитет қ ызметтеріне белсенді қ аты-сушы мү ше-комитеттер консенсусы негізінде шешіледі.

Стандарт жобасына қ атысты консенсусқ а жеткеннен соң, техникалық комитет оны дауыс беруге барлық мү ше-комитеттерге жіберу мен тіркеу ү шін Орталық хатшылық қ а откі-зеді. Егер жобаны дауыс берушілердің 75% қ ү птаса, ол халық аралық стандарт ретінде жарияланады.

ИСО техникалық жү мыстарына ә лемнің тү рлі елдерінен 30 мың нан аса сарапшылар қ атысады. ИСО ә діл жә не бейта-рап ү йым ретінде ә лемдік беделге ие жә не ірі халық аралық ү йымдар арасында ө те жоғ ары статусты.

ИСО халық аралық стандарттары міндетті емес, яғ ни ә р ел оларды толық қ олдануғ а, кейбірін жекелеп қ олдануғ а немесе тіпті қ олданбауғ а қ ү қ ылы. Бірақ, ә лемдік нарық тағ ы қ ызу бә секелестік жағ дайларында, ө нім дайындаушылар ө здерінің бү йымдарының бә секелестікке қ абілеттілігін сақ тауғ а ты-рысып, халық аралық стандарттарды пайдалануғ а мә жбү р бо-лады. Шетелдік мамандардың бағ алауынша алдың ғ ы қ атарлы ә ндірісі дамығ ан елдер ИСО-ның барлық фондының 80% дейінін қ олданады. Экономикасы кө п дә режеде сыртқ ы сау-дағ а байланысты басқ а елдердің де халық аралық ү йымдары ИСО стандарттарын ө те кең інен пайдаланады. Оларғ а сыртқ ы саудасының ү лесі ендірісінің жалпы келеміне қ атынасы 40-50% қ ү райтын Нидерланда, Швеция, Бельгия, Австрия, Дания жатады. Бү л елдер халық аралық стандарттар бар салаларғ а ө здерінің ү лттық стандарттарын жасамауғ а тырысады.

2 Ө ң ірлік ұ йымдар

1992 жылы қ абылданғ ан ү кіметаралық болып есептелінетін ТМД шең беріндегі стандарттау, метрология жә не сертификаттау жү мыстарын «Стандарттау, метрология жә не сертификаттау ауқ ымында келісімді саясат жү ргізу туралы» Келісімге сә йкес жү ргізу ү шін ТМД қ ү рамына кіретін барлық елдердің Ү лттық ү йымдары бірігіп Мемлекетаралық Кең ес қ ү рды. Мемлекетаралық Кең ес мемлекетаралық стандарттар (МСТ)* қ абылдайды.

1995 жылы ИСО Кең есі ТМД елдерінің Мемлекетаралық Кең есін аймақ тық стандарттау ұ йымы деп таныды.

Мемлекетаралық Кең ес ү йымындағ ы стандарттау ТМД елдері Ү лттық стандарттау органдарынан тү скен ү сыныстарды жалпылау негізінде Мемлекетаралық Кең ес қ ү растырғ ан жоспарғ а сә йкес жү ргізіледці 1996 жылдың аяғ ына дейінгі кезенде 2 мың нан аса мемлекетаралық стандарттар қ айта қ аралды жә не жаң асы жасалындьрҮ йымдастыру мә селелері мемлекетаралық ретінде қ абылданғ ан «Мемлекетаралық стандарттау жү мыстарын жү ргізу тә ртібі. Жалпы шарттар» 1.0 МСТ сә йкес шешіледі. Қ осымша «Мемлекетаралық стандарттау тә ртібі», «Стандарттау мемлекетаралық нормативтік қ ү жаттарын басып шығ аруғ а дай-ындау жә не тіркеу тә ртіптері» жә не басқ а оларғ а негіз болатын нормативтік қ ү жаттар қ абылданды.

Сертификаттау тө ң ірегінде, сертификаттау бойынша 21 қ ү -жаты бар (тағ амдық ө німдер мен шикізаттар, ойыншық тар, асханалық қ ү ралдар, темекі, шә й, байланыс қ ү ралдары жә не бас-қ алары) басты ө німдер мен кө рсетілетін қ ызметтер топтарына бірегей тә ртіп қ ойылғ ан мемлекетаралық нормативтік қ ү жаттар тізімі қ абылданды. Тізімге туризм, техникалық қ ызмет кө рсету, автокеліктерді жө ндеу мен техникалық қ ызмет кө рсету, қ онақ жай сервисі жә не басқ а кө рсетілетін қ ызметтер қ ү жаттары кіргізілді. Қ ү жаттардың жартысын ә зірлеу Ресейге тапсырылды.

ТМД шең берінде «Сертификаттау нә тижелерін ө зара мой-ындау туралы Келісім» іске асырылуда. Бірақ, бұ л тө ң іректе кө птеген ведомстволық сертификаттау жү йелері ережелерінде алшақ тық тардан туындайтын мә селелер бар.

*Қ ү рылыстағ ы стандарттау мен техникалык нормалау Мемлекетаралық ғ ылыми-техникалық комиссиясының кү зырына жататын, кү рылыс ауқ ымындағ ы стандарттардан баска.

Мысалы, қ иындық тудыратын мә селелердің бірі, Ресей тауарларды маркілеуде жү ретін сэйкестік сертификатын сойкестік белгіге ауыстыруғ а кө шетінінде.

1988 жылы аккредиттеу сияқ ты маң ызды қ ү жатқ а қ ол қ ой-ылды. Аккредиттеу тоң ірегіндегі жан-жақ ты ынтымақ тастық туралы хаттамағ а ТМД-ның барлық елдері (Украинадан басқ а) қ ол қ ойды. Стандарттаудың аймақ тық ү йымы -Мемлекетаралық Кең есін халық аралық қ ауымдастық тың мойындайтын белгілері пайдаболабастады; ынтымақ тастық туралы МЭК пен СЕН келісімдеріне қ ол қ ойылды. Ын-тымақ тастық туралы келісім жобасы ИСО-ғ а жіберілді.

Мемлекетаралық Кең ес жү мысындағ ы ө те кө п туындай-тын мә селе сә йкестікке келісу аймақ тық жү йесін зерттеп дайындау болып есептелінеді. Бү гінгі кү нге дейін ө р ел ү лттық сертификаттау жү йесі тә ртібімен, ездерінің сә йкестік белгі-сімен жү мыс жасауда. Барлық елдердің қ ү зырлы онімдері бірегей ереже мен сә йкестік белгісіне қ ажет екеніне ү сыныстар жасағ анмен, оғ ан кө шу қ иындық туғ ызып тү р жө -не ол ү зақ болатын сияқ ты. Ә сіресе Украина аймақ тық жү йе жасау қ ажет емес деген ойын айтуда.