Білім берудегі психологиялық қызмет тәжірибесінің психологиялық мониторингі

Білім беру жү йесінде психологиялық қ ызмет кө рсетуді ұ йымдастыруғ а соң ғ ы кезде ү лкен назар аударылуда, ө йткені мектептегі оқ ушылардың жеке ерекшелігін, таным процестерін толық менгеруге, ата-аналар мен мұ ғ алімдердің кө птеген мә селелерін шешуге, психологиялық жағ ынан кө мек беруге мұ ғ алімдердің ө здеріне ө те қ иын. Сондық тан да білім беру жү йесінде психологиялық қ ызметті ұ йымдастыру кү н тә ртібінде тұ рғ ан мә селелердің бірі болып отыр.

Мектептегі психологиялық қ ызмет дегеніміз не, мақ саты, міндетті, іс –қ ұ жаттарының тү рлері қ андай деген мә селені қ арастырайық.

Мектептегі психологиялық қ ызмет – ә рбір баланың толық қ анды психикалық жә не тұ лғ алық дамуына ә сер ететін жағ дайлармен қ амтамасыз ету негізгі мақ саты болып табылатын білім беру жү йесіндегі арнайы сала.

Мектептегі психологиялық қ ызметтің негізгі мақ саты - мектеп оқ ушыларының жеке тұ лғ а ретіндегі қ алыптасуына, олардың шығ армашылық мү мкіндіктерінің ашылуына, қ абілеттері мен бейімділіктерінің дамуына кө мектесу; олардың психологиялық ерекшеліктерін терең зерттеу; оқ ушылардың психикалық дамуындағ ы ауытқ ушылық ты, кешеуілдеуді болдырмаудың жолдарын іздестіру; мұ ғ алімдер ұ жымында психологиялық ахуалды қ алыптастыру; ата-аналар ү шін психологиялық сауаттандыру, білім беру сабақ тарын ұ йымдастыру.

Халық қ а білім берудегі мектептегі психологиялық қ ызметтің негізгі мақ саттары оның жұ мысының мазмұ нына сә йкестігімен анық талады:

1. Баланың ә р жас ерекшелік кезең інде толық жеке жә не интеллектуальдық жетілуін, ө з-ө зін тә рбиелеу жә не ө з-ө зін жетілдіру қ абілеттерін дамытуын қ амтамасыз ету қ ажеттілігімен анық талады.

2. Ә р балағ а жекелей ық пал етуді жә не осығ ан сә йкес балалардың психологиялық -педагогикалық жағ ын зерттеу ерекшеліктерін қ амтамасыз ету маң ыздылығ ымен анық талады.

3. Профилактика міндеттерімен жә не балалардың жеке жә не ақ ыл-ой дамуындағ ы ауытқ уларын жең е білуімен анық талады.

Психологиялық қ ызметтің негізгі жұ мыс бағ ыттары, міндеттері

жә не оны жү зеге асыру формалары

1. Психологиялық диагностика - оқ ушының, ата – ананың тұ лғ ааралық жетілуіндегі ерекшеліктерді нормадан ауытқ уды ғ ылыми негіз деп беретін сала. Психологиялық диагностиканың мақ саты: жеке тұ лғ аның дара жә не жас ерекшелігін, тұ лғ а аралық қ арым-қ атынасын зерттеу. Психологиялық диагностиканың негізгі міндеті – педагогтарғ а ата-аналарғ а балалардың жеке психологиялық ерекшеліктері жайлы қ ажетті ақ парат беру.

2. Психологиялық ағ арту (профилактика) – мұ ғ алім, ата анасы, оқ ушыны психологиялық білімдермен қ амтамасыз ету, жаң алық тарды жеткізу. Психологиялық ағ артудың мақ саты – тұ лғ аның психикалық жә не тұ лғ алық дамуын кездесетін сә тсіздіктерге ескерту жасау, педагогтарды, ата-аналарды психологиялық біліктілігін арттыру. Психологиялық ағ артуғ а ә дістемелік кең есте, ата-аналар жиналысында ө тілетін лекциялар, ә ң гімелесулер, семинар-практикумдар, ата-аналар жиналысы, кө рмелер, жаднамалар дайындау. 3.Психодиагностикалық ә дістерді шешудегі диагностикалық жұ мыстар:

Психодиагностикалық ә дістерді шешудегі диагностикалық жұ мыстар: кешенді психологиялық педагогикалық бақ ылау (қ арым-қ атынас кезінде адамдармен жеке ретті сауалнама, зерттеу кезіндегі қ ұ рылымдық бақ ылау)психодиагностика бақ ылаудың жеке даралық клиникалық тұ рғ ыда жү ргізілуі; жеке тұ лғ аны ө зін-ө зі анық тау, психологиялық ерекшеліктерін анық тау ретіндегі жұ мыстардың жү ргізілуі.ХІХ ғ. соң ы жә не ХХ ғ.бас кезінде туындағ ан жағ дайлардың эксперименттік ә дістің туындауына негіз болды. Белгілі психолог, психиатр ғ алымдар Галтон, Бине, т.б. адамдардың ақ ыл-ойы психология қ абілеттерінің қ иялдауын, есте саұ тауын тест тә сілі арқ ылы танып білу жолдарын пайдаланды.1898ж Галтон шә кірті Джеймс Маркен алғ аш рет сынау тексеру деген мағ ынаны білдіретін тест терминін енгізді. 1890 ж басында Э.Креплин психология жә не психодиагностикалық шешімдерді эксперименттік психологиялық ә дістерді қ олдану арқ ылы шешуді ұ сынды. Оның шә кірті О.Эрн интеллектуалды қ абылдауды бағ алау идеясын ұ сынды. Ал Бине алғ аш рет интеллектуалды тест ә дісін ұ сынды. Адамның ақ ыл-ой дә режесін анық таудың тә сілі мен оны есептеудің жолдарын кө птеген ғ алымдар зерттеп ғ ылымда ө з іздерін қ алдырды. Термен ұ сынғ ан тест шкаласы жә не оның формуласын Штерн ойлап тапқ ан. Тұ лғ аны диагностикалауда танымдық процестерге зерттеу жү ргізумен қ атар ақ ыл-ой ауытқ уларын зернттеу қ ажеттігінде Кащенко, Россолимо, Чехов т.б психологтар тест шкалаларын ұ сынды.Жалпы психодиагностикалық жұ мыстың жеке тұ лғ а дамуына байланысты ө лшемді категориялар бар. Олардың қ атарына Бине категориясы, іс-ә рекет категориясы, пікір алысу категориясы жә не жеке даралық категориясы жатады. Аталғ ан ғ ылыми категориялар ө зіндік ә дістердің сә йкестігімен психикалық шындық тың ө зіндік мә нін ашады. Психология ғ ылымының ә дістері эксперименталды, объективті бақ ылау, психофизикалық ә дістер, тест жә не модельдеу тұ лғ аның психологиялық педагогикалық диагностикада алдың ғ ы қ атарғ а жатады. Практикалық психолог бұ л ә дістер мен ғ ылыми категорияларда теориялық қ тұ рғ ыда емес, клиенттің нақ ты шешімдерін жауабын табуда қ олданылады. Диагностикалау негізінде адамның ішкі жан дү ниесіндегі ә лем кү рделі когнитивті қ ұ рылым тү рінде қ арастырылғ ан. Адам ө мір сү ретін ә лем бейнесі адамның нақ ты бейнесімен оның физиологиялық «мені». Диагностикадағ ы нақ ты психологиялық теория ө мірдегі мә селелердің сипатталуы жә не шешілуіне байланысты белгілі бір мағ ынағ а ие болады. Тұ лғ а бұ л қ оғ амдық табиғ и дамудың ө німі. Адамның қ оғ амдық қ атынастар жү йесінде алатын орны, оның орындайтын іс-ә рекеті бұ л адамның тұ лғ а ретінде қ алыптасуы. Тұ лғ аның қ алыптасуын адамның мінездемесі ү шін маң ызды орын алуы оның мінез –қ ұ лық пен іс-ә рекетінің барлық қ арым-қ атынастар бірлігін қ ұ рауымен кө рінеді, нә тижесінде адамның кез келген реакциялары жә не ішкі аддективті ө мірінің қ ұ рылымы оның ә леуметтік тә жірибе барысындағ ы ерекшеліктерімен анық талады.

3. Психотү зету (психокоррекция) жә не дамыту - тү зету, ө ң деу мақ сатында нормадағ ы балаларды қ арастырады, ауытқ уы бар балаларды тү зету іс – шараларын қ арастырады. Психологиялық тү зетудің мақ саты: балаларды жеке тұ лғ алық дамуындағ ы психологиялық ауытқ уларынан арылту, тү рлі жағ ымды іскерлік пен дағ дыларды қ алыптастыру жалпы оқ у дағ дысымен біліктілікті дамыту.

4. Психологиялық кең ес (консультация) жү ргізу, кә сіби кең ес (консультация) жү ргізу – диагностикалық негізде туындайды. Психологиялық кең ес берудің мақ саты: педагогикалық ү рдістердегі қ атысушыларғ а мә селелерді, оқ у-тә рбие ү дерісінде туындағ ан проблемаларды шешуге кө мек кө рсету.

Билет