Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Абай философиясы 2 страница






Адам мен табиғ аттың жарасымы мен ү йлесімі сақ талғ анда ғ ана, олардың ө зара ө мір сү ру тепе-тең дігі сақ талмақ. ХХ ғ асырда осындай тепе-тең дік бұ зыла бастады. Адамзаттың индустриялық кезең ге ө туі, қ алалардың кө беюі – табиғ атқ а зақ ым келтіре бастады. Соның нә тижесінде, бү гін кө п айтылатын экологиялық мә селе туындап, оны шешу жолдары ғ аламдық мә селеге айналды. Мысалы, еліміздің Алматы, Ө скемен, Қ арағ анды, Жаң аө зен, Балқ аш, Теміртау сияқ ты қ алалардағ ы экологиялық жағ дай адамның денсаулығ ына зиян келтіруде.

 

6-тапсырма Мә тін бойынша сұ рақ қ ұ растырың ыз

7-тапсырма Табиғ ат туралы 10 мақ ал-мә тел жазу

 

 

2-сабақ Қ азақ станның экологиясы

1-тапсырма Сұ рақ тарғ а жауап берің із

1. Экология дегеніміз не?

2. Экологиялық ұ йымдардың мақ саты не?

3. Химиялық заттардың қ оршағ ан ортағ а зияны қ андай?

4. Қ азақ стандағ ы ерекше орын алғ ан табиғ и қ ұ былыстар?

5. Табиғ и қ ұ былыстардың алдын-алу шараларын ата?

6. Табиғ атты жырғ а қ осқ ан ақ ын- жазушыларымызды ата?

2-тапсырма Диаграмманы толтырың ыз

           
 
 
     
 


3-тапсырма Жаң а сө здерді есте сақ таң ыз!

қ оршағ ан орта –окружающая среда

ластану- загрязнение

дауыл-буря, ураган, штором, сильный ветер

су тасқ ыны- наводнени

жер сілкінісі-землетрясение

ө рт- пожар

4-тапсырма Тө менде берілген сө з тіркестерімен сө йлем қ ұ растырың ыз

қ оршағ ан орта –

ауқ ымды –

туғ ан жер –

орман-тоғ айлар –

жанартаудың атқ ылауы –

табиғ ат қ ұ былыстары –

кү н мен тү ннің тұ тылуы –

5-тапсырма Мә тінді оқ ып, мазмұ ндаң ыз

Қ азақ станның экологиясы

Алғ ашқ ы рет экология деген ұ ғ ымды (1866 ж.) ғ ылымғ а неміс ғ алымы Эрнест Геккель енгізген. Экология мағ ынасы гректің " Эко-Ойкос" деген сө зінен шық қ ан, ү й, бізді қ оршағ ан орта, біз ө мір сү ретін айнала деген ұ ғ ымды білдіреді. Демек, ө зің тұ рғ ан ү йді қ алай таза ұ стасаң, қ оршағ ан табиғ атты да солай таза сақ та, соғ ан ө з ү лесің ді қ ос.

Ә лемдегі ең қ ауіпті экологиялық мә селе - биосфераның ластануы. Ластану - жер шарының физикалық, химиялық, биологиялық сапасының тө мендеуі. Оғ ан ә сер ететіндер: ірі дауылдар, су тасқ ыны, жер сілкінісі, жанартаудың атқ ылауы, ө рт сияқ ты аппаттар, тең із, мұ хит суының кө терілуі, тө мендеуі, адамның іс-ә рекеті.

Бү гінде табиғ атты қ орғ ау ісі бү кіл дү ние жү зілік проблемағ а айналды. Қ азіргі уақ ытта Қ азақ станның табиғ ат байлығ ын қ орғ ау мә селесі ең негізгі мә селелердің бірі болып отыр. Еліміздің экологиялық проблемаларын айтқ ан кезде, алдымен Арал, Балқ аш, Семей қ асіреттерін ауызғ а аламыз.

Ғ алымдардың есебінше дү ние жү зінде жыл сайын ауағ а 145 млн. тонна кү кірттің қ ос тотығ ы, 250 млн.тонна шаң -тозаң, 5 млрд. тонна кө мір қ ышқ ыл газы, 1 млн. тоннадай қ орғ асын қ осылыстары ауағ а бө лініп шығ арылады екен. Ә р тү рлі зиянды заттардың биосферадағ ы таралуы тіршілікке кө п зиянын тигізуде. Соның салдарынан атмосфераны ластаушы қ осылыстар тү тін тұ манына айналуда. Ең қ ауіптісі ө те ыстық кү ндері пайда болатын фотохимиялық қ ұ рғ ақ тү тін ауаның ластығ ын, улылығ ын арттыра тү седі. Тянь-Шань тауының баурайында орналасқ ан Шымкент, Тараз, Алматы, Ө скемен қ алаларының ауасы басқ а қ алаларғ а қ арағ анда бірнеше есе кө п ластанғ ан. Олардың басты себебі - осы қ алаларда ө неркә сіп орындарының кө п шоғ ырлануы.

Республикамыздың экологиялық жағ дайының нашарлауы салдарынан ә р тү рлі жұ қ палы аурулар кө бейіп кетті.

 

6-тапсырма Тө мендегі сұ рақ тарды топ болып талқ ылаң ыздар

1. " Эко-Ойкос" сө зінің мағ ынасы не?

2. Бұ л сө зді ғ ылымғ а кім енгізген?

3. Қ азіргі таң дағ ы басты проблема не?

4. Қ ай жерлердің экологиялық жағ дайы ө те тө мен?

5. Ауағ а тарайтын лас заттардың мө лшері қ анша?

3-сабақ Қ азақ станның табиғ и саябақ тары мен қ орық тары, оларды қ орғ ау

1-тапсырма Сұ рақ тарғ а жауап берің із

1. Қ оршағ ан орта дегеніміз не?

2. Айналаң ызды, қ оршағ ан ортаң ызды қ алай қ орғ айсыз?

3. «Жер-Ана» деген ұ ғ ымды қ алай тү сінесіз?

4. Ө з мінезің ізді табиғ аттың қ андай қ ұ былысымен сипаттайсыз?

 

 

2-тапсырма Диаграмманы толтырың ыз


3-тапсырма Мә тінді оқ ып, мазмұ ндаң ыз

Қ азақ станның табиғ и саябақ тары, қ орық тары, оларды қ орғ ау

Дү ние жү зінің ә р тү рлі елдерінде қ ұ рылғ ан қ орық тардың қ орғ ау тә ртібі, атқ аратын қ ызметі мен негізгі бағ ыты ә р тү рлі. Сондық тан қ орғ ауғ а алынғ ан жерлерді қ орық тар, қ орық шалар, ұ лттық саябақ тар, табиғ ат ескерткіштер деп бө леді. Қ азір дү ние жү зінің 124 елінде 2600-ден артық ірі қ орық бар екен. Олардың ішіндегі ең ү лкені Гренландия ұ лттық саябағ ы. Оның жер кө лемі 7 млн. гектар. Біздің республикамызда жалпы 784, 1 мың гектар жерді алып жатқ ан 10 қ орық бар. 50-дей аң шылық қ орық ша, 42 зоологиялық жә не 24 ботаникалық бақ тар мен қ орық ша, 3 табиғ ат ескерткіштері бар.

Қ орық – ерекше қ орғ ауды қ ажет ететін тұ қ ымы қ ұ рып бара жатқ ан ө сімдіктер мен жануарлардың тү рлерін табиғ и кү йінде сақ тайтын жер. Мысалы, Барсакелмес қ орығ ы – қ ұ ланды, Қ орғ алжын қ орығ ы – қ оқ иқ азды, Ү стірт қ орығ ы – дала қ ойын, Алматы қ орығ ы - Тянь-Шань шыршасын сақ тап, кө бейту мақ сатында қ ұ рылғ ан.

Кө птеген ғ алымдардың ең бектерінде VІ-VП ғ асырларда қ азақ жерінде ерекше қ орғ алатын жерлер болғ анын жазады. Мысалы, В.В.Бартольд ең бектерінде " Жер жанаты - Жетісу" аталғ ан мекенде ө мір сү рген ү йсін тайпалары шұ райлы, кө к шалғ ынды, бау-бақ шалы салқ ын жерлерді қ орық қ а айналдырып, ретсіз мал жаймағ андығ ын, мезгілсіз аң ауламағ андығ ын жазғ ан. Бұ дан бабаларымыз ерте кезде-ақ келешек ұ рпақ ү шін туғ ан табиғ аттың ә сем жерлерін аялай білгенін байқ аймыз.

Ал Ұ лттық саябақ тардың қ орық тардан айырмасы бар. Ұ лттық саябақ тарда ө сімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін ә рі бағ алы тү рін сақ таумен қ атар, адамдардың мә дени демалысын ұ йымдастыратын, туризммен шұ ғ ылдануғ а мү мкіндік жасайтын орындар бар.

Қ азақ станда алғ аш рет ұ лттық саябақ Баянауыл таулы орман алқ абында ұ йымдастырылды. Мұ нда 40-қ а тарта аң дардың, 50-ден аса қ ұ стардың тү рлері қ орғ алады. Олардың кө пшілігі " Қ ызыл кітапқ а" енген.

Табиғ ат ескерткіштері деп сирек, қ ұ рып бара жатқ ан, желдің, судың ә рекетінен мү жіліп, бұ зылып жатқ ан ғ ылыми, тарихи жә не мә дени жағ ынан қ ұ нды табиғ ат обьектілерін айтады.

Табиғ ат ескерткіштерін қ орғ ау – бұ л жанды табиғ атқ а тә н затты қ орғ ау деген сө з. Табиғ ат ескерткіштері дү ние жү зінің кө птеген елдерінде бар. Қ азақ станда қ азір 24 табиғ ат ескерткіші бар. Олардың ішіндегі аса маң ыздыларына " Жетісу маржаны", " Шың тү рген" шыршасы, Павлодардағ ы " Жыл қ ұ стары" табиғ ат ескерткіштерін жатқ ызуғ а болады.

 

4-тапсырма Сұ рақ тарғ а жауап берің із

1. Қ андай жерлер ерекше қ орғ ауғ а жатады?

2. " Қ орық " дегеніміз не?

3. " Ұ лттық парк" дегеніміз не?

4." Табиғ ат ескерткіштері" дегеніміз не?

5. Ө здерің із тұ ратын жерлерде қ андай саябақ тар мен қ орық тар бар?

 

5-тапсырма Сө йлемді толық тырың ыз

1. Қ орғ ауғ а алынғ ан жерлерді …

2. Біздің республикамызда …

3. Қ орық - ерекше қ орғ ауды қ ажет ететін …

4. В.В.Бартольд ең бектерінде " Жер жанаты – Жетісу" аталғ ан мекенде ө мір сү рген ү йсін тайпалары …

5. Табиғ ат ескерткіштерін қ орғ ау …

 

№ 11 СӨ Ж тапсырмасы

1-тапсырма «Адам жә не табиғ ат егіз», «Қ азақ станның экологиясы», «Қ азақ станның табиғ и саябақ тары мен қ орық тары, оларды қ орғ ау» атты тақ ырыптарды мазмұ ндау

 

2-тапсырма Палигон сынақ тарының қ оршағ ан ортағ а ә сері туралы хабарлама жазу

3-тапсырма Есте сақ таң ыз!

Табиғ аттағ ының бә рі ақ иқ ат, бә рі заң ды, бә рі орынды, бә рі шындық, ал адасу мен жаң ылысу тек қ ана адамда болады

Гете

Табиғ атпен ортақ тіл табылғ ан жағ дайда ғ ана адамзат ө з мү мкіндіктерін толық жү зеге асыра алады

Ш.Айтматов

 

4-тапсырма Баспасө з беттеріне ә ртү рлі ұ йымдар, мемлекеттік органдардың табиғ атты қ орғ ауғ а байланысты қ абылдағ ан қ аулылары туралы мә ліметтерді жазып, ә ң гімелең із

 

ХІІ МОДУЛЬ: ТУҒ АН ЖЕРГЕ САЯХАТ

 

1-сабақ Ө з ө лкең ді таны

1-тапсырма Сұ рақ тарғ а жауап берің із

1 Ө лке сө зін қ алай тү сінесіз?

2 Туғ ан жер, туғ ан ел тіркесіне анық тама берің із

3 «Отан оттан да ыстық» деген мақ алды қ алай тү сінесіз?

 

2-тапсырма Мә тінді оқ ып, ат қ ойың ыз. ­­­­­Ө з ойың ызбен жалғ астырың ыз

Ә ркімге туғ ан жері қ ымбат! Адам ү шін туғ ан жерден артық ешнә рсе жоқ. Туғ ан жер деп адам ө зінің туып-ө скен жерін айтады. Туғ ан жер ұ ғ ымы – кең ұ ғ ым. Бұ л ұ ғ ымғ а туғ ан ү йің, туғ ан ауылың, туғ ан қ алаң жатады. Қ азақ халқ ында туғ ан жер мен туғ ан ел, Отан деген тү сініктер бір-бірінен бө лінбейтін ұ ғ ымдар. Қ азақ туғ ан елін атамекен, атақ оныс деп бекер атамайды. Ө йткені бұ л жерге ата-бабаларымыздың қ асық қ аны, маң дай тері сің ген. Қ айда жү рсең де ө зің туып-ө скен ауылың ды, қ алаң ды ұ мытпайсың, себебі сол жерлерде сенің балалық шағ ың, жастық кезің ө тті.

Туғ ан жер ө з ү йімізден басталады. Ә р адам ө з туғ ан жерін қ ұ рметтеп сү юі қ ажет.

«Отансыз адам, ормансыз бұ лбұ л», -деп дана халқ ымыз бекер айтпағ ан. Себебі, адам баласы туғ ан жерсіз, Отансыз ғ ұ мыр кешпейді.Ә р адамның тұ рақ ты ү йі, мекені болу қ ажет. Сонда ғ ана адам бақ ытты ө мір сү реді.

 

3-тапсырма Мақ ал-мә телдердің мағ ынасын тү сіндірің із

1. Отан – отбасынан басталады.
2. Ер – елінде, гү л жерінде.
3. Кісі елінде сұ лтан болғ анша, ө з елінде ұ лтан бол.
4. Ит – туғ ан жеріне, ер – туғ ан жеріне.
5. Ө з елім, ө лең тө сегім.
6. Ел іші – алтын бесік.
7. Отансыз адам – ормансыз бұ лбұ л.
8. Туғ ан жердің қ адірін, шетте жү рсең білерсің.
9. Ә ркімнің ө з жері – Мысыр шаһ ары.
10. Мал қ онысын іздейді, ер туысын іздейді.
12. Ө з елімнің басы болмасам да, сайының тасы болайын.

4-тапсырма Ә ріптердің орнын ауыстыру арқ ылы Қ азақ стан қ алаларының атын табың ыз

1.МАТЫАЛ

2. АНАТСА

3. ЫДНАҒ АРАҚ

4. ЕКТНМЫШ

5. НЕСӨ МЕК

 

5-тапсырма Елімізде қ андай туристік ө лкелер бар? Ө з ойың ызбен бө лісің із

 

2-сабақ Қ азақ станның кө рікті жерлері

 

1-тапсырма Сұ рақ тарғ а жауап берің із

1. Қ азақ станның қ андай кө рікті жерлерін білесіз?

2. Қ азақ станның қ андай санаторий-курорттарын білесіз?

3. Ө здерің тұ рғ ан жерде емдеу-сауық тыру, демалыс орындары бар ма?

2-тапсырма Берілген сө здердің мағ ынасын тү сіндіріп, сө йлем қ ұ раң ыз

Шипалы су, емдік балшық, ғ ажап, емдеу-сауық тыру, ем қ абылдау,

кү ш-қ уатты, бұ лақ кө здері, кө рікті, емдік қ асиеті бар.

3-тапсырма Мә тінді оқ ып, мазмұ ндаң ыз

Қ азақ станның кө рікті жерлері

Қ азақ станда шипалы су шығ атын ә рі емдік балшығ ы бар табиғ аты ғ ажап ә демі жерлер кө п. Мұ ндай шипалы су, емдік балшығ ы бар, табиғ аты кө рікті жерлерде емдеу-сауық тыру, демалыс ү йлері салынғ ан.

Демалыс ү йлері, туристік базалар, санаторийлер орналасқ ан жерлерді география тілінде рекреациялық аудандар деп атайды. Рекреация - кү ш жинау, яғ ни ең бек етіп шаршағ ан немесе денсаулығ ы нашарлағ ан кісілердің тынығ ып, ем қ абылдап, кү ш-қ уатын қ алпына келтіру деген сө з.

Қ азақ жерінде табиғ и емдік қ асиеті бар жерлер туралы алғ ашқ ы мә ліметтер ХІХ ғ асырдың орта кезінде мә лім бола бастады. 1834-1880 жылдар аралығ ында Шығ ыс Қ азақ стандағ ы Рахман бұ лағ ы, Қ апал Арасан, Бурабай, кө лінің, Барлық -Арасан бұ лағ ының шипалы қ асиеттері туралы белгілі болды. 1920-1925 жылдар аралығ ында Бурабай, Мойылды, Ауыл, Сер, Рахман бұ лақ тары, Шымғ ан, Жаң ақ орғ ан курорттары ашылды.

Қ азақ станның химиялық қ ұ рамы ә р алуан минералды бұ лақ кө здері, шипалы балшығ ы бар кө лдері, тынығ уғ а ә демі кө рікті жерлері курорт-санаторий жү йелерін дамытуғ а ө те қ олайлы. Қ азір Республикамызда 120-дан астам курорт, санаторий, демалыс ү йлері бар. Санаторийлер емдеу тү ріне қ арай минералды сумен (Жаң ақ орғ ан т.б.), климатпен емдейтін болып ү шке бө лінеді.

Минералды сумен емдейтін санаторийлерге Тү ркісіб, Сарыағ аш, Алма-Арасан, Барлық -Арасанды жатқ ызуғ а болады. Шипалы балшық пен емдейтін санаторийлерге Шортанды, Мойылды, Атырау, Жаң ақ орғ ан санаторийлері жатады. Қ азақ станның санаторий-курорттарында климатпен емдеудің бірнеше тү рлері: гелиотерапия - кү н сә улесімен емдеу, аэротерапия - ауамен емдеу, мезгіл-мезгіл таза ауада болу (терренкур), жаяу туризмге шығ у т.б. емдеу ә дістері қ олданылады.

4-тапсырма Сө йлемді жалғ астырың ыз

1. Шипалы су, емдік балшығ ы бар, табиғ аты кө рікті жерлерде ….

2. Қ азақ жерінде табиғ и емдік қ асиеті бар жерлер туралы….

3. 1920-1925 жылдар аралығ ында….

4. Қ азір Республикамызда 120-дан астам….

5. Минералды сумен емдейтін санаторийлерге…

 

 

3-сабақ Қ азақ станның тарихи орындары

1-тапсырма Сұ рақ тарғ а жауап берің із

1. Сіз саяхатқ а шық қ анды ұ натасыз ба?

2. Егер саяхатқ а шық саң ыз, қ ай жерлерге барар едің із?

3. Сіз Қ азақ станның табиғ аты кө рікті қ ай жерлерінде болдың ыз?

4. Тарихи ескерткіштері бар жерлерді аралап кө ргің із келеді ме?

5.Тү ркістан қ аласында болдың ыз ба?

 

2-тапсырма Сә йкестікті кө рсетің із

Рухани – приказ

Ғ ылыми – основной

Адалдық – агитация

Мұ ра – центральный

Орталық – честность

Насихат – духовный

Негізгі – нравственность

Бұ йрық – научный

Адамгершілік – наследие

3-тапсырма Мә тінді оқ ып, мазмұ ндаң ыз

Ә зірет Сұ лтан тарихи – мә дени қ орық мұ ражайы

Оң тү стік Қ азақ стан облысы Тү ркістан қ аласындағ ы «Ә зірет Сұ лтан» мемлекеттік тарихи –мә дени қ орық мұ ражайы 1978 жылдың 30 қ ыркү йегінде Қ азақ ССР министрлер Кең есінің қ аулысы бойынша Қ ожа Ахмет кесенесі негізінде «Республикалық Ахмет Яссауи сә улет кешені мұ ражайы» болып ашылып 1989 жылдың 28 тамызындағ ы Қ азақ ССР Министрлер Кең есінің №265 қ аулысы бойынша «Ә зірет Сұ лтан» мемлекеттік тарихи-мә дени қ орық мұ ражайы болып қ айта қ ұ рылды.

Қ азақ стан жерінде ора ғ асырдан сақ талғ ан керемет сә улет ө нерінің туындысы тү ркі халық тарының рухани пірі Қ ожа Ахмет Яссауи ә улие кесенесін мұ ражайландыруда қ азақ халқ ының біртуар ұ лы, кө рнекті мемлекеттік жә не қ оғ ам қ айраткері, этнограф ғ алым Ө збекә лі Жә нібековтың ең бегі ерекше. Қ ожа Ахмет Яссауи кесенесі Қ азақ стандағ ы бү кілә лемдік мұ ралар тізіміне (ЮНЕСКО) алынғ ан тарихи ескерткіш. Қ орық мұ ражайдың қ ұ рамында 100-ден астам тарихи-мә дени жә не археологиялық ескерткіш бар. Осы аймақ та орналасқ ан 8 тарихи ескерткіш мұ ражайландырылып халық қ а қ ызмет кө рсетіп жатыр. Олар:

1.Қ ожа Ахмет Яссауи кесенесі мұ ражайы. XIY ғ асыр. Экспозициялық алаң ы 654, 98 шаршы метр

2.Қ ылует жер асты мешіті мұ ражайы. XII ғ асыр. 702 шаршы метр

3.Жұ ма мешіті мұ ражайы. XIX ғ асыр. 603, 6 шаршы метр

4.Шығ ыс моншасы мұ ражайы. XYIғ. 130 шаршы метр

5.Тү ркістан тарихы мұ ражайы. XIX ғ асыр. 1050 шаршы метр

6.Археология жә не этнография мұ ражайы. XIX ғ асыр. 140 шаршы метр

7.Рабия Сұ лтан бегім кесенесі мұ ражайы. XY ғ асыр. 62 шаршы метр

8.Тү ркістан кө шесі мұ ражайы. XIX ғ асыр. 452 шаршы метр

Ә улиелердің сұ лтаны атанғ ан Қ ожа Ахмет Яссауи кө з жұ мғ ан соң ХІІ ғ асырдың екінші жартысында оның мазарының басында екі бө лмелі шағ ын кесене тұ рғ ызылады. Қ азіргі ү лкен кесене, тамаша сә улет ө нерінің туындысы XІYғ. соң ында Ә мір Темірдің бұ йрығ ымен салынғ ан. Ғ имарат бас ұ ста Мә улен Убайдулла Садырдың басшылығ ымен тұ рғ ызылады. Орталық Азияда Қ ожа Ахмет Яссауи кесенесіне тең келетін сә улет ө нерінің туындысы жоқ. Оның сыртқ ы биіктігі 41 метр. Ұ зындығ ы 65, ені 46, 5 метр. Сыртқ ы қ абырғ аларының қ алың дығ ы 2 метр.Қ азандық бө лмесінің қ абырғ алары 3 метр. Барлығ ы 35 бө лме бар. Орталық залдың кү мбезінің диаметрі 18, 3 метр.Тайқ азанды 1239 жылы Қ арнақ қ аласында Ә бділә зиз Шарафутдинұ лы Тебризи қ ұ йғ ан. Салмағ ы 2 тонна болатын қ азанғ а 3 мың литр су сияды.

«Ә зірет Сұ лтан» кесенесін жө ндеуге алғ аш рет 1872 жылы кө ң іл бө лінді. Ол жұ мыстар кесене тө ң ірегіндегі қ оқ ысты тазалауғ а

бағ ытталды. Осы кезден бастап кесенедегі жө ндеу жә не қ айта қ алпына келтіру жұ мыстары бірнеше кезең де жү ргізіліп отырды. 1966 жылы Қ азақ КСР Министрлер Кең есінің шешімімен Мә дениет министрлігі жанынан республикалық ғ ылыми - жө ндеу шеберханасы, ал 1972 жылы Тү ркістан қ аласында арнайы жө ндеу жә не қ алпына келтіру шеберханасы ашылды. Қ ожа Ахмет Яссауи кесенесі мұ ражай болып ашылғ аннан кейін кешен қ ұ рамындағ ы «Шығ ыс моншасы» қ айта қ алпына келтірілді. 1975 жылғ а дейін ү здіксіз жұ мыс істеп келген монша тарихи мә дени ескерткіш ретінде 1979 жылдан бастап мұ ражайғ а айналдырылды.

«Ә зірет Сұ лтан» қ орық мұ ражайы Қ азақ стандағ ы ерекше маң ызы бар рухани орталық болып табылады. Мұ нда:

- қ азақ халқ ының тарихы мен рухы насихатталады

- қ азақ тың ел билеген хандары мен елін жерін қ орғ ағ ан батырлары, би-шешендерінің мә ң гілік мекендері ретінде олардың рухтарына тағ зым етіледі.

- халқ ымыздың имандылық қ а, адамгершілікке, адалдық қ а тә рбиелейтін Қ ожа Ахмет Яссауидің мұ расы насихатталады.

(Ж.М.Тө леужанова, С.М. Айдарбекова.

Қ азақ тілі ә дістемелік кешен)

4-тапсырма Мә тіннен бойынша сұ рақ тарғ а жауап берің із

1. Ә зірет Сұ лтан қ орық мұ ражай қ ай жылы қ ұ рылғ ан?

2. Қ ожа Ахмет Яссауи кесенесі қ ашан бү кілә лемдік мұ ралар тізіміне алынды?

3. Қ ожа Ахмет Яссауи кесенесі туралы айтың ыз.

4. Қ орық - мұ ражайда неше тарихи ескерткіш бар?

 

5-тапсырма Кө п нү ктенің орнына қ ажетті сө здерді қ ойып, сө йлемдерді оқ ың ыз

«Тү ркістан тарихы» мұ ражайы орналасқ ан.... XIX ғ асырда ә скери казарма ретінде пайдаланғ ан. Кең ес тігін-тоқ ыма фабрикасы қ ызметін атқ арғ ан. 2000 жылы «Тү ркістан тарихы» мұ ражайы.... 1500 жылдың мерейтойы қ арсаң ында ашылып, пайдалануғ а берілді. Мұ ражайдан қ аланың ө ткені, келешегі туралы толық.... алуғ а болады. Мұ ражай экспозициясы сегіз... тұ рады.

 

Қ ажетті сө здер: бө лімнен, мағ лұ мат, қ аланың, заманында, ғ имарат

 

6-тапсырма Мына сө йлемдерді орыс тіліне аударың ыз

Мұ ражайда мынандай қ ұ рылымдық бө лімдер бар:

а.ғ ылыми-зерттеу бө лімі

в.ғ ылыми кітапхана

с.ғ ылыми қ ор бө лімі

д.тарихи-мә дени ескерткіштерді қ орғ ау бө лімі

Болашақ та осы бө лімдерді кең ейтіп, жаң а ғ ылыми зерттеу салаларын ашу жоспарланып отыр. Олар: археологиялық ескерткіштерді зерттеу бө лімі, этнография бө лімі, дін тарихы бө лімі, мә дени – кө пшілік жә не насихат бө лімі, экспозиция жә не кө рмелер бө лімі, туризм жә не сервис жұ мыстары. «Ә зірет Сұ лтан» қ орық - мұ ражайы Қ азақ стандағ ы ерекше маң ызы бар рухани орталық болып табылады.

 

7-тапсырма Мына сө йлемдерді қ азақ тіліне аударың ыз

Мазар Қ озы Кө рпеш-Баян сұ лу – памятник архитектуры Х-ХІ вв. Расположен на берегу реки Аягуз. Мазар героев лиро-эпической поэмы, является одним из древнейших памятников в Казахстане, дошедших до наших дней. Общая высота 11, 65 м. Памятник – символ бессмертия трагической любви юноши и девушки, высоты их человеческого духа.

№ 12 СӨ Ж тапсырмасы

1-тапсырма «Қ азақ станның кө рікті жерлері. Қ азақ станның тарихи орындары»тақ ырыптарын мазмұ ндау

2-тапсырма Досың ыздың басқ а бір жерлерге жасағ ан саяхаты туралы сұ рап, сұ хбат қ ұ растырың ыз






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.