Дрозофила эмбриогенезінің тотипотенттілігі және детерминациясы туралы ойларыңыз.

Синцитиалды бластодерма кезең іне дейінгі ядролар тотипотентті болып келеді. Тотипотентті дегеніміз ядродағ ы генетикалық ақ параттың жү зеге асуыы, яғ ни олардың дифференциациясын қ амтамасыз ететін тұ тас организмнің дамуын жү зеге асыратын клетканың қ асиеті. Тотипотенттілік қ асиетті дә лелдеген бірнеше тә жірибелер бар. Соның бірі дамудың ә р тү рлі кезең індегі эмбрионнан алынғ ан ядроны энуклеинді жұ мыртқ а клеткаларында трансплантациялау кезең дері: 1-реттік – 3 реттік бө лінудегі эмбриондар ядро саны – 8; 2-реттік – 7 жағ дай бө лінуден кейінгі синцитиалды бластодерманың полярлы зонасынан алынғ ан ядролар3-реттік – синцитиалды бластодерма кезең дегі латеральді жағ ында ораласқ ан ядролар. Бұ лар донор ядролар деп аталады. Ал енгізетін клеткалар реципиент деп аталады. Энуклеинді жұ мыртқ алар клеткалар жұ мыртқ аның ө с. Ядросы микропипипетка алынып, оның орнына3 жағ дайдағ ы ядролар енгізеді. In vivo ә дісі кезінде эмбриондардың кезі келген бө ліктері ересек шыбынның қ ұ рсағ ына орналастыру ә дісін ұ сынды. Осындай жолмен трансплантация сә тті болғ ан. Ересек қ алыпты шыбын алынғ ан. Бұ л тә жірибелер донорлық ядролардың синцитиалды бластодерманың кез келген жерде орналасуына тә уелсіз тотипотенттілігін сақ тайды. Гаструляцияның ерте кезең іне алынғ ан ядролар қ олданылғ ан. Бірақ целлюризациядан кейінгі клеткалар тотипотентті емес. Одан ересек организм алынбайды. Демек клеткалар предетерминацияланғ ан. Детерминация – гендер жиынтығ ы бірдей (тотипотентті) болып келетін клеткалардың сыртқ ы белгілері, яғ ни фенотиптік белгілері бойынша ерекшеленуге алып келетін дамудың ерекше жолы. Ә р клеткалардың бағ дарланғ ан даму жолы болады. Детерминацияны коммитерлеу деп атайды. В.Геринг анық тамасы бойынша тотипотентті клеткалар 2 фаза бойынша жү реді: 1-фаза – клеткалардың бағ дарлануы; 2-фаза – маманданғ ан клеткалардың морфологиялық жә не биохимиялық белгілерінің дамуына кө рінуіне ә келетін даму бағ дарламасының жү зеге асуы. Пролиферация – жануар немесе ө сімдік организміндегі клеткалардың кө бею жолы мен клеткалардың ұ лғ аюы. Генетикалық зерттелген тә жірибелер болғ ан. Дрозофилада сақ иналы болып келетін х-хромосоманың мутациясы табылғ ан. Осы мутация бойынша гетерозиготалы организмнің ерте дамуы кезең інде 1х хромосомасынан айрылатындығ ы байқ алғ ан. Детерминацияның ооплазмада атқ аратын рө лі зор. В.Фое ғ алымының айтуы бойынша дрозофиланың ерте эмбриогенезіндегі критикалық кезең асинхронды бө лінуі болып табылады. Бластодерма клеткалардың асинхронды бө ліну уақ ыты целлюляризация жә не клеткалардың тотипотентті қ абілетінен айырылу уақ ытымен сә йкес келген. Дамудың дернә сілдік сатысында имагинальді дискілер маманданбағ ан клеткалардан тұ рады. Имагинальді таспа – насекомдар, қ ұ рттар, тікентерілілер, дернә сілдердің болашақ та ересек имагоғ а ауысу кезіндегні соң ғ ы дефинитивті соң ы мү шелердің тү зілуіне ә келетін маманданбағ ан клеткалардың жиынтығ ы.