Кламмерлер. Кламмерлі жүйе.

Дә ріс № 2

1. Тақ ырыбы: Доғ алы протездерді дайындау. Доғ алы протездердің қ ұ рам элементтері. Кламмерлі жү йе. Доғ алы протездің толық қ ұ йылғ ан қ аң қ асын ә зірлеу тә сілдері. Параллелометр. Параллелометрия тә сілдері. Металл базисті алмалы протез ә зірлеу технологиясы.
2. Мақ саты: Доғ алы протез туралы тү сінік. Доғ алы протездердің қ ұ рам элементтерімен таныстыру, олардың қ ызметтері. Параллелометр қ ұ ралы. Онымен жұ мыс істеу ерекшелігі, тә сілдері. Металл базисті протез ә зірлеу ерекшелігімен жә не кө рсеткішімен таныстыру.

1. Дә ріс тезисі.

Пластиналы протезден басқ а алмалы салмалы протездерге доғ алы протездер жатады. Бұ л конструкция тістеу жә не шайнау қ ызметін толығ ымен қ алыптастырып, сонымен қ атар қ ысым сақ талғ ан тістер арасы мен тіссіз аймақ тағ ы альвеолярлы ө сінді сү йегінің шырышты қ абатына тарататын емдік аппарат болып саналады. Доғ алы протез конструкциясының тү рлері ө те кө п, олар тіс қ атары ақ ауының топографиясына байланысты. Бұ л протез тү рінің негізгі ерекшелігіне металл қ аң қ а мен пластмассағ а толғ ан жасанды тістер бар базис болып табылады. Металл қ аң қ а доғ адан, базис бекітілетін бө ліктен жә не тіреп-ұ стайтын кламмерден тұ рады. Доғ алы протездің технологиялық дайындалу реттілігін айтпас бұ рын, олардың элементтерінің функциональді маң ыздылығ ын, оларғ а қ ойылатын талаптар мен протез орны тіндерінде жату ерекшелігіне тоқ тала кетейік.

Кламмерлер. Кламмерлі жү йе.

Доғ алы протезге тек тіреп-ұ стайтын кламмерлер ғ ана қ олданылады, олар тістің вестибулярлы жә не оральді бетінде орналасатын иық тан; тірек тістердің бү йір бетінде орналасатын денеден; тістің окклюзиялық бетінде жататын окклюзиялық бастырмадан жә не металл каркасты пластмассалы базиспен байланыстыратын якорлы бө лімнен немесе ер тә різді бө лімнен тұ рады.

Тіреп-ұ стайтын кламмерлерді 5 негізгі тү рге бө леді:

1. Аккер кламмері
2. Окклюзиялық бастырма мен екі Т-тә різдес иық тан тұ ратын Роуч кламмері.
3. Аралас кламмер, Бір иығ ы Аккер кламмерінен, ал екіншісі Роуч кламмерінен тұ рады.
4. Кері ә серлі кламмер. Онда байланыстырушы бө лім бір иық тан шығ ады.
5. Айналмалы кламмер. Бір немесе бірнеше окклюзиялық бастырмадан жә не қ аттылығ ын арттыру ү шін кламмердің кез келген бір иығ ына бекітілетін қ осымша арнайы элементі болады.

Осы ә ртү рлі кламмерлердің функциональді маң ыздылығ ын ашу ү шін олардың элементтеріне жекелей тоқ талып, мысал ретінде қ арапайым тіреп-ұ стайтын кламмер Аккердің ә серін айтып ө тейік. Бұ л кламмер екі иық тан, окклюзиялық бастырма мен денеден тұ рады. Кламмер иығ ын қ осымша тұ рақ тандырушы жә не ретенционды бө ліктерге бө леді. Тұ рақ тандырушы тірек бө лімі иық ұ зындығ ының 2/3 бө лігін қ ұ райды жә не кө лденең қ иығ ы ү лкен болғ андық тан қ атты болып келеді, яғ ни шайнау қ ысымының ү лкен кү шіне қ арамастан деформацияғ а ұ шырамайды жә не серпілмейді. Бұ ндай қ асиетке окклюзиялық бастырмада ие болуы тиіс. Кламмер иығ ының ретенционды (ұ стап тұ ратын) бө лімі серпімді қ асиет сипатында болуы керек. Кламмер бө ліктерінің орналасуы суретте кө рсетілген. Егер кламмер протездің ершік бө лімімен қ атты байланысып жатса, окклюзиялық бастырма мен иық тың тұ рақ тандырушы бө лімі тісті вертикальді жә не горизонтальді бағ ытта қ амтып жатады. Бұ л элементтер жү йесі тірек тістер арасында вертикальді жә не горизонтальді жү ктемені таратуғ а мү мкіндік береді. Ретенционды бө лім протездің қ озғ алмауы ү шін оны ұ стап тұ рып жә не горизонтальді кү шті жартылай біркелкі таратуғ а қ ызмет етеді. Ол тістің экваторынан ары қ арай орналасып тіске тү сетін вертикальді компонентті жартылай ауыстырады.

Окклюзиялық бастырма. Кламмердің бұ л элементі бұ дыр аралық сайдың бойымен орналасады. Бұ дырлары жақ сы айқ ындалғ ан кезде, тіске қ иғ ашынан кү ш тісуінде бастырма оның бү йір жақ қ а қ арай ығ ысуын болдырмай ұ стап тұ рады. Окклюзиялық бастырманың орналасуы мен санын ө згерте отырып протездің ершік бө лімінен тірек тіске таралатын жү ктеме бағ ытын реттеуге болады. Егер окклюзиялық бастырма тіс қ атары ақ ауы жағ ынан болса, протездің ершік бө лімінен келетін жү ктеме тірек тіске қ иғ аш ә сер тигізеді. Бұ л жү ктеме айқ ын болғ ан сайын, протез базисі астындағ ы шырышты қ абаттың басымдылығ ы арта тү седі.

Окклюзиялық бастырманы ақ ауғ а қ арама қ арсы жағ ынан орналастыру (кері ә серлі кламмерде) ақ ау жақ қ а қ арай протездің шығ ып кетуін болдырмайды. Пародонттың резерв кү ші ә лсіреген кезде, тіреп-ұ стайтын кламмерді ершік бө ліммен қ атты байланыстырмай, кері ә серлі кламмерді қ оса отырып серіппелі байланысты қ олданады. Серіппелі байланысу жерін ақ аумен шектелетін тістің кү йін ескере отырып дә рігер таң дайды.

Шектелген ақ ау болғ ан кезде ә ртү рлі нұ сқ адағ ы тіреп-ұ стайтын кламмерлер тү рінде ершік бө лімде екі жақ ты тірек болуы керек. Бір ғ ана окклюзиялық бастырма жасау, ә сіресе шеткі тіске, немесе тіреп-ұ стайтын кламмерлердің біреуін орнық сыз байланыста жасауғ а болмайды. Протезге қ аншалық окклюзиялық бастырма кө п енгізілсе, соншалық ты ершік бө лімнен қ ысым бірқ алыпты таралады.

Иық тың тұ рақ тандырушы бө лімі. Бұ л элементті тістің вестибулярлы жә не оральді жағ ына жалпы экватор сызығ ынан жоғ ары орналастырады. Кламмердің бұ л бө лігі серіппелі емес, яғ ни ол қ иғ аш немесе кө лденең бағ ытталғ ан кү ш ә серінен тістің ығ ысып кетпеуіне тағ айындалады. Тұ рақ тандырушы бө лімді кө рші тіске ұ зарту немесе аспалы кламмер жасау арқ ылы екі тісті тұ тастырып біріктіруге болады. Егер кламмер иығ ының тұ рақ тандырушы бө лімін сақ талғ ан барлық тістердің вестибулярлы жә не оральді жағ ынан ұ зартып жү ргізсе, онда қ иғ аш ә сер ететін кү штен максимальді жү кті жең ілдетеді. Бұ ндай кламмер тү рін ү здіксіз немесе кө пзвенолы деп атайды. Ол алдың ғ ы сагитальді, парасагитальді тұ рақ тандыру жә не доғ а бойынша тұ рақ тандыруды қ амтамассыз етеді.

Иық тың ретенционды бө лімі. Бұ л бө лім тө менгі жақ тістердің экваторынан тө мен, ал жоғ арғ ы жақ тістердің экваторынан жоғ ары орналасады. Клмаммер иығ ының ұ зын бойымен салыстырғ анда біркелкі емес серіппелі қ асиетке ие: Ретенционды бө лім кө лденең жазық тық та жең іл серпіледі, ал вертикальдіде-нашар. Кламмердің бұ л бө лімдері тіске бекігенде, экватор арқ ылы ө тіп барып, ашылады да, серпіліп барып тісті тығ ыз қ амтып жатады. Осы қ асиетімен бұ л кламмер бө лігі функциональді жағ ынан тағ айындалады- вертикальді жазық тық та протездің қ озғ алуын болдырмайды жә не оғ ан тү скен вертикальді жү ктеменің ә серінен тістің ығ ыспауын ұ стап тұ рады. Вертикальді жазық тық та ығ ыспауғ а протезді ұ стату ү шін оның конструкциясына ретенциялық бө лімі бар 2-3 кламмерді енгізуге болады.

Ретенциялық бө лім протезді кигізіп жә не шешу кезінде тіске кү ш тү сіреді. Иық тың бұ ндай қ арсы ә серін азайту ү шін бір немесе екі Т-тә різдес иық ты Роуч кламмерін қ олданады. Иық тың ұ зындығ ын реттей отырып тіс қ атарына протезді отырғ ызуда жү ктемені азайтады, бұ л кезде кламмердің тұ рақ тандыру ә сері тө мендейді. Т-тә різдес иық шайнау кү шінің вертикальді жә не горизонтальді компоненттерінен тіске тү сетін жү ктемені босатуғ а жартылай қ абілетін тигізеді, ө йткені ол экватордың артынан вестибулярлы жағ ында орналасады.