Теңгенің тұрақтылығына қол жеткізу жолдары.

Ұ лттық валютаның ішкі тұ рақ тылығ ы инфляция қ арқ ынының тө мен болуының сақ талуымен, ал сыртқ ы тұ рақ тылық – айырбас бағ амының тұ рақ тылығ ымен сипатталады. Инфляцияның тө мендеуі макроэкономикалық тұ рақ тылық қ а қ ол жеткізеді жә не сол арқ ылы экономикалық ө суге жағ дай жасайды. Айырбас бағ амының тұ рақ тылығ ы инфляциялық кү тулерге жә не ішкі қ аржы рыноктарының тұ рақ тылығ ына оң ық палын тигізеді.

Экономикда ақ ша ұ сынысының сұ раныстан едә уір артуы бағ алардың ө суіне, яғ ни инфляцияны тездетуге ә сер тигізеді. Сондық тан Ұ лттық банк ақ ша-кредит саясатының қ ұ ралдарын пайдалана отырып, экономикағ а ақ шаның тү суін реттейді. Мысалы, ақ ша шамадан тыс кө п тү скен кезең дерде Ұ лттық банк портфеліндегі мемлекеттік бағ алы қ ағ аздардың бір бө лігін сатып, ақ ша ұ сынысын азайтады. Ақ ша жетіліксіз кө лемде тү скен кезең дерде қ айталама рынокта айналыста жү рген мемлекеттік бағ алы қ ағ аздардың бір бө лігін сатып алып, ақ ша ұ сынысын ұ лғ айтады.

Ақ ша-кредит саясатының негізгі қ ұ ралдары ашық рынок операциялары – бағ алы қ ағ аздарды сату жә не сатып алу болып табылады. Олар ең алдымен қ ысқ а мерзімді ноттар шығ ару жә не ө теу арқ ылы жү ргізіледі. Сонымен бірге, Ұ лттық банк векселдері қ айта есептеу арқ ылы банктердің ресми ставкаларын реттеуді жә не қ айта қ аржыландыруды, банктердің қ ысқ а мерзімді ө тімділігін қ олдау ү шін банктерге қ ысқ а мерзімді кредиттер (кү ндізгі жә не овернайт) беруді жү зеге асырады. Соң ғ ы уақ ытта банк секторының нығ аюына байланысты, екінші дең гейдегі банктерге кредиттер сирек берілетін болды. Қ айта қ аржыландыр ставкасы негізінен индикативтік сипатта болады жә не Ұ лттық банктің қ ысқ ы мерзімді инфляция кү тулерін кө рсетеді.

Банк жү йесінің ө тімділікті реттеудің қ осымша қ ұ ралы тікелей жә не кері РЕПО операцияларын жү ргізу болып табылады. Болашақ та бұ л операциялар банк жү йесінің ө тімділігіне ық пал ететін негізгі қ ұ ралдар болатыны кү тілуде.

«Қ азақ стан Республикасының Ұ лттық банкі туралы» Заң ғ а енгізілген 1 қ аң тардан бастап кү шіне енетін соң ғ ы ө згерістерге сә йкес, Ұ лтты банктің негізгі мақ саты бағ алардың тұ рақ тылығ ын қ амтамасыз ету болып табылады. Сондық тан алдағ ы уақ ытта Ұ лттық банк инфляция бойынша бағ дарларды ғ ана белгілейтін болды. Тиісінше, Ұ лттық банк тең генің айырбас бағ амы бойынша бағ дарларды белгілемейді жә не ішкі валюта рыногында тең генің айырбас бағ амының алыпсатарлық секірістерінің алдын алу қ ажет болғ анда ғ ана барынша аз қ атысатыны болмаса, оны қ алыптастыруғ а қ атыспайды.

Тең генің айырбас бағ амының ө згеру қ арқ ыны тө мен жә не тұ рақ ты болуы экономикадағ ы жағ дайдың тә уір екендігін кө рсетеді. Осы орайда таяу перспективағ а Г.А. Марченконың сө зіне сү йенсек: «Қ азақ стан Республикасының Ұ лттық банкі туралы» Заң ғ а енгізілген ө згерісткрге сә йкес Ұ лттық банктің негізгі мақ саты – осы жылдан бастап Қ азақ стан Республикасында бағ алардың тұ рақ тылығ ын қ амтамасыз ету болды.

Ұ лттық банк сыртқ ы рынокта қ азақ стандық тауарлардың бағ а бә секелестігі қ абілетін қ олдау ү шін тең генің ө згермелі айырбас бағ амының режимін сақ тау ниетінде, ол ақ шағ а сұ раныс пен ұ сыныстарғ а байланысты бағ амның ө згеруіне негіз болады. Тиісінше, Ұ лттық банк тең генің айырбас бағ амы бойынша бағ дарларды белгілемейді жә не ішкі валюта рыногында тең генің айырбас бағ амының алыпсатарлық секірістерінің алдын алу қ ажет болғ анда ғ ана барынша аз қ атысатыны болмаса, оны қ алыптастыруғ а араласпайды».