Азақстандағы инновациялық инфрақұрылымның қалыптасу бағыттарына талдау жасау.

Инновацияның бастапқ ы зерттелуі жә не қ олданылуы ХХ ғ асырдың басында кө рініс тапты. Инновацияны экономикалық категория ретінде қ арастырғ ан ғ алым И.А.Шумпетер болатын. Ол ө зінің «Экономикалық даму теориясы» атты ең бегінде жаң ашылдық экономикалық жү йені алғ а сү йреуші, оның бір жағ дайдан екінші жағ дайғ а ө туіне ық пал етуші деп қ арастырады. И.Шумпетер инновацияның негізгі бес себебін атап кө рсетеді: жаң а шикізат кө здерін пайдалану; жаң а техниканы, технологиялық ү рдістерді немесе нарық тың жаң а талаптарын пайдалану; ө ндіріс пен оның материалдық -техникалық қ амсыздануын ұ йымдастырудағ ы ө згерістер; жаң а сипаттағ ы ө німдерді енгізу; жаң а ө ткізу нарық тарының пайда болуы. Отандық инновациялық инфрақ ұ рылымды дамытудың тиімді тетіктерін қ алыптастыруды қ ажет етеді. Ө йткені, тек дамығ ан инновациялық инфрақ ұ рылымы қ алыптасқ ан ел ғ ана инновациялық ортаның толық қ анды қ атысушысы бола алады. Бұ ғ ан қ оса, Инновациялық ә леуеті дамығ ан елдер болашақ тың бағ дарын елдегі табиғ и ресурстарғ а қ арап емес, адам капиталының, оның интеллектуалдық қ уатының шамасына, инновациялық ө нім, қ ызмет, сапалы жұ мыс жасай алатын ө неркә сіптік, ө ндірістік инфрақ ұ рылымның мү мкіндіктеріне, ғ ылыми-зерттеу, ғ ылыми-ізденушілік орталық тарының шамасына қ арап айқ ындайды.

Біз елдегі инновациялық инфрақ ұ рылым оның субъектілерінің ө зара байланысқ ан тү рде тиімді жұ мыс жасауына жә не ғ ылыми-зерттеу жұ мыстарын жү ргізушілерге кешенді қ ызмет кө рсететін ұ йым ретінде қ алыптасуына жеткілікті дең гейде ық пал ете алмай отырғ андығ ын анық тадық. Атап айтқ анда: - инновациялық инфрақ ұ рылым элементтерінің жұ мысындағ ы тә жірибенің аздығ ы. Бә рімізге белгілі – тә жірибе тек іс барысында шың далады, ал инновациялық орта мен инновациялық нарық тың қ алыптаспауы инфрақ ұ рылым элементтерінің жетілуіне қ ол байлау болып отыр; - инновациялық ә леуеті бар аймақ тардың географиялық алшақ тығ ы, осығ ан сә йкес оларды тү гел қ амту мү мкіндігінің болмауы. Қ азақ стан Республикасы территориясында орналасқ ан елді–мекендердің бір–бірінен қ ашық орналасуы олардың арасындағ ы экономикалық, шаруашылық, ғ ылыми, ө ндірістік байланыстарды қ арқ ынды тү рде жү руіне қ олайлы жағ дай туғ ыза бермейді.; - жеке сипаттағ ы инновациялық белсенділіктің тым тө мендігі жә не ө ндірістік сипаты жоқ салалардағ ы (сауда–саттық, қ ызмет кө рсету, қ аржылық сектор, т.б.) табыстылық тың жоғ ары болуы.

Қ азақ станда болашақ та инновациялық инфрақ ұ рылымын дамыту қ ажет ететін салалар ө те кө п. Мысалы:

- ақ параттық технологиялар саласындағ ы қ ызметтерге ғ аламдық сұ раным болжаммен 1997 жылғ ы 327млрд. АҚ Ш долларына қ арағ анда 2011 жылғ а қ арай 1 трлн. АҚ Ш долларына жетеді. Қ азақ станда қ олдануғ а болатын AT секторы экономиканың аса манызды салаларында нығ аюы тиіс.

- бә скелес іpi перспективалы салалардың бipi ретінде телекоммуникациялар саласында индустриялық -инновациялық саясат отандық бизнес пен халық тың барынша қ ол жеткізуіне жә не неғ ұ рлым алдың ғ ы қ атардағ ы байланыс қ ұ ралдарының дамуына жә рдемдесуге бағ ытталуы тиіс. Қ aзipгi кезде қ азақ стандық телекоммуникациялық компаниялар шетелдік жә не халық аралық спутник компанияларынан спутник ресурстарын жалғ а aлyғ a мә жбү р. Сондық тан елдің кү ллі аумағ ында теледидар хабарларын тарату ү шін жағ дай жасауғ а, шалғ ай жә не аз қ оныстанғ ан аудандармен байланыс мү мкіндігін жacayғ a, байланыс арналарының қ уаттылғ ын ә ртараптандыру мен кең ейтуге кемектесетін ғ арыштық байланыс ә леуетін пайдалану қ ажет; жә не т.б.

Бә секеге қ абілеттілік мә селелерін шешу ү шін Қ азақ станда кө п дең гейлі инновациялық инфрақ ұ рылымның қ алыптасуы қ арастырылғ ан. Оғ ан мыналар жатады: -білім-инновациялық кешендер – жоғ ары оқ у орындары, ғ ылыми–зерттеу институттары, ғ ылыми орталық тар, оқ ытатын компаниялар. Бұ лардың бә рі білікті кадрлар дайындау мен жаң а ой–пікірлер ұ сынады; -бизнес-технологиялық кешендер – жаң а ғ ылыми пікірлерді ө ндіріске енгізу мен жаң а тауарларды ә зірлеумен айналысады; -қ олдаушы кешендер. Инновациялық қ ызметті қ олдау жә не қ аржыландыру, маркетинг, кө рме жұ мыстары, интеллектуалды меншіктерді қ орғ ау мә селелерімен шұ ғ ылданатын қ ұ рылымдар кіреді.

Отандық инновациялық инфрақ ұ рылым дамытудың тиімді тетіктерін қ алыптастыруды қ ажет етеді. Ө йткені, тек дамығ ан инновациялық инфрақ ұ рылымы қ алыптасқ ан ел ғ ана инновациялық ортаның толық қ анды қ атысушысы бола алады. Бұ ғ ан қ оса, инновациялық ә леуеті дамығ ан елдер болашақ тың бағ дарын елдегі табиғ и ресурстарғ а қ арап емес, адам капиталының, оның интеллектуалдық қ уатының шамасына, инновациялық ө нім, қ ызмет, сапалы жұ мыс жасай алатын ө неркә сіптік, ө ндірістік инфрақ ұ рылымның мү мкіндіктеріне, ғ ылыми-зерттеу, ғ ылыми-ізденушілік орталық тарының шамасына қ арап айқ ындайды.Сондық тан да, ұ лттық экономиканың жедел жә не тұ рақ ты дамуы еліміздегі инновациялық орта мен инновациялық инфрақ ұ рылымның нә тижелі жұ мыс істеуіне тікелей тә уелді деуге толық негіз бар.

инновациялық ортаның тиімділігі сол ортада қ ызмет ететін ұ йымдардың инновациялық белсенділігі мен ө зара қ ызығ ушылығ ы туындағ ан кезде ғ ана қ алыптасады. Яғ ни, инновациялық ортада жү зеге асатын инновациялық ү рдіс бірін-бірі жалғ астыратын тізбектіліктің орнауына тікелей тә уелді. Егер осы тізбектің бойындағ ы қ андай да бір қ ұ раушы ө зінің инновациялық белсенділігін жоғ алтса немесе тө мендетсе, онда инновациялық ү рдістің соң ғ ы нә тижесі де белгілі бір дең гейге тө мендейді немесе инновациялық маң ыздылығ ын жоғ алтады. Бұ л топ бойынша мыналар айқ ындалды:

- инновациялық инфрақ ұ рылым шең беріндегі элементтердің белсенділігін арттыруды еліміздің білім жү йесінен бастау;

- ғ ылыми-зерттеу мекемелерінің белсенділігін арттыру ү шін оларды шетелдің осы саладағ ы озық ғ ылыми орталық тарымен байланыстыру;

- инновациялық инфрақ ұ рылым элементтерін бір-екі макротехнология-лар жобасының аясына топтау;

- еліміздің ә р ө ң ірінде ғ ылыми-инновациялық кешендер қ ұ ру;

- арнайы экономикалық жә не индустриалды аймақ тарда жұ мыс істейтін кә сіпорындардың белгілі бір кө лемде ө ндірістік сипатының болуын міндеттеу;

- ұ лттық холдингтік компаниялардың инновациялық белсенділігін, біріншіден, байланыс жә не ақ парат кең істігінде бә секелік ортаны қ алыптастыруғ а, екіншіден, кө лік-тасымалдау инфрақ ұ рылымын дамытуғ а, ү шіншіден, жеке сектор тарапынан болатын ғ ылыми бастамаларды қ олдауғ а бағ ыттау;