Паскаль тілінде алгоритмдердің сызықты құрылымының программаларын жазу.

Егер берілген есепті шешу ү шін қ андай да бір программалау тілінде программа жазу керек болса, онда алдымен есепті шешудің алгоритмін қ ұ ру керек. Алгоритм – математикадағ ы ең бір іргелі ұ ғ ымдардың бірі. Алгоритм сө зі ІХ ғ асырда ө мір сү рген, адамдардың квадрат тең деулерді жү йелей қ ұ рып оны шеше білуге ү йреткен ұ лы математик Ә л- Хорезмидің атының латынша жазылуы algorithmi сө зінен алынғ ан. Осылайша алгоритм ұ ғ ымы математикада ертеден қ олданыла бастағ анымен, математикалық теорияның объектісі ретінде кейбір проблемаларды зерттеуге байланысты ХХ ғ асырдың 30-шы жылдарында зерттеле бастады.

Алгоритм деп берілген есепті шешудегі жасалатын ә ректтерді дә л жә не қ арапайым етіп жазуды айтамыз. Басқ аша айтқ анда алғ а қ ойылғ ан мақ сатқ а жетуде немесе берілген есепті шешуде орындаушығ а біртіндеп қ андай ә ректтер жасау керектігін дә л кө рсететін нұ сқ ауларды немесе іздеп отырғ ан нә тижені алу мақ сатында деректермен атқ арылатын ә рекеттерін орындалу реттілігін анық тайтын жарлық ты алгоритм деп атайды. Алгоритм белгілі бір реттілікпен бірінен соң бірі орындалатын бірнеше қ адамдардан тұ рады. Алгоритмнің ә рбір қ адамы бір немесе бірнеше қ арапайым операцияларды қ амтиды. Алгоритм ұ ғ ымның мә нін аша тү сетін оның мынадай қ асиеттері бар:

1. Алгоритм дискретті информациялармен жасалатын ә рекеттерді тағ айындайды жә не ө рнектейді. Алгоритмге қ атысты ә рекеттердің бә рі дискретті болады. Алгоритмнің жұ мысына қ ажетті материалдар ретінде символдық мә тіндер жә не сандар пайдаланылады.

2. Алгоритмді қ алауларың ызғ а қ арай ө згертуге болмайтын нақ ты нұ сқ ау алгоритмде не істеу керектігі алдын-ала айқ ын береді. Мысалы, бір есепті шешудің алгоритмі берілсе онда ойланбай-ақ алгоритмде қ андай нұ сқ аулар берілсе, сол нұ сқ ауларды берілу ретімен орындасақ, есеп шығ ады. Алгоритмнің осы қ асиеті оның анық талғ андық қ асиеті деп аталады. Бұ л жағ дай адам сияқ ты емес ойлау қ абілеті жоқ қ ұ рылғ ылардың мысалы, компьютердің кө мегімен есептерді шешу мү мкіндігіне кепілдік берді. Мұ ндай қ ұ рылғ ылар алгоритмнің жарлық тарын ойланбастан формальды орындайды. Сондық тан алгоритмді есепті шығ аруғ а қ ажеттінің бә рі бір мә нді анық талу жә не атқ арушығ а тү сінікті ә рі нақ ты болуы тиіс.

3. Бір алгоритмнің ө зін бірнеше есептің шешімін табу ү шін пайдалану мү мкіндігі, яғ ни бастапқ ы деректер мә ндерінің жиынына пайдаланылу мү мкіндігі бар.

Алгоритмнің мұ ндай қ асиеті кө пшілікке бірдейлік, басқ аша айтқ анда, жалпылық қ асиеті деп атайды.

4. Ә рбір алгоритм белгілі бір бастапқ ы деректердің болуын талап етеді жә не іздеген нә тижені алуғ а жеткізеді. Мысалы, екі санды қ осу алгоритмде қ осылғ ыштар бастапқ ы деректерге, ал қ осынды нә тижеге жатады. Осылайша, алгоритмдегі ә рекеттердің белгілі бір санның орындалуынан кейін қ ажетті нә тиже алу мү мкіндігі алгоритімнің нә тижелілігі деп аталады.

Осы айтылғ андардан алгоритім бастапқ ы деректерді пайдаланып іздеген нә тижеге қ ол жеткізетін реттелген ә рекеттер тізбегі деген қ орытынды жасауғ а болады. Мұ ндай ә ректтер тізбегінің орындалуы алгоритмдік процесс, ал ә рбір ә рекет оның қ адамы, ә рбір нұ сқ ау алгоритмнің қ алыптасуы болып табылады.

Алгоритмнің ең маң ызды қ асиеті жоғ арыда анық талғ андық қ асиетінде айтылғ андай оның орындалу нә тижесінің атқ арушығ а тә уелсіздігі.

Сонымен алгоритм туралы мына тө мендегідей тұ жырымдар жасауғ а болады:

· алгоритмдер ә ртү рлі есептерді шешу ү шін пайдаланылады;

· алгоритмді атқ арушыдан аз білім талап етілетіндіктен есеп шығ аруды айтарлық тай оң айлатады;

· ә рбір алгоритм толық аяқ талғ ан ә рекеттерді орындайтын атқ арушығ а арналғ ан командалардан тұ рады;

· атқ арушы орындайтын командалардың жиынын атқ арушының командалар жү йесі деп аталады.

· алгоритмдегі командалар атқ арушының командалар жү йесінен алынады;

· алгоритмдегі командалар тізбегінің орындалуы алгоритмдік процесс деп аталады;

· алгоритмдегі ә рбір команда оның қ адамы деп аталады;

· санаулы ә рекеттен кейін ғ ана алгоритмде іздеген нә тижеге қ ол жетеді;

· алгоритмдегі ә рбір ә рекет атқ арушығ а тү сінікті жә не нақ ты болуы керек;

· бірнеше есептің шешімін табу ү шін бір ғ ана алгоритмді пайдалануғ а болады;

· қ ұ рылғ ан алгоритмді атқ ару есептің мазмұ нына ой жү гіртіп оны талдауды қ ажет етпейді, тек командаларды формальді орындай береді;

· алгоритм ә рбір атқ арушығ а арналып қ ұ рылады;

· алгоритмнің командалары атқ арушығ а тү сінікті жә не орындалатын болуы тиіс;

· алгоритмді атқ аруды тек адамғ а емес компьютерге де жү ктеуге болатындығ ы есептеу процесін автоматтандыруғ а мү мкү ндік береді;

Алгоритмнің қ ұ рамы дараланып жә не оның ә рекеттері анық талғ аннан кейін алгоритмді жазып кө рсету тә сілін жә не тілін білу керек. Алгоритмдік тілді пайдалану оны қ ұ рушының ө зіне ғ ана тү сінікті командаларды кө пшілік қ ауымның пайдалануына мү мкіндік береді. Алгоритмді жазудың бірнеше тә сілдері бар.

Тө менде алгоритмді бейнелеу ә дістерінің логикалық қ ұ рылымы кө рсетілген.

Алгоритмді бейнелеу ә дістерінің ішінен блок – схема мен мектептік алгоритмдік тілді пайдаланады.