Су қыздыру және жылутасығышты қабатқа айдау жабдықтары

Бұ л мақ сатта жартылай жылжымалы жә не стационарлы бу генераторлары мен суқ ыздырғ ыш қ ондырғ ылар қ олданылады.

Стационарлы суқ ыздырғ ыштар мен арнайы қ ондырғ ылар суды алдын ала дайындауғ а жә не қ абатқ а қ ысыммен айдауғ а арналғ ан. Бұ л қ ондырғ ылар суды 100-200⁰С-қ а дейін қ ыздырып, оны қ абатқ а 8-12 МПа мө лшердегі қ ысыммен айдай алады.

«Ө зенмұ найгаз» акционерлік қ оғ амындағ ы жұ мыс істеп тұ рғ ан И.М. Губкин атындағ ы Мә скеу «Мұ найхимия жә не газ ө неркә сібі (ММХжГӨ)» институты жобалағ ан суқ ыздырғ ыш қ ондырғ ының сұ лбасы белгілі қ ызығ ушылық тудырады. Аталғ ан қ ондырғ ыда тұ зды жә не жоғ ары дә режеде минералды болып келетін Каспий тең ізінің суы қ олданылады. Мұ нда суды жұ мсартуғ а бірегей қ ондырғ ы қ олданылады. Бұ л жү йеде қ ыздырылатын суғ а майдаланғ ан арнайы ұ нтақ қ осып, онда қ ақ агрегатталады. Су ПТВМ-100 маркалы бу қ азанында ө ндірілген бумен қ ыздырылады. Қ ыздырылғ ан су алғ ашқ ы сумен қ осылып, температурасы қ абатқ а айдау алдында 103⁰С-қ а тең болады. Тарату торабына қ ыздырылғ ан су ПЭ-160 ортадан тепкіш сораптарымен айдалады. Сораптар ә дейілеп ыстық суды қ ысымы 16 МПа-ғ а дейінгі мө лшермен айдауғ а бейімделген. Қ ондырғ ының ыстық су бойынша жобалық ө німділігі 15000 м³/тә у.

Кә сіпшілікте, сонымен бірге жартылай жылжымалы бугенераторлы қ ондырғ ылар да кең інен қ олданылады. Олардың су дайындау жә не бугенераторлы блоктары бар жә не бір жерде 1-3 жылдай жұ мыс істеп, сол маң айдағ ы ұ ң ғ ымаларды ө ң деуге қ олданылады. Сонан соң оларды жаң а орынғ а тасымалдауғ а болады. Блоктардың ауқ ымы келесідей: ұ зындығ ы – 6-12 м, ені 3-4 м, массасы 10-20 т аралығ ында (6.2-кесте). Қ абатқ а айдалатын судың максималды температурасы 320⁰С, ал ө німділігі 75 м³/сағ, қ ондырғ ыдан шық қ ан судың температурасы 440⁰-қ а жетеді.

6.2-кесте

Бугенераторлы қ ондырғ ылардың параметрлері

УПГГ-9/120М қ ондырғ ысын қ арастырайық (6.11-сурет). Оның екі блогы бар: су дайындау блогы мен бугенераторлы блок. Сонымен қ атар, дайындалғ ан жұ мсартылғ ан су ыдысы да орын алғ ан.

Бугенераторлы блоктың тікағ ынды қ азандығ ы бар. Қ ондырғ ының бу ө німділігі 9 т/сағ. Будың бір бө лігі қ ондырғ ының ө зіне жұ мсалынады. Жұ мыстық қ ысым мә ні 5, 9-11, 8 МПа аралығ ында, будың максималды температурасы 324⁰С, будың қ ұ рғ ақ тық дә режесі 80%, қ ондырғ ығ а кіре берістегі қ орек суының температурасы 80⁰С. Тұ тынатын негізгі отын тү рі – табиғ и немесе мұ найдың ілеспе газы. Отын шығ ыны 800 кг/сағ. Блоктардың ә рқ айсысының массалары 20 т-дан.

6.11-сурет. УПГГ-9/120М бугенераторының сұ лбасы

Ө ң делетін су бугенераторына 0, 05 МПа қ ысыммен беріледі. Қ ысты кү ні су суқ ыздырғ ыш (1) арқ ылы суө ң дегіш ыдысына (2) беріледі. Қ ыздырғ ыштан кейін судың температурасы 20-25⁰С шамасында болады. Сол ыдыстан су сораппен 3-20 м³/сағ ө німділікпен жә не 0, 5 МПа қ ысымда су дайындау блогының механикалық сү згісіне (4) келіп тү седі. Сү згінің диаметрі 1400 мм, биіктігі 2510 мм-ге тең. Ол биіктігі 900 мм-дейін, бө лшектерінің диаметрі 0, 5-1 мм болатын ұ сақ талғ ан антрацитпен толтырылғ ан.

Ары қ арай су натрий-катионитті сү згілерге (5жә не 6) келіп тү сіп, одан жұ мсартылғ ан су ыдысына (7) қ ұ йылады. Мұ нда ол химиялық тұ зсыздану жә не кө мірқ ышқ ыл газынан ажыратылу мақ сатында ө ткір бумен 70-80⁰С-қ а дейін қ ыздырылады. Химиялық реагенттер (натрий сульфиті Na₂SO₃ жә не аммиактың су ерітіндісі NH₄OH) дозалау сорабының (8) кө мегімен (сорап НД-25/40, ө німділігі 0, 025 м³/сағ, қ ысымы 4 МПа) реагенттік ыдыстан (9) беріледі. Дайындалғ ан су кө мекші сорапқ а (10), сонан соң қ орек насосына 11 (сорап ПТ 10/160, ө німділігі 10 м³/мағ, қ ысымы 16 МПа) беріледі. Қ орек сорабы суды тікағ ынды қ азанғ а береді. Сораптың жанында қ азанғ а берілетін су кө лемін реттейтін клапан (12) қ ойылады. Ү рлеу желдеткіші қ азанғ а жануғ а қ ажетті ауаны, ал отын жү йесі (14) – отынмен қ амтамасыз етеді. Тікағ ынды бу қ азанында (15) бір-біріне тізбекті жалғ анғ ан алты ирекқ ұ бырлар бар, оларда су қ ыздырылып, буғ а айналады. Қ азанның шығ у жағ ында сақ тандырғ ыш клапан (16) орналасқ ан. Ө ндірілген бу ылғ алө лшеуіш (17) арқ ылы, ортадан тепкіш сепаратордан ө тіп, бу қ ұ рамындағ ы су тамшыларынан тазартылады. Суың бір бө лігі дроссельді клапан (18) арқ ылы сақ тандырғ ыш клапанын (19) жанап ө тіп алғ ашқ ы суды қ ыздыру қ ыздырғ ышына (1) беріледі. Будың негізгі массасы мен сепарациядан ө ткен судың бір бө лігі реттеу клапаны (20) арқ ылы ұ ң ғ ымаларғ а беріледі.

Қ азіргі кезде суды алдын ала дайындауды қ ажет етпейтін суасты жандыру қ ондырғ ылары жобаланғ ан. Қ ондырғ ының қ азаны қ ыздырылатын сумен толтырылғ ан. Судың астына ауа жә не газ берілетін жанарғ ы (горелка) орналастырылғ ан. Суасты жану кезінде жылу жалыннан тікелей қ ыздырылатын суғ а беріледі жә не пайда болатын қ ақ жылуберіліске ә сер етпейді. Қ ыздырылғ ан су сораппен механикалық сү згілерге одан соң ұ ң ғ ымаларғ а беріледі. Су мұ ндай аппараттарда шамамен 150 ⁰С-қ а дейін қ ыздырылады.

Аталғ ан ә дістің кемшілігіне жану кезіндегі кө п мө лшерде пайда болатын кө мірқ ышқ ыл газын жатқ ызуғ а болады. Сондық тан мұ ндай суқ ыздырғ ыш қ ондырғ ыларды қ олдану шектелген.

Ө зен мұ най кенішінде қ абатқ а термальды суды компрессорсыз газлифтпен айдау кең інен қ олданылады. Мұ ндай кезде судың температурасы 50-60⁰С ғ ана болып, мұ най қ абатында қ ажетті температураны ұ стап тұ руғ а жарамды болады.