Раздзел 1.

Вучэбна-метадычны комплекс

ЗМЕСТ

1.ТЛУМАЧАЛЬНАЯ ЗАПІСКА 3

ТЭМАТЫЧНЫ ПЛАН 3

3.ЛІТАРАТУРА 10

4.ПЛАНЫ СЕМІНАРСКІХ ЗАНЯТКАЎ 13

5.ЗАДАННІ ДЛЯ САМАСТОЙНАЙ ПРАЦЫ 15

6.ТЭСТАВЫЯ ЗАДАННІ 18

7.ПЫТАННІ ДА ІСПЫТУ 19

8.ПЫТАННІ ДА ЗАЛІКУ 21

9.ТЭМАТЫКА РЭФЕРАТАЎ 22

ТЛУМАЧАЛЬНАЯ ЗАПІСКА

Сучасная цывілізацыя мае тэхнагенны характар, а развіццё тэхнікі самым цесным чынам звязана з развіццём прыродазнаўчых навук. Таму валоданне асновамі сучаснага прыродазнаўства з’яўляецца жыццёва неабходным для кожнага чалавека, які не хоча заставацца сярод маргінальных грамадскіх шыхтоў. Неабазнанасць у прыродазнаўчай праблематыцы выступае ў сучасных умовах як своеасаблівая форма адчужэння чалавека ад рэальных магчымасцяў яго самаразвіцця і самаздзяйсння, а вывучэнне прыродазнаўчых навук адпаведна – як спосаб пераадолення такога адчужэння (Ж. Расмардзюк).

Калі авалодаць асновамі сучаснага прыродазнаўства надзвычай важна для кожнага чалавека, дык тым больш важным і істотным з’яўляецца іх засваенне для спецыяліста з вышэйшай адукацыяй, у тым ліку і для спецыяліста-гуманітарыя. Тэндэнцыя да збліжэння гуманітарных і прыродазнаўчых навук, якая назіраецца ў сучасных умовах павінна, безумоўна, улічвацца пры падрыхтоўцы спецыялістаў у гуманітарнай сферы, што таксама дыктуе неабходнасць вывучэння імі асноў сучаснага прыродазнаўства.

Прыродазнаўчыя навукі займаюць важнае месца ў сістэме духоўнай культуры. Таму іх вывучэнне павінна паспрыяць больш глыбокаму разуменню студэнтамі культурных з’яў і працэсаў.

Мэта курса – узбагачэнне мыслення студэнтаў праз засваенне асноў прыродазнаўчага яго стылю і ўзбагачэнне іх светапогляду праз засваенне ведаў у галіне канцэптуальных асноў сучаснага прыродазнаўства.

Для дасягнення дадзенай мэты неабходна вырашыць наступныя асноўныя задачы:

– раскрыць у працэсе выкладання курса месца і ролю прыродазнаўства ў сістэме культуры;

– сфармаваць у студэнтаў уяўленне аб агульнатэарэтычных і спецыяльна-навуковых аспектах сучаснага прыродазнаўства;

– забяспечыць засваенне імі ведаў аб гістарычнай дынаміцы прыродазнаўчых навук.

У выніку вывучэння курса студэнты павінны ведаць:

– структуру прыродазнаўча-навуковага пазнання;

– асаблівасці асноўных гістарычных перыядаў развіцця прыродазнаўства;

– сучасную прыродазнаўчую карціну свету;

– тэорыю сінергетыкі;

– ідэалы і нормы прыродазнаўчых даследаванняў у гістарычным плане і ў сучаснасці.

Студэнты павінны ўмець:

– валодаць тэрміналогіяй сучаснага прыродазнаўства;

– характарызаваць асноўныя перыяды развіцця прыродазнаўства;

– аналізаваць найбольш значныя дасягненні ў сучаснай прыродазнаўчай карціне свету;

– аналізаваць прысвечаныя прыродазнаўчай праблематыцы тэксты;

– выкарыстоўваць атрыманыя веды пры стварэнні і выкарыстанні інфармацыйных рэсурсаў прыродазнаўчага профілю.

Асноўныя кампетэнцыі, якія павінны быць сфарміраваны ў студэнтаў у працэсе вывучэння курса “Асновы сучаснага прыродазнаўства”:

– разуменне сацыяльнай значнасці і культурнай каштоўнасці прыродазнаўства ў кантэксце працэсаў, што адбываюцца ў сучасным беларускім грамадстве;

– навыкі прыродазнаўчага аналізу і ацэнкі інфармацыйных паведамленняў, прапаноў і праектаў;

– усталёўку на самаадукацыю і павышэнне кваліфікацыі у галіне прыродазнаўчых ведаў;

– навыкі бяспечнага абыходжання з прадуктамі развіцця прыродазнаўства;

– сацыяльную і грамадзянскую адказнасць за экалагічныя наступствы рэлевантных у дадзеных адносінах рашэнняў і дзеянняў;

– выкарыстанне прыродазнаўчых ведаў пры рашэнні прафесійных задач і выкананні сацыяльных функцый.

Курс вывучаецца студэнтамі ўсіх спецыяльнасцяў універсітэта. Ён разлічаны на 34 аудыторныя гадзіны (28 гадзін адведзена на лекцыі і 6 – на семінарскія заняткі). Па выніках курса прадугледжаны іспыт або залік.

ТЭМАТЫЧНЫ ПЛАН

Раздзел 1.

СІСТЭМА ПРЫРОДАЗНАЎЧЫХ ВЕДАЎ: АСАБЛІВАСЦІ СУЧАСНАГА СТАНУ І АСНОЎНЫЯ ТЭНДЭНЦЫІ РАЗВІЦЦЯ

Тэма 1. Навука ў сістэме культуры

Пазнанне як спосаб чалавечага быцця. Разнастайнасць формаў пазнання. Асаблівасці навуковага пазнання. Праблема ўзаемаадносінаў навукі і другіх феноменаў культуры.

Асноўныя сферы навуковага ведаў: чалавеказнаўства (гуманістыка), прыродазнаўства (натуралістыка), тэхназнаўства, іх адрозненні і ўзаемасувязі. Навуказнаўства як навука аб навуцы. Паняцце мовы навукі. Навука і логіка, логіка навукі. Паняцце навуковага метаду, метадалогіі і методыкі. Праблема ўніверсальнага навуковага метаду. Фундаментальная і ўжытковая навука. Асноўныя функцыі навукі: гнасеалагічная, прагматычная, культурна-светапоглядная.

Структура навукі. Метатэарэтычны ўзровень навуковага пазнання. Пазанавуковыя ўмовы і фактары разгортвання навуковага пошуку. Месца і роля філасофіі ў структуры асноў навукі. Філасофскае асэнсаванне тэарэтычных і метадалагічных аноў навукі. Індуктывізм. Фальсіфікацыянізм. Метадалогія даследчых праграм. Канструктывізм. Паняцце навуковай парадыгмы і яе роля ў развіцці навукі.Феномен навуковай рэвалюцыі ў гісторыі прыродазнаўства.

Тэма 2. Прыродазнаўства ў сістэме навукі. Узаемадзеянне прыродазнаўчага і гуманітарнага пазнання.

Прыродазнаўства ў сістэме навуковых ведаў. Прыродазнаўства як тэарэтычнае дачыненне чалавека да прыроднага свету, сістэма навук аб чалавеку і прыродзе. Прыродазнаўчыя навукі – тэарэтычная аснова прамысловай, сельскагаспадарчай тэхнікі і медыцыны.

Прыродазнаўства і матэматыка. Асноўныя паняцці сістэмалогіі і кібернетыкі і іх значэнне для вывучэння прыродных з’яў.

Праблема ўзаемадачыненняў прыродазнаўства і філасофіі. Прыродазнаўства і эстэтыка, эстэтычныя аспекты прыродазнаўчых даследаванняў. Збліжэнне ідэалаў прыродазнаўчых і сацыяльна-гуманітарных навук. Праблема ўзаемаадносінаў метадалогічных асноў прыродазнаўства і гуманітарыстыкі. Міждысцыплінарныя даследаванні і іх роля ў рашэнні глабальных праблем сучаснасці.

Тэма 3. Станаўленне і асноўныя этапы гістарычнага развіцця прыродазнаўства

Усходняя цывілізацыя і антрапапрыродная сувымеранасць яе культуры. Ідэя касмічнага парадку і цэласны вобраз прыроды ў індыйскай культурнай традыцыі. Рацыянальная і містычная канцэпцыя прыроды ў старажытнакітайскай філасофіі.

Карціна свету і стыль мыслення антычнасці. Фармаванне першых навуковых праграм (атамістычнай, матэматычнай, кантынуалісцкай) і іх роля ў развіцці прыродазнаўства.

Развіццё прыродазнаўчых ведаў у эпоху Сярэднявечча. Алхімія і астралогія як сацыякультурныя феномены.

Трансфармацыя светапоглядных арыентацыяў у культуры Адраджэння: пераасэнсаванне статуса чалавека, фармаванне новага дачынення да прыроды. Змястоўны перагляд ключавых паняццяў прыродазнаўства. Перадумовы распрацоўкі новых культурных праграм.

Далейшае разгортванне навуковай рэвалюцыі ў ХVIІ стагоддзі. Навуковыя праграмы Новага часу – картэзіянская, н’ютанаўская, лейбніцаўская. Фармаванне класічнага прыродазнаўства.

Механіцызм як даследчая праграма ў прыродазнаўстве Новага часу. Уплыў механічнай карціны свету на развіццё культуры.

Перадумовы ўзнікнення дысцыплінарна-арганізаванай навукі. Узрастанне ролі навукі ў вытворчасці. Рост навуковай інфармацыі і змены ў інстытуцыянальных формах пазнання.

Станаўленне некласічнага прыродазнаўства. Метатэарэтычныя асновы натуралістыкі ХХ стагоддзя. Карціна свету і стыль мыслення натуралістыкі напачатку ХХІ стагоддзя.

Гісторыя развіцця прыродазнаўчых навук у Беларусі. Сучасны стан прыродазнаўчых даследаванняў у Беларусі, іх тэндэнцыі і перспектывы.