Göylərdə və yerdə hökmranlıq Allahındır və qayıdış da Allaha­dır”.

Allah gö ylə ri və yeri yaratmı ş, onları n sakinlə rinə nemə tlə r ə ta etmiş və onları Ö z dininin və qə də rinin qanunları na mü vafiq olaraq idarə edir. Yer ü zü n­də ki hə yat mə hz bu qanunlara tabedir. Axirə t hə yatı na gə l­dikdə isə, orada Allah ə dalə tli ə və z qanunları na mü vafiq olaraq mü hakimə edə cə kdir və buna gö rə də O (Pak və Mü qə ddə s Olan) hamı ya bə yan edir ki, bü tü n mə xluqlar Ona qayı t­malı və ə dalə tli ə və z almalı dı rlar.

ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﰉ ﰊ ﰋ ﰌ ﰍ ﰎ ﰏ ﰐ ﰑ ﰒ ﰓ ﰔ ﰕ ﰖ ﰗ ﰘ ﰙ ﰚ ﰛ

Mə gə r sə n gö rmü rsə n ki, Allah buludları qovur, sonra onları birlə ş dirir, sonra buludları toplayı r və gö rü rsə n ki, onun ç atla­rı n­dan leysan[57] ax­mağ a baş layı r. O, gö ylə rdə olan dağ lardan dolu yağ dı ­rı r. O, onunla istə di­yinə zə rbə endirir və onu istə diyində n uzaqlaş dı rı r. On­ları n ildı rı mı nı n parı l­tı sı gö z­lə ri kor etmə yə hazı rdı r”.

Mə gə r sə n Allahı n qü drə tinin ş ahidi deyilsə nmi? O sə mada kiç ik bulud­ları qovaraq, onları uca dağ lar kimi qat-qat toplayı r. Belə buludları n yarı qla­rı ndan ya­ğ ı ş və leysan yağ dı rı r. Bu yağ ı ş lar yerə kiç icik damlalar kimi dü ş ü r ki, fayda ver­sinlə r və zə rə r toxundurması nlar. Belə yağ ı ş ları n sayə sində su hö vzə ­lə ri və ka­nallar dolur, vadilə rdə n isə ç aylar axmağ a baş layı r. Belə cə, yer ü zü ndə cü rbə cü r yaraş ı qlı bitkilə r ə mə lə gə lir. Bə zi hallarda isə Fö vqə luca Allah topa buludlardan dolu yağ dı rı r ki, onlar nə yin ü stü nə dü ş ü rlə rsə, mə hv edirlə r. Allah belə doluları n vasitə si ilə istə diyini vurur, istə diyini də onlardan qoruyur. Bu, Allahı n qə də rinə və Allahı n mü drikliyinə tam uyğ un olaraq baş verir və buna gö rə Allah ə n gö zə l tə rifə layiqdir. Bu buludlardan ç axan ildı rı mları n parı ltı sı insanı gö rmə qabiliy­yə tində n mə hrum etmə yə qabildir. Mə gə r bunları Allah yaratmamı ş dı rmı? Onları insana xidmə t etmə yə yö nə ltmə miş dirmi? Onları insanlar ü ç ü n faydalı etmə miş ­dirmi? İ nsanları onları n tə hlü kə sində n qoruma­mı ş dı rmı? Mə gə r bu, Allahı n mü ­kə m­mə l qü drə tini, yenilmə z iradə sini və hü dudsuz mə rhə mə tini tə sdiq etmirmi?

ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ

Allah gecə ilə gü ndü zü bir-biri ilə ə və z edir. Hə qiqə tə n, bunda bə sirə tlilə r[58] ü ç ü n ibrə t vardı r”.

Allahı n iradə si ilə soyuqluq istiliyi, istilik – soyuqluğ u, gü ndü z ge­cə ni ə və z edir, gecə də gü ndü zü. Allahı n iradə si ilə insanlar xeyrə nail olur və ş ə rə uğ ­rayı rlar. Bü tü n bunlar – gö rmə qabiliyyə tinə və də rrakə yə malik olanlar ü ç ü n bir ibrə tdir. Belə insanlar ö z fə rasə tliliyi sayə sində baş verə n hadisə lə rin mahiy­yə tini də, ə trafdakı ə ş yaları tanı dı qları kimi, asanlı qla də rk edirlə r. Bə sirə tli və ağ ı l sahibi olan insan mə xluqlara sadə cə baxmı r. O, baxarkə n onları n barə sində dü ş ü nü r və bundan ö zü ü ç ü n faydalı nə ti­cə lə r ç ı xardı r. Bu minvalla o, hə min mə xluqun nə ü ç ü n və nə yin xatirinə yaradı ldı ğ ı nı anlamağ a cə hd gö stə rir. Allahı n ö yü d-nə si­hə t­lə rində n ü z dö ndə rə n cahillə rə gə ldikdə isə, onlar ə traf­ları nda baş verə n hadi­sə lə ri, heyvanlar kimi, laqeydliklə mü ş ahidə edirlə r.

ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ

Allah bü tü n canlı mə xluqları sudan[59] yaratmı ş dı r. Onla­rı n ara­sı nda elə si var ki, qarnı ü zə rində sü rü nü r, elə si var ki, iki ayağ ı ü stü ndə yeriyir və elə si də var ki, dö rd ayağ ı ü stü ndə yeriyir. Allah istə ­di­yini xə lq edir. Hə qiqə ­tə n, Allah hə r ş eyə qadirdir”.

Fö vqə luca qulları nı ş ahidi olduqları hadisə haqqı nda dü ş ü nmə yə də və t edir. Buna – bü tü n yerdə ki mə xluqları n sudan yaradı lması hadisə si daxildir. Su canlı orqanizmlə rin ə sas tə rkib hissə sidir və buna gö rə də Fö vqə luca belə buyurur: “Doğ rudanmı kafirlə r gö rmü rlə r ki, gö ylə r və yer və hdə t halı nda bü tö v idi və Biz onları bir-birində n ayı rmı ş ı q və bü tü n canlı ları sudan yaratmı ş ı q? Niyə on­lar iman gə tirmirlə r? ” (Ə nbiya, 21/30). Heyvanları n bə zilə ri diş i yumurta­lı ­ğ ı nı mayalayan kiş i toxumunun damlası ndan dü nyaya gə lir. Digə r heyvanlar nə mlik iç ində dü nyaya gə lir. Onlara aid olanlar, mə sə lə n, ancaq nə miş lik yerlə rdə ç oxalan hə ş ə ratlardı r. Hə rç ə nd canlı orqanizmlə rin ə sas tə rkib hissə si eyni olsa da, onları n zahiri gö rü nü ş ü ç oxsaylı fə rqlə rə malikdir. İ lanlar və digə r heyvanlar yerin ü stü n­də sü rü nü r, insanlar və bir ç ox quş lar iki ayaqları ü stə hə rə kə t edir, ev heyvanları və digə r heyvanlar dö rd ə trafları ü zə rində yerlə rini də yiş irlə r. Eyni maddə də n ə n mü xtə lif canlı mə xluqları n tö rə mə si ş ə raiti, iradə si qeyd-ş ə rtsiz icra edilə n Allahı n hü dudsuz fö vqə lqü drə tinə də lalə t edir. Mə hz buna gö rə Allah bə yan edir ki, O (Pak və Mü qə ddə s Olan), mə xluqları Ö z istə diyi kimi yaradı r və onlara mü xtə lif keyfiyyə tlə r verir.

Hə qiqə tə n, Allah bü tü n varlı qlar ü zə rində hö kmrandı r. O (Pak və Mü qə d­də s Olan), yeri mayalayan yağ ı ş nazil edir. Su hə r yerdə eyni cü r­dü r, yer də eynilə birdir, lakin onları n qarş ı lı qlı tə siri nə ticə sində ə n mü x­tə lif keyfiy­yə tlə rə malik cü rbə cü r bitkilə rdü nyaya gə lir. Fö vqə luca buyu­rur: “Yer ü zü ndə hə msə rhə d sa­hə ­lə r, ü zü m bağ ları, ə kinlə r, bir kö kdə n və ya mü xtə lif kö k­lə rdə n artan xurma ağ acları vardı r. Onları bir cü r su ilə suvarı rlar, lakin Biz onları n bə zilə rini digə r­lə rində n daha lə zzə tli edirik. Hə qiqə tə n də, bunda – dü ş ü nə n insanlar ü ç ü n bir ibrə t vardı r” (Rə d, 13/4).

ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ