Сын-қатерлер

1. Қ аржы секторындағ ы ағ ымдағ ы проблемаларды шешудің созылып кетуі. Қ аржы жү йесінің даму серпіні кредиттік портфель сапасының тө мен болу проблемасына тә уелді болып табылады, сақ тандыру қ ызметтері секторының дамымағ анымен, сондай-ақ банктердің кредиттік белсенділігін қ амтамасыз ету ү шін ұ зақ мерзімді ресурстардың тапшылығ ы мен институционалдық инвесторлар ү шін ішкі нарық тағ ы шектеулі мү мкіндіктер арасындағ ы қ айшылық пен айқ ындалады. Проблемаларды консервациялау немесе оларды шешу мә селесін созу шетелдік қ аржы институттарының бә секелестік қ аржылық жә не ұ йымдық -техникалық артық шылық тарына қ арай отандық қ аржы нарығ ынан қ азақ стандық қ атысушыларды ығ ыстыру тә уекелін арттырады, сондай-ақ қ азақ стандық банктердің шектес елдердің нарық тарында да бизнесті қ олдау жә не кең ейту бойынша мү мкіндіктерін шектейді.

2. Халық аралық бастамалардың шең берінде қ аржы институттарының орнық тылығ ына қ ойылатын талаптарды жоғ арылату. 2020 жылғ а қ арай Қ азақ стан Республикасының Ұ лттық Банкі капиталдың қ ұ рылымы мен жеткіліктілігіне, ө тімділікке, левереджге Қ азақ стан нарығ ының ерекшелігі жә не ішкі ә рі сыртқ ы бә секеге қ абілеттілігі ескерілген тә уекел дең гейіне барабар талаптар қ ояды. Отандық қ аржы институттарының орнық тылығ ын арттыру жоғ ары дара тә уекелдерге, сондай-ақ Қ азақ стан экономикасы дамуының циклдік сипатымен байланысты қ ұ рылымдық тә уекелдерге осалдығ ын тө мендету ү шін қ ажет. Қ аржы институттарына жаң а талаптарғ а сә йкес келу ү шін шығ ындарының тиімділігін арттыру, алынатын кірістерін қ осымша резервтерді қ алыптастыруғ а, кредиттік мү мкіндіктерді арттыруғ а жә не бә секеге қ абілеттілікті қ амтамасыз етуге шоғ ырландыру талап етіледі.

3. Кө рсетілетін қ аржылық қ ызметтерді интернационалдандыру. Қ азақ стан Республикасының шамамен 2020 жылы аяқ талатын ДСҰ -ғ а кіруінен кейін жә не БЭК шең берінде қ аржы нарық тарын ашқ аннан кейін ө тпелі кезең нің аяқ талуы бойынша шетелдік банктер мен сақ тандыру (қ айта сақ тандыру) ұ йымдары ең тө менгі талаптарғ а сә йкес келген жағ дайда Қ азақ стан Республикасының аумағ ында ешбір кедергісіз ө здерінің филиалдарын аша алады.

Осы процесс шең берінде Қ азақ стан нарығ ында Ресей Федерациясының, сондай-ақ Қ ытай Халық Республикасының, Америка Қ ұ рама Штаттарының, Еуропалық Одақ елдері банктерінің филиалдары, сақ тандыру компаниялары жә не бағ алы қ ағ аздар нарығ ына қ атысушылары кө рсететін қ аржылық қ ызметтер кө лемдерінің ө суін кү туге болады. Ерекше тә уекел тә уелсіздік жылдары ішінде кең дамымағ ан, атап айтқ анда бағ алы қ ағ аздар нарығ ы, сақ тандыру нарығ ы (ә сіресе ө мірді сақ тандыру, сондай-ақ ірі тә уекелдерді сақ тандыру) сегменттеріне тә н. Сонымен қ атар, бұ л тә уекел қ аржылық кө рсетілетін қ ызметтерді шетелден тікелей кө рсету мү мкіндігінің туындауымен кү шейтілуі ық тимал, бұ л банк ө німдері бойынша да, сол сияқ ты ұ зақ мерзімді сақ тандыру тетіктері арқ ылы да «ұ зын» ақ шаның ә кетілуіне алып келуі мү мкін.

4. Қ аржы нарығ ының инфрақ ұ рылымын немесе оның бір бө лігін жоғ алту. Бағ алы қ ағ аздар нарығ ының тө мен ө тімділігі, бө лшектенуі проблемасының сақ талу ық тималдығ ы жоғ ары. Оқ иғ алар дамуының келең сіз сценарийі барынша ырық ты листингтік талаптар жә не ауқ ымды инвесторлық база болғ андық тан отандық эмитенттердің БЭК-ке қ атысушы елдердің сауда алаң дарына, Лондон немесе Азия қ ор биржаларына кетуін болжайды. Ө з кезегінде, эмитенттердің болмауы отандық бағ алы қ ағ аздар нарығ ы инфрақ ұ рылымының жұ мыс істеуіне келең сіз ық палын тигізеді.

Сонымен қ атар, «Халық тық IPO» бағ дарламасын іске асыруды жалғ астыру жә не эмитенттер мен инвесторлар ү шін бағ алы қ ағ аздар нарығ ына шығ уғ а ынталандыру жасау арқ ылы отандық бағ алы қ ағ аздар нарығ ын дамыту саласында мемлекеттің белсенді қ олдауы болғ ан кезде келең сіз сценарийге жол бермеуге болады. Қ азақ стан Республикасының ұ йымдастырылғ ан бағ алы қ ағ аздар нарығ ы Орта Азия ө ң ірінде қ аржы қ ұ ралдарының сауда орталығ ы ретінде сақ талуы мү мкін. Бұ л ү шін отандық қ ор биржасының сауда жү йесін, клирингті жә не есеп айырысуларды жаң ғ ыртуды жә не жетілдіруді қ амтамасыз ете отырып отандық қ ор биржасын сақ тау қ ажет, бұ л, ө з кезегінде, шетелдік инвесторлардың қ аржы қ ұ ралдарымен сауда-саттық қ а қ атысуына, сондай-ақ қ ор биржасына қ азақ стандық, сол сияқ ты ө ң ірлік жаң а эмитенттерді олардың акцияларын бастапқ ы орналастыру ү шін тұ рақ ты тү рде тартуды жү зеге асыруғ а мү мкіндік береді.

Республика аумағ ында дербес сауда алаң ын сақ тау бағ алы қ ағ аздар нарығ ының кә сіби қ атысушыларының класын (брокерлерді жә не инвестициялық портфельді басқ арушыларды) қ оса алғ анда, отандық бағ алы қ ағ аздар нарығ ының инфрақ ұ рылымын сақ тауғ а мү мкіндік береді.

Қ аржы орталығ ын қ ұ ру бү кіл қ аржы жү йесінің реформасын білдіретін болады. Бұ л реформаның бағ алы қ ағ аздар нарығ ын ғ ана емес, қ аржы нарығ ының барлық секторын қ амтуы аса маң ызды.

5. Қ аржылық кө рсетілетін қ ызметтерді тұ тынушылардың қ ұ қ ық тарын қ орғ ау жә не реттеу асимметриясы. Қ азақ стан қ аржы нарығ ында шетелдік қ аржы ұ йымдары ұ сынатын қ ызмет кө лемдерінің кең еюі Қ азақ стан Республикасы Ұ лттық Банкінің тарапынан олардың тұ тынушыларының мү дделерін қ орғ ау жө ніндегі мү мкіндіктерін тө мендетуге ә келеді. Бір жағ ынан, шетелдік қ аржы ұ йымдары филиалдарының қ ызметі Қ азақ стан Республикасы Ұ лттық Банкінің бақ ылау аясына тікелей тап болмайды. Екінші жағ ынан, шетелдік қ аржы ұ йымдары ө здерімен бірге тиісті реттеу тә жірибесі, сондай-ақ отандық заң ды тұ лғ алардың жә не халық тың жаң а кө рсетілетін қ ызметтерді тұ тынуғ а дайындығ ы жә не мә дениеті жоқ кү рделі қ аржы ө німдерін ә келіп, енгізулері мү мкін.

Осы жағ дайларда, қ аржы нарығ ының субъектілерін тең бе-тең реттеуді жү зеге асыру мә селесі шешім табуды талап етеді, атап айтқ анда, шетелдік қ аржы ұ йымдарының филиалдарына барынша симметриялық жә не Қ азақ станның қ аржы ұ йымдарына қ атысты талаптардан да кем емес қ атаң талаптарды қ олдану. Бұ л қ аржы ұ йымдары қ ызметін реттеуші ретінде Қ азақ стан Республикасының Ұ лттық Банкі тарапынан бақ ылау жә не қ адағ алау мақ саты ү шін де, сол сияқ ты ақ ша тө лемдері мен аударымдары, валюталық реттеу, заң сыз жолмен алынғ ан ақ шаны жылыстатуғ а қ арсы іс-қ имыл бойынша, сондай-ақ салымдарғ а кепілдік беру бө лігінде қ олданыстағ ы заң наманың нормаларын сақ тау мақ саты ү шін де маң ызды.

6. Макроэкономикалық тең герімсіздіктер. Жаһ андану процестерін кү шейту ә лемдік нарық тың ғ ана емес, ә рбір жеке ел нарығ ының осалдық дә режесін арттырады. Сонымен бірге Қ азақ стан Республикасының саудадағ ы негізгі ә ріптес елдерінің тең дамымауы, олардың экономикалық дамуына тү рлі кү йзелістердің ық палына бейім болуы кү йзелістің жиілігі жә не еліміз ү шін экономикалық циклдердің ұ зақ тығ ын қ ысқ арту ық тималдығ ын арттырады.

7. Ұ зақ мерзімді жоспарда қ аржылық қ ызметтерді кө рсету саласында ақ параттық технологиялардың дамуымен байланысты жаң а сын-қ атерлер туындауда. Интеграцияланғ ан индустрияаралық жә не ұ тқ ыр бағ ыттағ ы экожү йелер, сондай-ақ тікелей ә сер ету модельдері жоғ ары қ арқ ынмен дамуда, бұ л қ ызметтерді кө рсету қ атарынан банк ұ йымдарын алып тастауғ а мү мкіндік береді. Технологиялық компанияларда қ ызметтерді кө рсету барысында жинақ талғ ан іс-ә рекет жә не ә леуметтік деректердің ө те кө п кө лемде екендігін ерекше атап ө ту қ ажет, бұ л оларғ а қ аржылық кө рсетілетін қ ызметтер нарығ ына неғ ұ рлым ұ тқ ыр, икемді жә не дербестендірілген ұ сыныстармен шығ уларына мү мкіндік береді. Сонымен қ атар мемлекеттік дерекқ орлардан ақ паратты тиімді пайдалану да жаң а ө німдер мен қ аржылық қ ызметтерді кө рсетудің жаң а тә сілдерін дамытуғ а бастайды.

Тиісінше, кө рсетілетін қ ызметтер мен ө німдердің қ олжетімділік дең гейін кө теру, олардың кө рсетілу тиімділігін арттыру ү шін қ ажетті техникалық архитектура қ ұ рып, жетілдіру бө лігінде мемлекеттік органдардың бірлескен кү ш-жігері қ ажет.