Эмоцияның негiзгi қызметтерiне талдаңыз

Эмоция адамның психикалық ө мiрiнде ең алғ аш пайда болды жә не бала эмоцияның арқ асында психикалық ө мiрге бейiмделедi. Демек, баланы ә леуметтiк айналамен эмоция ғ ана бiрiктiредi.

Эмоцияның қ ызметтерi Эмоциялар адамның ә леуметтiк болмысын қ амтамасыз ететiн маң ызды психологиялық қ ұ рал болып табылады. Сондық тан да олар адамда оның iшкi (жан) дү ниесiнiң қ ажеттi жағ ы ретiнде пайда болады жә не онда ө мiр сү редi. Эмоциялар мынадай функцияларды атқ арады: бағ алаушы, сигналдық, оятушы жә не коммуникативтi, сонымен қ атар физиологиялық жә не танымдық процестерге ә сер ету функциясын атқ арады.

Эмоцияның алгашқ ы жә не маң ызды функциясы адам ү шiн қ оршағ ан заттардың, қ ұ былыстардың адамдардың ә серлi оқ иғ алардың ө з ойларының жоспарларының шешiмдерiнiң жә не т.б. субъективтi мә нiн бастапқ ы бағ алау болып табылады. Эмоциялар адам ү шiн ә ртү рлi ө мiрдегi оқ иғ аларда, адамдарғ а жә не ө зiне, заттар мен қ ұ былыстарғ а жылдам жә не сенiмдi бағ дар жасауғ а мү мкiндiк беретiн ө зiнше бiр iштегi компас ролiн атқ арады. Бiзге эмоциялық бағ алаулар интеллектуалды бағ алауғ а қ арағ анда сенiмдiрек жә не жеке мә нге ие болады. Сондық тан да бiз оларғ а сенуге жә не бағ ынуғ а бейiмбiз. Мысалы, кез-келген темекi шегетiн адам никотиннiң зияндығ ын бiле тұ рса да, темекiнi тастамайды. Бұ л бiлiмi оғ ан қ атысы жоқ абстракция сияқ ты болады. Адамның темекiге деген қ арым-қ атынасын ө згерту ү шiн сол адам темекiнiң зияндығ ын эмоциялық тұ рғ ыда басынан кешiру керек.

Эмоциялар адамғ а оның қ ажеттiлiгiнiң кү йi туралы сигнал берiп тұ рады. Бiр нә рсеге деген мә жбү рлiк ө зектiлiгiнен, сә йкесiнше эмоциялық кү йзелiстер (ашығ у, қ ызығ у) туады. Олар қ ажеттiлiктер деп аталады. Қ ажеттiлiктiң кү йiне байланысты кү шеюi, азаюы, мү лдем жоғ алып кетуi, белгiсi бойынша қ арама-қ арсығ а ауысуы мұ мкiн. Қ ажеттiлiктiң ө мiр сү руiнiң эмоциялық негiзi мен субъективтi формасын қ ұ райды.Эмоциялар оятушы фукцияларды да атқ арады, яғ ни белсендiлiктiң қ айнар кө зi болып табылады. Эмоциялардың оятушы мү мкiндiктерi тiкелей олардың кү шi мен белгiсiне байланысты. Мысалы, бұ л жерде қ атты жә не жай ауруды, ү рейдi, ұ ятты жә не кез-келген басқ а эмоцияларды салыстыруғ а болады. Белсендiлiктiң бағ ыты эмоцияның белгiсiмен анық талады. Жағ ымды эмоциялар эмоциялық жағ дайғ а бағ ытталғ ан ә рекеттердi оятады. Ә сiресе қ уаныш эмоциясы осы жө нiнде ғ алым Р.Х.Шакуров ө те жақ сы айтып кеткен. (Психология эмоции. Новый подход – журнал ң Мир психологииң, 2002, N4). Бiздiң бойымызда қ уанышымыз ө мiрге деген қ ызығ ушылығ ымызды шақ ырады жә не сол арқ ылы дем бередi. Қ оғ амғ а пайдалы шындық бiздiң бойымызғ а қ уаныш ә келедi.Эмоциялар адамның физиологиялық функцияларына ө те қ атты ә сер етедi, себебi эмоция олармен қ осылып ортақ психофизиологиялық жү йенi қ ұ райды. Сондық тан да эмоциялар ә рқ ашанда ағ заның азды-кө птi ө згерiстерiмен бiрге жү редi. Физиологиялық фукнцияларды эмоция арқ ылы реттеу мү мкiндiктерi ө те кө п. Олар ә ртү рлi бағ ытта ондағ ан, жү здеген есе ө згеруi мү мкiн: кү шеюi, ә лсiреуi, тiптен толық ө шiп қ алуғ а дейiн, жақ саруы, паталогияғ а дейiн нашарлауы, жылдамдауы, баяулауы жә не т.б. Кө птеген аурулар жә не уақ ытынан бұ рын қ артаю немесе жасару эмоциялық негiзде пайда болады.Эмоциялар адамның санасы мен танымдық процестерiне де дә л осылай ә сер етедi. Эмоциялардың ә серiмен олардың мү мкiндiктерi мен фукнциялық сипаттамалары қ атты ө згерiске ү шырай алады (жақ сарады немесе нашарлайды). Мысалы, адам қ атты стрестiң ә серiнен ойлауы, есте сақ тауы, зейiнiн тұ рақ тандыруы, нашарлауы, ө зi ә рекеттерiн саналы бақ ылауының тө мендеуi мү мкiн. Эмоциялық механизмдердiң негiзiнде творчествалық ойлау мен қ иял жұ мыс iстейдi. Эмоциялық кү йде болмағ ан оқ иғ алар бейтарапқ а қ арағ анда жақ сырақ есте сақ талады.