Абылдаудың негізгі ерекшеліктері табиғатын сипаттаңыз

Қ абылдаудың тұ тастылығ ы деп объектiнiң кейбiр қ абылданатын элементтерiнiң жиынтығ ын сенсорлық тү рде жә не ойша тұ тас бейне кү йiне толық тыруды айтады.

Қ абылдаудың объектiсi кейбiр жеке қ асиеттерден, жеке бө лiктерден тұ рғ анымен, бiз оларды бү тiндей, тұ тастай қ абылдаймыз. Қ абылдаудың нә тижесiнде қ алыптасатын тұ тас бейне тү йсiну тү рiнде алынатын заттың жеке қ асиеттерi мен сапалары жө нiндегi бiлiмдердi жалпылау негiзiнде қ ұ рылады. Қ абылдаудың қ ұ рылымдылығ ы қ абылдаудың тұ тастылығ ымен тығ ыз байланысты. Бiз белгiлi бiр объектiнi жеке элементтермен емес, ал тұ тас қ ұ рылым ретiнде қ абылдаймыз. Мысалы, музыканы қ абылдағ анда, бiз оны жеке ноталар бойынша емес, ал тұ тас ә уен ретiнде қ абылдап, қ айта жаң ғ ырта аламыз.

Қ абылдаудың заттылығ ы – қ абылдаудың кө рнекi бейнесiн сыртқ ы дү ниенiң белгiлi бiр заттарына жатқ ызу. Бұ л объективация актiнде жақ сы кө рiнiс табады. Осындай объективациялық қ асиетiнсiз қ абылдау ө зiнiң бағ дарлаушы жә не реттеушi қ ызметiн атқ ара алмайды. Қ абылдаудың заттылығ ының дамуында адамның практикалық iс-ә рекетi маң ызды рө л атқ арады. Бiз заттарды олардың тә жiрибеде қ олданылу қ ызметi негiзiнде ажыратамыз. Мысалы: ересек адам кiрпiштi жарғ ыштан оң ай ажырата алады. Бұ лардың сыртқ ы пiшiнi бiрдей кө рiнгенiмен, олардың кейбiр айрық ша қ асиеттерiнiң болатынын бiз ө ткен тә жiрибемiзден бiлуiмiздiң арқ асында оларды ә р тү рлi екi зат ретiнде қ абылдаймыз. Қ абылдаудың мағ ыналылығ ы. Бұ л ерекшелiкте қ абылдаудың тү йсiктерден негiзгi айырмашылығ ы жақ сы кө рiнедi. Объектiлердiң мазмұ нын жақ сылап тү сiнбейiнше, оларды белгiлi тұ жырымдар мен сө з арқ ылы атамайынша, олар толық қ абылданбайды. Егер объектiнiң аты сө збен берiлсе, ол қ андай нә рсе болса да, оң ай жә не тез қ абылданады.

Қ абылдаудың тұ рақ тылығ ы немесе константтылығ ы деп сыртқ ы жағ дайдың ө згеруiне қ арамастан, заттардың мө лшерi, формасы, тү сi жә не т.б. қ асиеттерiнiң салыстырмалы бiр қ алыпты болып қ абылдануын айтады. Мысалы, ақ қ ағ аз қ араң ғ ы бө лмеде қ ара болып кө рiнсе де, бiз оны ақ тү стi ретiнде қ абылдаймыз. Сондай-ақ мысалы, қ ұ рылысшылар биiк объектiнiң ү стiне шығ ып тұ рғ анда, адамдардың қ ұ мырсқ адай кiшкентай болып кө рiнгенiмен, олардың мө лшерiн тұ рақ ты қ абылдай алады.

Қ абылдаудағ ы иллюзия. Тү рлi себептерге байланысты шындық тағ ы объектiлердi қ ате қ абылдауды иллюзия деп атайды. Иллюзиялар сан-алуан себептерге байланысты пайда болады. Мысалы, шай қ ұ йылғ ан стақ анғ а салынғ ан қ асық тың сынғ ан сияқ ты кө рiнуi физикалық қ асиеттермен тү сiндiрiлсе, кейбiр нә рсе жө нiндегi жаң сақ пiкiрлер ә р тү рлi ерекшелiктерiне байланысты.

Иллюзияларды адамның жү йке жү йесiнiң ауруғ а шалдығ уына байланысты туатын заттардың жалғ ан, терiс бейнелерi - галлюцинациялардан ажырату қ ажет.

Апперцепция. Қ абылдаудың адамның жалпы психикалық тұ рмысы мен ө ткен тә жiрибесiнiң мазмұ нына байланыстылығ ын апперцепция дейдi. Бұ л адамғ а қ абылданатын заттар немесе қ ұ былыстар таныс болып, оның бұ рың ғ ы тә жiрибесiнде кездескен болса, онда адам оларды дұ рысырақ, терең iрек қ абылдайды.

Апперцепция тұ рақ ты жә не уақ ытша болып екi тү рге бө лiнедi. Тұ рақ ты апперцепция адамның қ ызығ уы мен мамандығ ы, бiлiмi мен дү ниетанымына байланысты болып отырады. Апперцепция затты тү рлi жағ ынан бағ алай алу, адамның оны ө зiнше талқ ылап, ө зiнше ө з кө зқ арасын бiлдiре алуы. Ә ртү рлi иллюзиялардың негiзiнде адам жаң сақ пiкiрде болады. Оны уақ ытша апперцепция дейдi.