Осылу реакциялары

1) Галогендерді қ осып алу. Н₂С = СН₂ + Вг₂ → ВгН₂С - СН₂Вr

Бромдау реакциясы алкендердің сапалық реакциясы болып табылады, бромның тү ссізденуі бойынша алкендерді сапальщ анық тауғ а болады.

Алкендердің фтормен ә рекеттесуі шабытты жү реді, ал йодпен ә рекеттесуі баяу жү реді.

Этиленге хлор қ осып, дихлорэтан С2Н4С12 алуғ а да болады.

2)Гидрлеу. Алкендер сутекті қ осып алып, сә йкес алкандарғ а айналады. Реакция металл катализаторлар Ni, Pt, Pd қ атысында жү реді. Мысалы, пропенге сутек косылғ анда, пропан тү зіледі: CH₃—CH = CH₂ + H — H → CH₃ — CH₂ — CH₃

3)Галогенсутектерді қ осып алу. H₂C = CH₂ + Н - Сl → H₃C - СН₂Сl

Галогенсутектердің симметриялы емес алкендерге қ осылу реакциялары В. В. Марковников ережесі бойынша жү реді. Галогенсутектің сутек атомы сутек кө п кө міртек атомына, ал галоген сутек аз кө міртпек атомына қ осылады:

H₂С = СН₃ - СН + Н - Вг → Н₃C - СНВг - CH₃

4)Суды жә не кү кірт қ ышқ ылын қ осып алу.Пропен молекуласына судың қ осылуы Марковников ережесі бойынша жү ріп, пропанол-1 емес, пропанол-2 тү зіледі:

СH₃—СH =CH₂ + H - OH —> H₃C - CHOH-CH₃

2. Тотығ у реакциялары

1)Вагнер реакциясы. Этиленді калий перманганатының ерітіндісі арқ ылы ө ткізсе, оның кү лгін тү сі жойылып кетеді. Бұ л перманганаттың этиленді тотық тыратындығ ын кө рсетеді. Реакция нә тижесінде екіатомды спирт — этиленгликоль тү зіледі.

3Н₂С = СН₂ + 2KMnO₄+4H₂O 3Н₂СOH - СН₂ OH+2KOH+2MnO₂

2)Кү міс катализаторы қ атысында алкендер органикалық оксидтер эпоксидтерге дейн тотығ ады. 2Н₂С = СН₂ + O₂ → 2Н₂С - СН₂

O

3)Калий перменганатының қ ышқ ылдық ерітіндісімен, хром қ оспысымен алкендер қ ос байланыс ү зіліп, қ ышқ ылдар мен кетондар тү зеді.

CH₃ KMnO₄, H⁺CH₃

C=CH-CH₃ C=O+CH₃COOH

CH₃ CH₃

4)Озонменә рекеттесу. Алкендар озонмен ә рекеттескенде кристалды, жарылғ ыш заттар озонидтер тү зіледі. Соң ғ ылар гидролизденгенде альдегилтер мен кетондарга айналады.

3. Полимерлену реакциясы. Полимерлену деп кіші молекулалардың ү лкен молекелаларғ а бірігуін айтады. Полимерлену қ ұ рамында ә детте мың дағ ан жү здеген кә шә молекулалар болады. Жалпы схема тү рінде

Мұ ндағ ы n- полимерлену дә режесі деп аталады. Техникада, тұ рмыста малекулалық массасы 6000-12000 полиэтилен қ олданылады. Пропиленнің полимерлену схемасы:

nCH₂=CH-CH₃ [-CH2-CH-]_n

CH₃

8.Алкендердің химиялық қ асиеттері қ осылу тотығ у, полимерлену реакциясын қ арастырың ыз.

Алкандармен салыстарғ анда алкендер ө те активті. Оларғ а қ осылу, тотығ у, полимерлену реакциялары тә н.Себебі қ ос байланыстың болуы.