Дәріс. Ұжымдық өзара оқыту технологиялары

В.К.Дъяченконың ұ жымдық оқ ыту технологиясы жоғ ары сапалы нә тижеге қ ол жеткізу; алынғ ан білімді бір-біріне сол сә тте жә не ү здіксіз беру; оқ ушылардың ө зара ә рекеті мен бірлігін қ алыптастыру; жеке тұ лғ аны қ абілетіне сай оқ ыту; ә рбір білім алушының ең бегін педагогизациялау; тақ ырыптар мен тапсырмалардың ә ртү рлі болуын кө здейді.

Ұ жымдық оқ ыту технологиясы оқ ушының ө з ойын айта білуіне, басқ а адамдармен қ арым-қ атынас жасай білуге бағ ытталғ ан. Топтық, ұ жымдық жә не жеке оқ ушы арқ ылы да орындала береді. Оқ ушылар ө з қ алаулары бойынша топ қ ұ ра алады. Топтағ ы студент санына байланысты тапсырмалар саны анық талады.

Ұ жымдық оқ ыту технологиясын ү лкен тақ ырыпты ө тіп болғ аннан кейін пайдалануғ а болады. Мысалы, сө з тіркесі синтаксисін ө тіп болғ аннан соң осы технологияны пайдалануғ а болады. Ол ү шін оқ ушыларғ а бірнеше тапсырмалар беріледі. Олар кімнің мұ ғ алім, кімнің оқ ушы болатынын ө здері таң дайды. Технология былайша жү зеге асырылады.

Қ азіргі кезде оқ ыту сапасын арттыруғ а ық пал ететін технологиялардың бірі- ақ параттық - компьютерлік технологиялар: бейнероликтерді, интернет материалдарын, мультимедиялық қ ұ ралдарды, оқ ыту бағ дарламаларын қ олдану ұ сынылады. оқ ытуда қ азіргі қ олданыстағ ы қ арқ ынды – шоғ ырландырып оқ ыту, жеке тұ лғ аның жан-жақ ты дамуына қ ажетті нә тижелі білімге бағ ыттау, білімді ізгілендіру, ө зіндік зерттеу т.б. технологияларды қ олдану ә дебиеттен нә тижелі білім беруге ық пал етеді деп тұ жырымдауғ а болады.

«Оқ у мен жазу арқ ылы сын тұ рғ ысынан ойлау» бағ дарламасы ә дебиетті оқ ытуда аса тиімді деп танылады. Кө ркем шығ арма негізінде ө з алдына сұ рақ тар қ ойып жә не ү немі оларғ а жауап іздеу, ә р мә селеге байланысты ө з пікірін айтып, оны дә лелдей алуғ а ү йреттеін бұ л оқ ыту тү рі сонымен қ атар басқ алардың пікірлерін дә лірек қ арастыруды жә не сол дә лелдермен қ исынын зерттеу дегенді де білдіреді. Сын тұ рғ ысынан ойлау-ең алдымен шығ армашылық ойлау. Шығ армашылық сө зі «шығ ару», «іздену», «ойлап табу» деген мағ ынаны білдіреді. Демек, бұ рын тә жірибеде болмағ ан жаң а нә рсе ойлап табу, жетістікке қ ол жеткізу деген сө з. Шығ армашылық деп жаң алық ойлап табатын іс-ә рекеті деп тұ жырымдалады.Шығ армашылық ойлау нә тижесінде жаң алық ашылады, тұ лғ аның дамуы жеделдейді. (Л.С.Выготский) Оқ ушы шығ армашылығ ын шың дауғ а «оқ у мен жазу арқ ылы сын тұ рғ ысынан ойлау» бағ дарламасының берер кө мегі зор.

Бағ дарлама қ ұ рылымы ү ш дең гейден тұ рады:

1.Қ ызығ ушылық ты ояту. Оқ ушы тақ ырыпқ а байланысты ө з білімін анық тайды, еске тү сіреді. Тіпті қ ағ азғ а жазып, кө ршісімен бө ліседі, тобында талқ ылайды. Оқ ушы бұ л кезең де жаң а білім жайлы ақ парат жинап, оны байырғ ы біліммен ұ штастырады. Яғ ни тақ ырыпқ а қ ызығ ушылық басталып, зерттеу қ алыптасады, белсенділігі артады.

2.Мағ ынаны тану. Бұ л кезең де оқ ушы жаң а ақ паратпен танысады, тақ ырып бойынша жұ мыс істейді, тапсырмалар орындайды.

3. Ой толғ аныс: Оқ ушылар ө з ойлары мен байқ ағ ан ақ параттарды ө з сө здерімен айта біліп, ө зара алмасады. Ө згелердің ой кестесін ү йренеді.Ү йренгендерін саралап, салмақ тап, оны қ андай жағ дайда, қ алай қ олдану керектігін ой елегінен ө ткізеді.Бір-бірімен ой алмастырады, ой тү йістіреді, ә р тү рлі шығ армашылық пен кө ріне алады.

Сабақ та осы бағ дарламаның ә діс-тә сілдерін пайдалану арқ ылы кө птеген нә тижелерге қ ол жеткізуге болады. Мұ нда ең бастысы оқ ушылар ө з ойын шың дап, кез-келген даму дең гейіне сыни кө збен қ арай алады. Бір-бірімен дұ рыс қ арым-қ атынас жасауды жә не бірін-бірі тың дай білуді ү йренеді. Ө здеріне сенімсіздік білдіріп, бұ йығ ып отыратын оқ ушылар да ө з ойларын аз да болса жү йелеп еркін айтатын болады. Сабақ та оқ ушыларды орталық тарғ а бө лу кезінде сабақ қ а деген қ ызығ ушылығ ы артып, бір-бірімен пікір алмасып, еркін сө йлеуге ү йренеді жә не сө здік қ орлары молаяды.

Оқ ушы–ізденуші тұ лғ а. Кез-келген пә нге оқ ушы қ ызығ ушылығ ын арттыру ү шін дә стү рлі ә деттерге қ оса хабарлама, кө рнекі кө рсету, безендіру ә дістерін қ олдану, сонымен қ атар зертханалық жә не сарамандық тә жірибелерді дұ рыс ұ йымдастыра білу мұ ғ алім шеберлігінің бір кө рінісі.Адам топ ішінде ғ ана толығ ады десек, оқ ушылардың топтасып жұ мыс істеуі ө з ә серін береді. Ойды ой жетелейді. Сабақ тың байланысып, бір-бірімен сабақ тасып жатуына бағ дарлама ә дістерін пайдалану септігін тигізеді.Сонымен бірге оқ ушыларды сабақ қ а ынталандыру сабақ жоспарының тү рлеріне де байланысты. Мә селен, жарыс сабақ, сахналау сабақ жә не ойын сабақ тарын қ олдану баланың дү ниетанымын кең ейтіп, қ арым-қ атынас жасау белсенділігін дамытады. Оқ ыту барысында оқ ушылардың ө з бетімен білім алу қ ұ зыреттілігін қ алыптастыру, олардың ә рекеттік, танымдық, креативтік қ абілеттерін дамытуғ а мү мкіндік беретін жобалау технологияларын қ олдану да тиімділік кө рсетеді. Алуан тү рлі іс-ә рекет барысында шынайы қ арым-қ атынасқ а жақ ындайтын жағ даяттар туғ ызуғ а мү мкіндік беретін, тү рлі дидактикалық материалдар (сө зжұ мбақ тар, ребустар, карталар, кестелер, диаграммалар) кең інен қ олданылатын ойын технологиялары: имитациялық -модельдік, жағ даяттық -рө лдік, «пайданы ө з мү ддесіне ың ғ айлау» («глобальная симуляция»), «дө ң гелек ү стел», «брифинг», баспасө з-конференциялардың да оқ ытудағ ы орны ерекше екендігі сө зсіз.

Оқ ушылардың шығ армашылық қ абілетін дамытуда «ойталқ ы», «ойғ а шабуыл» («идеялар кө зі», «сыншылар» мен «сарапшылардың» қ атысуымен шешім жасаудың қ алыпты тү рлеріне қ арама-қ арсы, жаң а дара идеяларды табуды кө здейтін) сияқ ты тә сілдерді қ олдану арқ ылы оқ ушының ойлау жә не сө йлесім ә рекетінің белсенділігін арттыратын проблемалық оқ ыту ә дістері мен сын тұ рғ ысынан ойлауды дамыту тә сілдері де қ азақ ә дебиетін оқ ытуда тиімді деп табылады.