Дәріс. Оқыту үдерісіндегі когнитивті технология: оқыту үдерісінде жобалауды қолдану

Қ азіргі педагогикалық технологиялар - обьективті қ ажеттілік

Қ азіргі заманғ ы білім жү йесінің қ ұ рылымы мен қ ызметіндегі қ оғ амдық тенденцияларды кө рсететін маң ызды ә леуметтік педагогикалық феномен ретінде білім ізгілігінің мазмұ ны мен маң ызын анық тауғ а байланысты қ аралғ ан педагогикалық технологиялар ө з тиімділігін дә лелдеуде.

Педагогикалық технологиялардың кө кейтестілігін анық тауда тө мендегі қ айшылық тарды атауғ а болады.

-қ оғ амның педагог мамандарғ а қ ойып отырғ ан талабының кү шеюі мен кә сіби білім беруді жү зеге асыруда кездесеін қ иыншылық тар арасындағ ы;

-қ айта дамып отырғ ан жекелеген педагогикалық жү йелер мен оларды жылдам ө згеріп отырғ ан ең бек шараларына бейімдеу, білім беру жү йесінің консервативтілігі арасындағ ы;

-ғ ылымның даму дең гейі мен ө ндірістің оны іске асыруғ а мү мкіндік дең гейі арасындағ ы;

-мұ ғ алімнің ә леуметтік ролі жә не қ оғ амдық ақ параттық –коммуникациялық қ ызметарасындағ ы;

- педагогикалық жоғ ары оқ у орындары оқ у бағ дарламаларының мазмұ нының ә дістемелік қ ұ ралдары жә не қ оғ ам мә дениеті арасындағ ы болатын қ айшылық тар.

Білім ізгілігі-педагогтар мен оқ ушылардың ө з шығ армашылық даралығ ын дамыту субьектісі болатын, ү рдістің мә ні мен сипатына деген кө зқ арасты едә ір ө згертетін, педагогикалық ойлаудың басты бө лшегі.

Педагогикалық ү рдістің негізгі мә ні, мұ ндай жағ дайда, ұ лғ аның дамуы мен ө зін -ө зі дамытуы ретінде қ алыптасады, олардың сапасы мен мазмұ ны мұ ғ алімдердің, оқ у мекемелері мен бү кіл білім жү йесі жұ мысында маң ызды шарттардың бірі болып табылады. Теорияларды талдау мен қ алыптасқ ан тә жірибелерді жалпылау білім ізгілігінің негізігі жолдарын анық тауғ а мү мкіндік туғ ызады.

Соның ішінде ең маң ыздылары;

1. Ізгілендірілген білім мазмұ нында қ аралатындар:

-білімділік-бағ дарлық ә дістен бас тарып, дамытушы тұ лғ алық бағ дарлық ә діске кө шу;

- пә ндік жә не жекелік білімнен білім берудің ү здіксіз жү йесінің барлық сатыларында терең жә не кө п пә наралық кіріктіруге, шоғ ырлануғ а кө шу.

2. Балалардың қ абілеті мен жеке ерекшеліктерін ескере отырып, оқ ыту мен тә рбиелеудің тұ лғ алық бағ дарлық технологиясын таң дау (Ойлаудың, есте сақ таудың, назар аударудың негізгі типтері бойынша).

3. Мұ ғ алімнің озық игілік дайындығ ы:

Оның оқ ушылармен ынтымақ тастығ ын қ алыптастыруғ а оқ ушылардың дайындығ ы, педагогикалық ү рдістегі шығ армашылық, ө зін-ө зі кө рсетудің қ ажеттігі. Қ оғ амдық - тарихи тә жірибені игерудің басты ә леуметтік –қ ызметі – білімді жинақ тауда емес, бар білімді қ айта қ алыптастыруда.

Сондық тан қ азіргі заманғ ы мектептер оқ ушылардың ойлау белсенділігін кең інен дамытып білімді ө зіндік жаң арту мен толық тыруғ а, оларды теориялық жә не тә жірибелік міндеттерді шешкенде жә не сапалы пайдалана білуге ү йретуге міндетті.

Мұ ны П.П. Блонскийдің, Л.С.Выготскийдің, С.Л.Рубинштейннің, А.Л.Леонтевтің, П.Я.Гальпериннің, Ф.Н. Тлызинаның жә не т.б.зерттеулері дә лелдейді. Білім берудің сапасын мә нді жоғ арылату жолдарын іздестіруде, нақ тырақ айтсақ, жоғ ары білімнің Н.Чебышев пен В.П.Коган пә наралық байланыстың тұ жырымдамасын негіздей отыра оны жоғ ары білім беру тә жірибесіне енгізудің нақ ты оқ у- ә дістемелік механизмін ұ сынады.Бұ л бағ ыттағ ы инновациялық іс-ә рекет мә селесі жалпы білім беру мектептерінде шешілуі қ ажет. Сондық тан, ә ртү рлі оқ ыту технологияларын оқ у мазмұ ны мен оқ ушылардың жас жә не психологиялық ерекшеліктеріне орвй таң дап тә жірибеде сынап қ арауда мұ ғ алім іс-ә рекетінің маң ызы зор.

«Қ азіргі білім беру саласындағ ы оқ ытудың озық технологияларын мең геру мұ ғ алімнің нтеллектуалдық, кә сіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық жә не басқ а кө птеген адами келбетінің, қ алыптасуына игі ә серін тигізеді, ө зін-ө зі дамытып, оқ у-тә рбие процесін тиімді ұ йымдастыруына кө мектеседі», - деп кө рсетеді С.В.Селевко.

Қ оғ ам ө мірінің барлық салаларында яғ ни экономикасы мен ә леуметтік қ атынастарында кө птеген ө згерістер туып отырғ ан жағ дайда білім беру ісінде де ө згерістің болуы заң ды нә рсе. Себебі, халық қ а білім беру немесе мектеп ісін қ оғ амнан тыс алып қ арауғ а болмайды.Бү кіл қ оғ ам ө мірінде бой кө рсеткен келең сіздіктің халық қ а білім беру саласына да соқ пай ө тпегені мә лім. Сонымен, халық қ а білім беру жү йесі қ оғ амдық ә рекеттердің басқ а салаларымен де қ атарлас алғ а басуы керек.

Ғ ылым мен халық қ а білім берудің дамуы еліміздің техникалық прогресске жеткізері мә лім.Ал, техникалық прогресс қ оғ амдық жә не жеке бастың ө мір сү ру дең гейін кө теруші ең бек ө німділігінің жоғ арылауына ә келеді.Сонымен, білім беру жү йесін қ оғ амдық ө мірдің ө зге салаларының да егізі деп білуіміз керек. Инновациялық педагогикалық іс-ә рекет белгілі оқ ытудың, тә рбие беру мен дамытудың стереотипіне қ арама –қ айшы, ол белгілі межеден шығ ып, жеке шығ армашыл, ө з бағ ытымен жұ мыс істей алатын мұ ғ алім қ алыптастыруғ а бағ ытталады.

Шынында, бұ л мә селенің шешімі ұ стаздың кә сіпкерлік шынайы іске асыруғ а тә н сол бір ішкі обьективті қ айшылық ты анық таумен байланысты.

Ю.Н.Кулюткин кә сіпкер ұ стаздың «мө лшерлік шығ армашылық белсенділіктің» ара қ атынасы мазмұ ны мен мә нінен бө лек, абстрактылы тү рде қ арастырылмайды дейді. Егер «іс-ә рекеттің немқ ұ райлы іс-ә рекеттік қ ұ рылымымен бірге ұ стаздың шығ армашылық белсенділігі де мө лшермен берілсе, жаң а педагогикалық ойлар жә не оларды шешу ұ стаздың ө зінен кү тіледі.

Педагогикалық жаң алық -жаң а идеялар, ә дістер, технологиялар ғ ана емес, педагогикалық процесс элементтерінің бірлігінің немесе жеке элементтерінің білім беру мен тә рбиелеудегі белгілі міндеттерді тиімді шешу жолы.

Дә стү рлі оқ у пә ндерінде шоғ ырландырылғ ан мақ сат пен міндеттер қ ойылмайды, пә нді мең герудің басты міндеті болып, ғ ылыми міндеттерді фотографиялық тү рде мең герту, кө бінесе есте сақ тау мен қ айта жаң ғ ырту (кей кезде ойлау қ абілетінің қ атынасынсыз) дең гейінде ғ ана қ алады.Мұ ғ алімдердің жұ мыс тә жірибелерін зерттеу когнитивті ауқ ымдағ ы (Б.Блум) білім беру мақ сатының технологиясымен сә йкес, мұ ғ алімнің зейіні мен мең герілген материалды «Білімділігіне» жә не «Тү сініктілігіне» шоғ ырланады, ал талдау – жинақ тауғ а, оқ ушылардың ә рекетін ө здік бағ алауына, мұ ғ алім іс-ә рекетіне аз дең гейде назар аударылатыны кө рсетіледі.

Педагогтың кә сіби даярлығ ындағ ы технологиялық принцип болашақ мамандығ ына бағ дар беретін оқ ытудың мақ сат, мазмұ н оқ ыту ә дістерінің бірлігі болып табылады.

Оқ ыту технологиялары теориялық негізде қ ұ рылады: Егер Л.В.Занков ә дістемесі Л.С.Выготскийдің дамыту теориясына негізделсе, ол ө зінің принципін содан іздеп табады. Оқ ушылардың теориялық ойлауын дамыту, оқ у материалының теориялық кү делілігінің жоғ ары дең гейі, оқ у жұ мысының жоғ ары темпі оқ ушылардағ ы жеке тұ рғ ыдағ ы бағ дар.

С.Л.Рубинштейіннің, А.Н Леонтевтің іс-ә рекет теориялары қ азіргі оқ ытудың инновациялық технологияларының ә діснамалық негізі.

Педагогикалық технология ү ш аспектіде қ аралады:

-ғ ылыми;

- процессуалды - сипаттамалығ ы;

-процессуалды -ә рекеттік.

Осындай жолмен педагогикалық технология оқ ытудың рационалды жлдарын зерттеуші ғ ылым ретінде қ ызмететеді, принциптер мен оқ ытуды зерттеуші қ ызметін атқ арады.

Кез-келген педагогикалық технология философиялық негізде қ аралады.Философия жалпы реттеуші білім беру технологияларын ә діснамалық қ амтамасыз етеді.

Философиялық тұ рғ ыда білім беру мазмұ нында, пә н мазмұ нында басшылық қ а алынады. Бірақ, идеологиялық бағ дарда бірізділік жоқ, сондық тан мектептегі білім мазмұ ны ә лемнің бү тіндей картинасын бере алмайды. Ә дістер мен тә сілдердің философиялық негізін байқ ау қ иын, ал технология белгілі бір философиялық негізді ұ станушы ретінде қ ызмет ете алады.Кө птеген педагогикалық технологияларда кездесетін философиялық бағ ыттар:

- материализм жә не идеализм;

- диалектика жә не метафизика;

- Гуманизм жә не антигуманизм;

- Прагматизм жә не экзистенциализм.

Педагогикалық технология дерекнамасы педагогика психология жә не ә леуметтік ғ ылымдар, алдың ғ ы қ атарлы педагогикалық тә жірибе, халық тық педагогика отандық жә не шетел педагогикасының озық идеялар болып табылады.