Дәріс. Білім берудегі педагогикалық технологиялардың оқыту үдерісінде жіктелуі

Мақ саты: студенттерге білім беру жү йесінде қ олданылатын педагогикалық технологиялардың оқ ыту жә не оқ у тиімділігін арттырудағ ы рө лін ұ ғ ындыру, ББПТ қ олданылу ө рісіне орай жіктелуі туралы тү сінік беру.

Жоспар:

1. Қ азіргі пед. технологиялардың оқ ыту ү дерісінде жіктелуі.

2. Оқ ыту технологияларын жобалау заң дылық тары мен ұ станымдары.

3. Білім берудегі педагогикалық технологиялардың тү рлері жә не оларғ а жалпы сипаттама.

Тү йінді ұ ғ ымдар: пед.технологиялар, жіктелу, ұ станымдар, заң дылық тар, оқ ыту теориясы, болашақ маман, технологиялар тізбегі жә не т.б.

Білім берудегі педагогикалық технологиялардың негізгі қ ызметі – оқ у ү дерісінің білімдік мақ саты мен міндеттерін іске асыру жә не жеке тұ лғ аны дамыту екендігін ғ алымдар педагогикалық -психологиялық негіздерін анық тап, оларды философиялық тұ рғ ыдан дә лелдеген. Педагогикалық технологиялар оқ ушыларғ а нә тижелі білім беруге бағ ытталғ ан тиімді қ ұ рал болуымен қ атар, мұ ғ алімді де сапалы қ ызметке, нақ ты нә тижеге жетелейтінмеханизм болып табылады Ең бастысы оқ ыту ү дерісінде қ олданылатын пед.технологиялар сабақ тың сапасын арттыруғ а, дара тұ лғ аны дамытуғ а жә не тү пкі нә тижеге жетуге ық пал етуі қ ажет.

Осы ретте білім беру технологияларын ә діскер-ғ алымдар тұ лғ алық -бағ дарлы білім беру технологиялары, дамыта оқ ыту технологиялары, ұ жымдық ө зара оқ ыту технологиялары, проблемалық оқ ыту деп тө ртке бө ліп жіктейді.

Қ азіргі оқ ыту ү дерісінде қ олданылып жү рген білім берудегі тиімді педагогикалық технологиялар ретінде мынадай педагогикалық технологиялар жіктемесі сұ рыпталғ ан:

1. Оқ ушыны объект ретiнде емес, субъект ретiнде қ арастырып, оның дара тұ лғ а ретiнде қ алыптасуына жан-жақ ты ә сер ететiн, қ арым-қ атынастың демократиялық, iзгiлендiру бағ ытын негiзге алғ ан – оқ ытуды демократияландыру мен iзгiлендiру негiзiндегi педагогикалық технологиялар (оғ ан жататындар: Е.В. Бондаревский, Д.Б. Серикова, Ю.И. Турчанинова, И.С.Якиманский, Ш.А.Амонашвилидiң iзгiлiктi-жеке тұ лғ алық технологиясы, Е.Н. Ильинаның гуманитарлық пә ндерді адам қ алыптастырушы пә н ретiнде оқ ыту жү йесi жә не т.б. жатады);

2. Оқ ушының белсендi болуына, проблемалық жағ дайда одан шығ уды ү йрететiн – оқ ушы ә рекетiн белсендiру мен интенсификациялау негiзiндегi педагогикалық технологиялар (оғ ан Е.И.Пассовтың коммуникативтiк оқ ыту технологоиялары, В.Ф. Шаталовтың тiрек сигнал конспектiлерi негiзiндегі оқ ыту технологиясы, проблемалық оқ ыту технологиялары жатады);

3. Балағ а сырттан ә сер етпей ө зiнiң табиғ ий дамуына ық пал жасайтын, баланың жаны мен жү регiне жылулық ұ ялататын– халық тық педагогиканың ә дiстерiне сү йене отырып баланың табиғ и дамуына негiзделген педагогикалық технологиялар (Л.Н. Толстой, А.Кушнир, М.Монтессори технологиялары жатады);

4. Оқ ушының туа бiткен ақ ыл-ой қ абiлетiнiң жеке дамуына негiзделген – саралап оқ ыту технологиясы (Н.Гузик, И.Первин, В.Фирсов т.б.);

5. Оқ ушы мен оқ ытушы арасындағ ы қ арым-қ атынастың тең дә режеде жү зеге асуын қ амтамассыз ететiн – ынтымақ тастық педагогикалық технологиясы;

ә р оқ ушының жеке қ асиетiн аша отырып, оның қ абiлетi мен мү мкiндiк дең гейiне қ арай оқ ыту, тә рбиелеу бағ ытында жү зеге асатын технологияның тү рi – дең гейлеп саралап оқ ыту технологиясы;

6. Оқ ушылардың ө з бетiмен жұ мыс жасауына жә не қ оғ амдық белсендiлiгiнiң артуына ә сер ететiн– дамыта оқ ыту технологиясы (Эльконин-Давыдов, Л.В. Занков, Г.Д. Кириллова, Г.И.Щукина т.б.);

7. Білім алушыларды ұ жымда жұ мыс iстеуге ү йретуде, тiлдесiмде болуына, бiрiн-бiрi ү йретуiне ү лкен ә сер ететiн технология – оқ ытудың ұ жымдық тә сiлi жатады (В.Дьяченко, А.Соколов, А.Ривин, Н.Суртаева т.б.).

Бұ л технологиялардың философиялық негiзiнде дамытушы, проблемалық, тұ лғ ағ а бағ дарланғ ан оқ ыту жатады. Олар білім алушыларғ а бiлiмдi дайын кү йiнде бермей, тек баланың ө з алдына iзденiп ө зiндiк дамуына жағ дай жасатуғ а, белсендiлiкке, мә селеге сыни кө з қ араспен қ арауғ а бағ ытталғ ан.

Технология – жеке тұ лғ аны дамытуғ а негiзделген мақ сатты педагогикалық жү йе. Технологияны қ олдануда мұ ғ алiм шеберлiгi ерекше мә нге ие. Оның кә сiби шеберлiгi мен оқ ытудың қ андай ә дiс-тә сiлдерiн таң дауы ғ ана технологияның ұ тымды болуына алғ ышарт жасайды. Дә стү рлi оқ ыту жү йесiнен тыс жасалғ ан технологиялар оқ ытудың мотивациялық сипатын арттырып, оқ ушылардың пә нге қ ызығ уын тудырады, оқ ушының ө з айналасындағ ылармен табиғ и бә секелестiгiн дамытады, оның дара тұ лғ алық белсендiлiгiн кү шейтедi, ө з бойындағ ы қ абiлетiн саналы тү рде ашуына қ олайлы жағ дай туғ ызады, олардың адамгершiлiк сапаларын жетiлдiредi, шығ армашылық қ а, еркiндiкке ұ мтылдырып оқ ушылардың бейiндi бiлiктiлiгiн арттыруғ а мү мкiндiк туғ ызады.

Білім берудегі педагогикалық технологиялар мынандай ұ станымдарғ а сә йкес қ олданылады:

1. Білім беру ү дерісінің жариялылығ ы. Сыныптағ ы оқ ушылардың кө пшілігі оқ ылатын материалдың мазмұ нын емес, мә нін тү сінбеуі себепті оқ уғ а деген қ ызығ ушылығ ын жоғ алтады, ө з мү мкіндігінен тө мен дең гей кө рсетеді. Бұ л ретте оқ ушылардың білімге деген оң кө зқ арасын туғ ызу ү шін ө здері орындай алатын оқ у қ ызметін, ә рекет тү рлерін оқ ушының ө зіне тапсырғ ан дұ рыс. Бұ л ұ станымның негізі Ш.А.Амонашвили, В.К.Дьяченко, И.П.Иванова, В.Ю.Кричевский, А.С.Макаренко, С.Т.Шацкий ең бектерінде кө рініс тапқ ан.

2. Педагогикалық ү дерісті ізгілендіру ұ станымы. Білім беруді ізгілендіру дегеніміз – оқ ыту барысында мұ ғ алім мен оқ ушы арасында ізгілікті, ынтымақ тастық қ арым-қ атынас қ алыптастыру. Гуманитарлық пә ндер мазмұ нында оқ ушылардың басқ а адамдармен ынтымақ таса ең бек ету қ абілеті, ө зіндік “Менін” қ алыптастыру, оқ ушының жауапкершілігін арттыруғ а мү мкіндік мол.

3. Оқ ушының ә леуметтік қ ұ зыреттілігін дамыту ұ станымы. Білім беру мен оқ ытудың жаң а талаптарына саймұ ғ алім оқ ушының кез келген ә леуметтік ортада, жағ даяттарда басқ а адамдармен қ арым-қ атынас жасай білу қ абілеті мен білігін қ алыптастыруғ а ық пал етуі керек.

4. Дамыта оқ ыту ұ станымы. Оқ ыту мен тә рбиелеуді қ атар алып жү ретін бұ л ұ станымоқ ушының интеллектуалдық, эмоционалдық, ерік-жігерлілік пен ынталану бағ ыттарын қ амти отырып, тұ лғ аның ү йлесімді дамуына қ ызмет етеді.

5. Педагогикалық технологиялар тиімділігін арттыру ұ станымы берілген оқ у материалының жү зеге асырылуын жә не кү тілетін нә тижені анық тауғ а кө мектеседі.

6. Іс-ә рекет теориясын жү зеге асыру. Бұ л теорияның негізі – оқ ушының білімге деген саналы кө зқ арасын қ алыптастыру (А.Н. Леонтьев).

7. Жү йелілік ұ станымы. Қ азіргі қ олданыстағ ы педагогикалық технологиялардың мақ саты – тұ лғ алық қ асиеттерді дамыту мен жетілдіру болып табылатындық тан оқ ыту белгілі бір жү йеге қ ұ рылуы тиіс.

Сайып келгенде, бұ л ұ станымдардың барлығ ы оқ у іс-ә рекеті нә тижесіне оқ ушының ө зіндік “Менін” қ алыптастыру арқ ылы ө зіне деген сенімділігін туғ ызуғ а кө мектеседі. Егер оқ ушының бойында ө зіне деген сенімсіздік болып, ол ө з мү мкіндіктерін дұ рыс бағ алай алмаса, оның сабақ ты тү сінуі, мең геруі қ иындық тудырады. Сонымен қ атар мұ ғ алім ынталандыру, қ ызық тыру, оқ ушы ерік-жігерін шың дау, қ иындық тарды жою жә не мақ сат қ оя білуге бағ ыттау мә селесіне кө п кө ң іл бө луі тиіс. Оқ ушының интеллектуалдық қ абілеті, оқ у біліктері, “Мен – тұ жырымдамасы”, ынталандыру мен ерік-жігері ө зара тығ ыз байланыста ө з нә тижесін береді. Аталғ ан функциялар бірін-бірі ө зара толық тыра отырып, кері байланыс орнатуғ а жә не оқ ушы білімін бағ алауғ а септігін тигізеді.

Кері байланыс мә селесі жаң ашыл педагогтар В.Ф.Шаталов, С.Д.Шевченко ең бектерінде кең інен қ арастырылғ ан. Бұ л ә діске арнайы, қ ажетті жағ дай жасалғ анда ғ ана қ ол жеткізуге болады.