Флоренс Найтингейл

Флоренс Найтингейл 1820 жылдың 12 мамырда ағ ылшындардың виллада Флоренцияда ақ сү йектер отбасында дү ниеге келеді. Бес шетелдік тілді, математика, тарих, философияны мең герді, сурет салумен жә не музыкамен айналысты. Флоренс Лондонның шеткі жағ ындағ ы ауылғ а, ауыратын кедейлердің баспанасына барады, ол ү йді «жұ мыстық ү й»деп атады.Онда жаткан науқ астарды кө ргенінде -ақ барлық ө міріне ә серін тигізеді.Ол ү йден ө лі денелерді, сабан тө сектерде жатқ ан жұ қ палы жә не жұ қ палы емес аурумен ауыратын адамдарды кө реді.Осыдан кейін Флоренс тез арада ә ке-шешесіне ауруханағ а бақ ылау жұ мысына баратынын хабарлайды.Мұ ны естіген анасы жү ректен ауырып қ алады, ә кесі екі кү н бойы тіл қ атпайды, бірақ Флоренс ө зінің айтқ анынан қ айтпай тө рт апта ауруханада жұ мыс істейді.Осы арқ ылы ө з ө мірінің жолын табады.Кейінгі жылдары Флоренс науқ астарды емдеуде ө зі ә діс-тә сілдер ойлап таба бастайды.

1854 жылы Англиядағ ы Крым соғ ысына шақ ырту алады.Қ араша айында 38 медбикемен соғ ыс алаң ына аттанады.1856 жылы соғ ыс аяқ талғ ан соң Флоренс инсульт алып арбағ а таң ылады.

1858 жылы мисс Найтингейл «Денсаулық қ а ә сер ететін факторлар жә не британдық тиімді басқ арма» атты кітабын жазып шығ арады.Кө п ұ замай 1860 жылы «Жазба хаттар туралы госпитальдық кү тім» атты екінші кітабы жарық қ а шығ ады.

1883жылы Найтингейл қ ызыл крест жә не 1907 жылы «Ел алдындағ ы ең бегі ү шін» король Георг орденін тағ ады.

Флоренс қ артайғ ан шағ ында туыстарының ішінде жалғ ыз қ алады.Соң ғ ы он тө рт жыл бойы тө сек тартып қ алады.Сексен жасында кө зі мү лдем кө рмей қ алады, осығ ан қ арамастан қ асындағ ы медбикелер кө мегімен халық қ а кө мегін аямады.Флоренс Найтингейл 1909 жылы 13 қ арашада 90жасында дү ниеден озады.Ажалынан бұ рын жазғ ан кү нделіктерін жә не дербес хаттарын жойып жібереді.

1.Сө здікпен жұ мыс

ақ сү йектер- аристократ жұ мыстық ү й-рабочи дом

ө лі денелер-мертвые тела сабан тө сектер-салома постели

жатқ ан- лежачий жұ қ палы- инфекционные

ел алдындағ ы ең бегі- труд в стране дербес хат-персональное письмо

2.Мына сұ рақ тарғ а жазбаша жауап берің із

Флоренс ауыратын кедейлердің баспанасын қ алай атады?

Қ ай жылы Флоренс инсульт алып арбағ а танылады?

1858 жылы мисс Найтингейл жазғ ан кітаптарды атаң ыз?

1907 жылы «Ел алдындағ ы ең бегі ү шін» Найтингейл қ андай орденмен марапатталады?

1-тапсырма. Мә тінді тың дап ө з ойларың ды жү йелі жеткізіп, пікір айтып бағ алаң ыздар.

2-тапсырма. Мә тінді оқ ып, тү сінгендерің ізді қ ағ аз бетіне тү сірің іздер.

3-тапсырма. Мә тін бойынша ө зара ә ң гімелесің дер(диалог)

4 –тапсырма. Мына сө йлемдерге морфологиялық талдау жасаң ыз

Флоренс Лондонның шеткі жағ ындағ ы ауылғ а, ауыратын кедейлердің баспанасына барады, ол ү йді «жұ мыстық ү й»деп атады.

Мә тінді оқ ып, орыс тіліне аударың ыз.Сұ рақ тарғ а жауап берің із

Эндокриндік жү йе

Эндокринология ішкі секреция бездерінің физиологиясы мен патологиясын зерттейтін ғ ылым.

Бездер адам ағ засында арнаулы заттар – секреттер бө ліп шығ аратын мү шелер. Олар ө здерінің атқ аратын қ ызметіне қ арай сыртқ ы– экзокринді секреция бездері жә не ішкі эндокринді секреция бездері болып бө лінеді.

Сыртқ ы секреция бездері деп сө л бө ліп шығ аратын ө зектері бар бездерді айтады. Сыртқ ы секреция бездеріне сілекей, ұ йқ ы безі жә не ішек бездері мен бауыр жатады. Бұ лар сө лді ас қ орыту мү шелеріне бө леді.

Ішкі секреция бездеріне мидың тө менгі қ осалқ ы безі (гипофиз) жә не жоғ ары қ осалқ ы безі (эпифиз), қ алқ анша без, оның қ асындағ ы бездер, ұ йқ ы безі, бү йрек ү сті бездері жатады. Эндокринді бездерде тү тікше болмағ андық тан, олар сө лін қ анғ а бө леді. Адамның тіршілік етіп, ө сіп дамуына ішкі секреция бездерінің маң ызы ерекше. Себебі бұ л жү йеге жататын бездер гормон бө ліп шығ арады.

Гормон – ішкі секреция безінің қ анғ а бө ліп шығ аратын биологиялық заттары. Гормондар қ ан арқ ылы бү кіл денеге таралады жә не барлық мү шелер мен ұ лпалардың қ ызметін реттеуге ә сер етеді. Ішкі секреция бездерінің қ ызметі бұ зылып, гормондарды аз немесе кө п бө лсе, дененің ө суіне, оның дамуына зиянды ә серін тигізеді, ауру пайда болады.

Гипофиздіішкі секреция бездерін орталық безі деп атайды. Ол мидың тү п жағ ында орналасқ ан, салмағ ы 0, 5-0, 6 гр. Гипофиздің қ ызметі бұ зылса, бала ө спей қ алады, жыныс бездері кеш жетіледі, ақ уыз, май, кө мірсу алмасуы нашарлайды.Ұ йқ ы безі аралас безге жатады, себебі эндогендік те, экзогендік те секрециялық қ ызмет атқ арады. Ол он екі елі ішек пен кө кбауырдың арасында орналасқ ан. Ұ йқ ы безінің қ ызметі бұ зылса, қ ант диабеті дерті пайда болады.

1.Сө здікпен жұ мыс

без – железа

ұ йқ ы безі – поджелудочная железа

қ алқ анша без – щитовидная железа

бейімделу – приспособиться, адаптация

нә руыз (ақ уыз) – белок

2.Мына сұ рақ тарғ а жазбаша жауап берің із

Эндокринология нені зерттейтін ғ ылым?

Эндокринология атқ аратын қ ызметіне қ арай нешеге бө лінеді?

Сыртқ ы секреция бездері дегеніміз не?

Ұ йқ ы безінің қ ызметі бұ зылса қ андай дертке шалдығ ады?

1-тапсырма. Мә тінді тың дап ө з ойларың ды жү йелі жеткізіп, пікір айтып бағ алаң ыздар.

2-тапсырма. Мә тінді оқ ып, тү сінгендерің ізді қ ағ аз бетіне тү сірің іздер.

3-тапсырма. Мә тін бойынша ө зара ә ң гімелесің дер(диалог)

4-тапсырма.Мына сө йлемдерге морфологиялық талдау жасаң ыз

Бездер адам ағ засында арнаулы заттар – секреттер бө ліп шығ аратын мү шелер.

Ішкі секреция бездерінің қ ызметі бұ зылып, гормондарды аз немесе кө п бө лсе, дененің ө суіне, оның дамуына зиянды ә серін тигізеді, ауру пайда болады.

Ұ йқ ы безі аралас безге жатады, себебі эндогендік те, экзогендік те секрециялық қ ызмет атқ арады

Мә тінді оқ ып, орыс тіліне аударың ыз.Сұ рақ тарғ а жауап берің із

Жү рек-қ ан тамырлар жү йесінің аурулары

Гипертония қ ан қ ысымының артуынан болады. Дені сау адамның да кейде ауыр ой ең бегінен кейін уақ ытша қ ан қ ысымы кө терілуі мумкін. Ол қ ауіпті емес. Қ ан қ ысымы бү йрек қ абынуынан, ішкі секреция бездерінің сырқ атынан да жоғ арылайды. Гипертонияда ұ сақ қ ан тамырларының іші тарылады да, қ анның кү ретамырларғ а ө ту ү рдісі қ иындайды. Осының салдарынан кү ретамырларда қ ан қ ысымы жоғ арылайды. Қ ажу, тү рмыстың жағ дайсыздығ ы, қ айғ ы-қ асірет шегу, жү йке жү йелерін зақ ымдап алу - гипертонияның пайда болуына ә сер етеді. ¥ дайы майлы тағ ам пайдалану (ет, май), қ ара жұ мыспен шұ ғ ылданбау да гипертонияғ а себепші боладыАуру біліне бастағ ан кезде аздап бас ауырады, жү рек қ атты соғ ады, шаншиды жә не желке тұ сы қ ысады. Қ ан қ ысымы жоғ арылайды.. Ал, ауру білінісімен емдемесе, ол асқ ына береді, адамның басы айналып, саусақ тары мен башпайлары ұ йиды. Кезі қ арауытып, елес пайда болады, ұ йқ ысы нашарлап, тез шаршайды. Ең бек қ абілеті кемиді.

Соң ғ ы кезең інде жү рек, бү йрек қ ызметі нашарлайды жә не жү рек ентікпесі пайда болады, бауыр ұ лғ айып, дене ісінеді, бас айналып, ауру кү шейеді. Қ ұ лақ шуылдайды, нашар кө реді. Егер қ ан тамырлары жарылып, миғ а қ ан қ ұ йылса, дененің бір жағ ы жансызданып, адам салболып қ алады.

1.Сө здікпен жұ мыс

қ ұ лақ шуылдайды- шум в ушах қ ан қ ысымы- давление

басы айналу- головокружение жү рек ентікпесі-одышка

саусақ -палец башпайлары ұ йиды-пальцы онемели

қ ажу- утомление жү йке жү йесі-нервная система

тұ рмыстың жағ дайсыздығ ы- бытовые неудобство

қ айғ ы-қ асірет шегу- пострадать

2.Мына сұ рақ тарғ а жазбаша жауап берің із

Гипертонияның пайда болуына не ә сер етеді?

Аурудың белгілерін кө сетің із.

1-тапсырма. Мә тінді тың дап ө з ойларың ды жү йелі жеткізіп, пікір айтып бағ алаң ыздар.

2-тапсырма. Мә тінді оқ ып, тү сінгендерің ізді қ ағ аз бетіне тү сірің іздер.

3-тапсырма. Мә тін бойынша ө зара ә ң гімелесің дер(диалог)

4-тапсырма.Мына сө йлемдерге морфологиялық талдау жасаң ыз

Қ ұ лақ шуылдайды, нашар кө реді. Егер қ ан тамырлары жарылып, миғ а қ ан қ ұ йылса, дененің бір жағ ы жансызданып, адам салболып қ алады.

Мә тінді оқ ып, орыс тіліне аударың ыз.Сұ рақ тарғ а жауап берің із