Модуль Металл конструкциялары. 2 страница

k_p1=∑ (Q_i/Q)³·c_i/c_t (11.1)

мұ нда Q_i - c_i цикл саныменжылжытылатын жү к; Q – паспорт бойынша кранның жү к кө тергіштігі; c_t – жү ктеме циклінің жалпы саны

c_t=∑ c_i (11.2)

Кө лденең рама қ ұ растыру

Крансыз ғ имараттар (11.1 – сурет). Тік ө лшемдерді еден дең гейіне сә йкес келетін нольдік белгіге қ атысты анық тайды.

Ғ имараттың пайдалы биіктігі Н₀, еден дең гейінен ферманың тө менгі жағ ына дейін, технологиялық тапсырмағ а сә йкес қ абылданады, бірақ 2, 4 м кем емес жә не 0, 6 м еселі тағ айндайды. Н₀ таң дағ ан кезде негізгі анық таушы фактор ретінде стационарлық жабдық тардың биіктігі бойынша Н_оb габаритік ө лшем болады

Н₀ = Н_оb+(200…400) мм, (11.3)

немесе еденде жү ретін кө ліктің жә не жылжытылатын жү ктің параметрлері.

Базаның тө менгі жағ ынан ферманың тө менгі белдуіне дейінгі ұ стынның биіктігі

Н = Н₀ + Н_b, (11.4)

мұ нда Н_b – ұ стынның тірек базасының нольдік белгіден тө мен қ арай терең дігі, оны базаның жоғ арғ ы жағ ы таза еден дең гейіне дейін 50...100 мм жетпейтіндей тағ айындайды. Нақ ты бұ л ө лшемді базаны есептеген соң ғ ана анық тауғ а болады. Раманың статикалық есептеу кезінде мұ ны шамалап алуғ а болады. Егерде базаны траверстары жоқ қ алың плитадан (аса ү лкен емес аралық тары бар ғ имараттарда) жасау жоспарланса Н_b =150...200 мм, аралық тары мен жү ктемелері ү лкен ғ имараттар ү шін Н_b =400...600 мм тағ айындауғ а болады.

Ұ стын мен ригель топсалы тү йіндескенде, ригельдің тірек жақ тағ ы биіктігімен шектелетін бө лікті жеке тасымалданатын элемент тірек ретінде жасайды. Бұ л тіректің биіктігін h_ro ферманың тірек жақ тағ ы биіктігіне тең алады. Аралығ ы 18...36 м стропилалық екі ылдилы фермалардың тірек жақ тағ ы биіктігі 3150 мм. Аралығ ы 18 жә не 24 м қ ос бұ рыштамалардан жасалғ ан фермалардың биіктігі тө мендетілген – 2250 мм, оларды прогондарғ а тө селген профильденген тө семдері бар шатырларда қ олданады.

Рама жазық тығ ындағ ы ұ стын қ имасының биіктігін қ атаң дық шарттарынан h=(1/20…1/30)H шамалап қ абылдаймыз.

Аспалы краны бар ғ имараттар (11.2 – сурет). Н₀ биіктігін анық тайтын бастапқ ы параметр – кран ілгішінің ең жоғ ары кө терілетін дең гейі Н_k, жобалауғ а берілген техникалық тапсырмада кө рсетіледі. Ол тасымалданатын жү ктің габариттеріне, оны кө теретін керекті биіктігіне жә не аспалы арқ андар ұ зындығ ына байланысты.

Толық пайдалы биіктік

Н₀ = Н_k+ Н_cr + Н_p +c, (11.5)

мұ нда Н_br – кранның габариттік ө лшемі, ілгішінің ең жоғ арғ ы орналасуынан дө гелектерінің ең тө менгі қ ырларына дейінгі ара қ ашық тық; Н_p – кранды ілетін конструкциялардың биіктігі; с – стропилалық ферманың майсуын ескеретін ө лшем (L=18 м болса, c=200 мм; L=24 м, c=300 мм; L=30…36 м, c=200 мм).

Краны жоқ ғ имарттардағ ы дай Н₀ ө лшемін 0, 6 м еселі тағ айндайды. Ұ стын биіктігін Н анық тағ ан кезде терең дету шаманы ескеру керек Н_b .

Ұ стынның сыртқ ы қ ырын бойлық оське нольдік байлау, ал қ има биіктігін h≥ 1/25·H ұ сынылады. Жоспардағ ы кранның орналасуын технологиялық тапсырма қ ұ рғ ан кезде қ арастырады. Ұ стынның ішкі қ ыры мен кранның бү йір беті арасындағ ы саң ылау 100 мм кем болмау керек.

Кө пірлі краны бар ғ имараттар (11.3 – сурет).Тік ө лшемдерді анық тау ү шін бастапқ ы мә лімет – жобалаудың техникалық тапсырмасында кө рсетілетін кранның рельс басының дең гейі Н₁.

Н_k ө лшеміне кө пірлі кранның габариттік ө лшемі Н_cr - кран рельсінің басынан арбасының жоғ арғ ы нү ктесіне дейінгі ара қ ашық тық; 100 м - кранды ә зірлеу кезіндегі рұ хсат ө лшемі; ферманың майсуын жә не фермалардың тө менгі белдеулеріндегі байланыстардың салбырауын ескеретін саң ылау с кіреді. Аралық тың шамасына қ арай с=200...400 мм.

Н₂ = Н_cr + 100 +c, (11.6)

Алдындағ ы қ арастырғ ан схемаларындағ ыдай,

Н₀ = Н₁+ Н₂ , (11.7)

Бірың ғ айлау шарттарын сақ тау ү шін Н₂ ө лшемін 200 м еселі, ал Н₀ ө лшемін 600 м еселі тағ айндайды. Н₀ нақ тылағ анда Н₂ ө лшемін 200 мм еселеп ең кіші мә нін алу керек, ал Н₁ тө мендегі шартқ а байланысты ү лкейту жө н

Н₁ = Н₀ - Н₂ , (11.8)

Ұ стынның толық биіктігі

Н = Н₀ + Н_b , (11.9)

Ұ стынның терең дету шамасын Н_b қ абылдағ анда, жоғ арыда айтылғ андай ұ стын базасының биіктігін ескеру керек. Алдын-ала Н_b = 500…800 мм қ абылдап, кейін базаны жобалағ анда нақ тылайды.

Ұ стынның жоғ арғ ы Н₀ жә не тө менгі Н₀ бө ліктерінің ө лшемдері

Н_v = h_b + h_rs + Н₂ ; (11.10)

Н_n = Н - Н_v. (11.11)

Кранасты арқ алық тың қ ұ растырғ ан кездегі қ имасының биіктігін (1/8…1/10)·l_b (l_b ұ стын қ адамдарына тең кранасты арқ алық тың аралығ ы) шамаларында тағ айындауғ а болады, кейінгі жобалау кезінде нақ тыланады.

Кранасты аспа қ имасының биіктігін 400…600 мм шамаларында тағ айындауғ а болады, кейін ұ стын жобалағ анда нақ тыланады. Берілген жә не нақ ты ө лшемдердің айырмасы статикалық есептің нә тижесіне ә сері ө те аз.

11.3-сурет. Кө пірлі краны барғ имарат қ аң қ асының схемасы:

а - кран консольғ а тіреледі; б - кран кранасты ұ стынғ а тіреледі; в, г - кран ұ стынның тө менгі бө лігінің кранасты тармағ ына тіреледі

Горизонталь бойы ө лшемдер (11.3 – суретке қ ара). а жә не б схемаларында ұ стын қ имасының биіктігі h≥ 1/25·H; ұ стын осьінен кранасты арқ алық тың осіне дейін ара қ ашық тық

L₁ ≥ B₁ +(h – a) + 75 мм; (11.12)

мұ нда B₁ – рельс осьінен шығ ып тұ рғ ан кран кө пірінің бө лігі (кран сипаттамаларына қ ара); (h – a) – ғ имараттың бойлық осьінен ұ стынның ішкі қ ырына дейінгі арақ ашық тық; 75 мм – кран мен ұ стын арасындағ ы саң ылау.

Кранның аралығ ы ғ имарат аралығ ымен сә йкестендірілу керек

L_cr ≥ L – 2·L₁ ; (11.13)

Кран аралық тары L_cr 500 мм еселі болғ андық тан L₁ ө лшемі 250мм еселі болу керек; яғ ни оны 750, 1000, 1250, 1500 мм тең қ абылдау қ ажет.

Сатылы ұ стындар ү шін (в схемасы) ұ стынның жоғ арғ ы бө лігінің қ има биіктігін қ атаң дық шарттарынан h_v=1/12·H₂. Егер ригель ұ стынғ а қ ырынан бекітілсе, онда бірың ғ айланғ ан стропилалық фермаларды бө лгіш осьтерге бү йір жағ ымен байлағ анда (200мм) h_v=а+200, яғ ни бұ л ө лшемді 450 немесе 700 мм қ абылдауғ а болады.

7К жә не 8К жұ мыс режимді крандары бар ғ имараттарда, кейбір жағ дайларда олардан тө мен режимдерде Техникалық бақ ылау ережелері бойынша кран жолдары бойы ө тпелдер жасау керек. Ө тпелдерді ұ стынның қ абырғ асында немесе кран мен ұ стын арасында саң ылау жасау арқ ылы ұ йымдастыруғ а болады. Ө тпелдің енін 400 мм -ден кем емес, биіктігін 1800 мм тағ айындайды. Ө тпел ұ стынның қ абырғ асында болса ұ стынның жоғ арғ ы бө лігінің қ има биіктігі h_v 1000 мм -ден кем болмау керек. Ө тпел кран мен ұ стын арасында болса L₁ ө лшеміне (5.12) ө тпелдің енін 400 мм жә не қ оршаудың габариті 50 мм қ осылу керек, яғ ни

L₁ ≥ B₁ +(h – a) + 525 мм.

Ұ стынның тө менгі бө лігінің қ има биіктігін сыртқ ы қ ырынан кранасты тармағ ының осьіне дйінгі ара қ ашық тық қ а тең алады, яғ ни

h_n = a + L₁ ; (11.14)

Рама жазық тығ ындағ ы ұ стынның қ атаң дығ ын қ амтамасыз ету ү шін h_n ≥ 1/20·H, ал кран жұ мысының режимі 7К-8К болса h_n ≥ 1/15·H қ абылдағ ан жө н.

Ұ стынның жоғ арғ ы (кранү сті) бө лігін прокатталғ ан қ оставрдан немесе қ ұ растырылғ ан тұ тасқ ырлы, ал тө менгі (кранасты) бө лігін h_n ≤ 1 м бoлғ ан жағ дайда тұ тасқ ырлы, ал h_n > 1 болса салалы жобалайды.

Қ аң қ аның бойлық конструкциялары. Ұ стындар арасындағ ы байланыстар.

Бойлық конструкциялар қ аң қ аның орнық тылығ ын жә не бойлық бағ ытта ә сер ететін жү ктемелерді (жел, сейсмикалық кү штер, кранндардың бойлық тежеуі, қ ұ бырлардан мен технологиялық жү ктемелерден пайда болатын ішкі кү штер) қ абылдауын қ амтамасыз етеді. Ө те жиі пайдаланатын - байланыстық схема. Мұ нда бойлық конструкциялар жү йесіне бір-бірімен бойлық элементтермен (стропила асты фермалар, кө пірасты мен тежеу конструкциялар, кермелер жә не ұ стындадың тік байланыстары) қ осылғ ан ұ стындар.

Сирек жағ дайда бойлық конструкциялар ұ стынмен қ атаң бекітілген (қ атаң тү йіндер ұ стындардың ә р қ адамында немесе кейбір жерлерде ғ ана жасалу мү мкін) бойлық ригельдері бар рама тү рінде шешіледі.

Ғ имараттың ұ зыны бойы немесе оның кө п бө лігінде алаң шалар жә не аражабындар болғ ан жағ дайда, оларды бойлық конструкция ретінде пайдаланғ ан жө н.

Ұ стындар арасындағ ы байланыстардың мақ саты:

- қ аң қ аның бойлық қ атаң дығ ын қ амтамасыз ету – ғ имаратты қ алыпты қ алыпты пайдалану ү шін;

- ұ стындардың колдең нң рамалар жазық тығ ынан тыс орнық тылық ты қ амтамасыз ету;

- ғ имараттың бү йір қ абырғ аларына ә сер ететін жел жү ктемесін жә не кө пірлі крандардың бойлық инерция кү штерін қ абылдау.

Конфигурацияларына байланысты тік байланыстардың келесі тү рлерін қ олданады: крестік; кермелік; жартылай кермелік; порталдық; тіреуіштік; таратылғ ан тіреуіштік (11.5 сурет).

Жұ мыс істеу жағ дайына байланысты кермелік байланыстардың созылғ ан жә не сығ ыла-созылғ ан тү рлері болуы мү мкін.

4К - 8К жұ мыс режимді крандармен жабдық талғ ан ғ имараттарда созылуғ а жұ мыс істейтін байланыстарды қ олданбағ ан жө н.

Порталдық байланыстарды технологиялық ө тпелер мен жолдарды жасау ү шін қ ояды, сондай-ақ байланыстық панельдердің геометриялық шарттары бойынша (L/H=1, 5; мұ нда L – ұ стындардың қ адамы, H – байланыс панелінің биіктігі) крестік байланыстардың орнатуы тиімсіз болғ ан жағ дайда қ олданады. Порталдық байланыстар, ә детте крестік пен кермелік байланыстармен салыстырғ анда кө пбө лшекті жә не деформацияланғ ыш болады.

Горизонтальдық ішкі кү штердің шамасы едә уір ү лкен жә не ұ стындар қ адамы аса ү лкен емес болғ анда байланыс панельдерді биіктік бойынша бө лген дұ рыс – байланыс қ аттамаларын ұ стындардың ә р тү рлі қ адамдарына бө ліп (6.1 ж -сурет).

Байланыс ұ стындардағ ы тік кү штерді азайту ү шін байланыстарды біраз қ ашық тық қ а таралғ ан ү шбұ рыш ретінде жасауғ а болады (11.5 з -сурет).

Байланыстар жү йесі. Байланыстардың тү рлері. Фермалар арасындағ ы байланыстар.

Бірқ абатты ө неркә сіптік ғ имараттардың кең істік қ атандығ ын рамалық -байланыс схема қ амтамасыз етеді.

Мұ ндай схемада жү ктемелер мен ә серлерді кө лденең бағ ытта рамалар, ал бойлық бағ ытта – байланыстар қ абылдайды.

Байланыстарғ а кететін металлдың массасы барлық металлопрокаттың массасының шамамен 10% қ ұ райды.

Қ аң қ аның басқ а элементтерімен бірге байланыстар:

§ кө лденең рамаларды кең істік жү йеге біріктіреді, ғ имарат немесе температуралық блок кө лемінде ә р тү рлі жазық тық тарда геометриялық ө згермейтін жү йе-диск қ ұ райды;

§ жеке кө лденең рамағ а ә сер ететін жергілікті жү ктемелерді кө рші рамаларғ а таратып, олардың бірлескен жұ мысын қ амтамасыз етеді;

§ ғ имараттың бү йріндегі желдің, кран тежеуінің жә не басқ а кө лденең жү ктемелердің ә серін қ абылдап оларды іргетасқ а береді;

§ қ аң қ аның сығ ылатын элементтерінің есептік ұ зындық тарын азайту арқ ылы олардың орнық тылғ ын қ амтамасыз етеді;

§ конструкцияларды жобалық орнына ө зара бекітуін жә не монтаждау кезінде олардың орнық тылығ ы мен кө теру қ абілетін қ амтамасыз етеді.

Байланыстардың тү рлері:

· горизонтальдық кө лденең;

· горизонтальдық бойлық;

· вертикальдық.

Фермалардың жоғ арғ ы белдеулер бойынша байланыстардың қ ұ рамына температуралық блоктың шеттеріндегі кө лденең байланыс фермалар жә не блок бойы орналасатын кермелер кіреді.

Бұ л байланыстардың мақ саты горизонтальдық жазық тық та фермалардың жоғ арғ ы белдеулерінің орнық тылығ ын қ амтамасыз ету жә не монтаждау кезінде фермалардың қ атандығ ын кө теру

Байланыс фермалардың торы ә детте крест тә різдес қ абылдайды.

Байланыс фермалардың панель ө лшемдері ә детте стропилалық ферманың екі панельдеріне тең алынады.

Темірбетон жабын плиталары болғ ан жағ дайда бұ л байланыстарды тек монтаждау кезінде қ ояды.

Фермалардың тө менгі белдеулер бойынша байланыстардың қ ұ рамына температуралық блоктың шеттеріндегі кө лденең байланыс фермалар (ұ зын температуралық блоктар ортасында 60м-ден аспайтын арақ ашық та), бойлық байланыс фермалар жә не блок бойы орналасатын тартпалар кіреді.

Кө лденең жә не бойлық байланыс фермалар стропилалық фермалардың тө менгі белдеулер дең гейінде ө згермейтін диск қ ұ райды

Бұ л байланыстардың мақ саты:

- кө пірлі крандардың инерциялық кү штер ә серін бірнеше кө лденең рамаларғ а тарату;

- фермалардың тө менгі белдеулерінің орнық тылығ ын қ амтамасыз ету;

- ғ имарат бү йіріне ә сер етеін желдің қ ысымын қ абылдау.

Фермалардың тө менгі белдеулер арасындағ ы тартпалар белдеулерді жылжытпау жә не олардың фермадан тыс жазық тығ ында есептік ұ зындық тарын азайту ү шін қ ойылады.

Фермалардың тө менгі белдеулер бойынша бойлық байланыстар келесі жағ дайларда қ ойылады:

крандар жұ мысының режимдері 6К-8К болғ анда;

кө пірлі крандардың кө тергіштігі 10 тоннадан кем емес бір- жә не екі-аралық ты ғ имараттарда;

стропилалық конструкциялардың тө менгі жағ ынның дең гейі 18 м-ден жоғ ары болғ анда;

аралық саны екіден жоғ ары, крандардың кө тергіштігі 30 тоннадан кем емес, ал стропилалық конструкциялардың тө менгі жағ ынның дең гейі 22 м-ден жоғ ары болғ анда кран кө тергіштігіне байланысты емес жағ дайда.

Фермалардың тө менгі белдеулер бойынша бойлық байланыстардың орны:

бір-, екі- жә не ү ш аралық ты ғ имараттарда ұ стындардың шеткі қ атар бойы;

аралық тар саны ү штен кө п ғ имараттарда оларғ а қ осымша орта қ атар бойы.

Фермалар арасындағ ы вертикальды байланыстардың негізгі мақ саты монтаж кезінде фермалардың орнық тылығ ын камтамасыз ету.

Оларды стропилалық фермалардың тік тіреуштер жазық тығ ында орналастырады. Тік байланыстарды бекітетін тіреуіштердің қ имасын крест тә різдес қ абылдайды.

Тік байланыстар арасы 9…12 м.

Аспалы краны бар ғ имараттарда тік байланыстарды аспа кран жол бойы ү здіксіз орналастырғ ан жө н.

12-ші дә ріс. Кө лденең раманы есептеу. Рама элементтерінің қ атаң дығ ын қ абылдау

Раманы статикалық есептеу ү шін элементтердің инерциялық моменттерінің ө зара қ атыныстары керек. Бұ л қ атыныстарды былай қ абылдауғ а болады:

(10…30 – егер ортадағ ы жә не шеткі ұ стындардың қ адымы бірдей

болғ анда; 20…60 – ұ стындар қ адымы бірдей болмағ анда);

(1, 5…3 – егер ортадағ ы жә не шеткі ұ стындардың қ адымы бірдей

болғ анда; 2, 5…7 – ұ стындар қ адымы бірдей болмағ анда);

мұ ндағ ы ұ стынның тө менгі жә не жоғ арғ ы жағ ының инерциялық

моменті;

ортадағ ы ұ стынның тө менгі жә не жоғ арғ ы жағ ының

инерциялық моменті;

қ арының инерциялық моменті.

Ү стінде берілген қ атынастарды раманың ө лшемдеріне, яғ ни ә сер ететін жү ктерге байланысты қ абылдауғ а болады. Ұ стынның қ имасы ө згеретін жердегі инерциялық моменті шексіздікке тең етіп қ абылданады.

Ұ стын мен қ ары топса арқ ылы жалғ асқ ан. Кө п арқ алық ты раманы есептегенде, жү ктердің ә серінен ұ стынның жоғ арғ ы ұ шы қ озғ алмайды деп есептеуге болады. Бұ л ә р жү ктерден жеке ұ стынның қ ималарына ә сер ететін ішкі кү штерді бү кіл раманы есептемей-ақ табуғ а мү мкіндік береді. Бұ л ү шін ұ стынның жоғ арғ ы ұ шындағ ы тіреуге ә сер ететін тірек кү шін тауып, «аспалы арқ алық қ а» сыртқ ы кү штер жә не тірек кү ші ә сер етеді, солардың ә серінен ұ стынның есептелетін қ ималарындағ ы ішкі кү штер табылады. Раманы статикалық есептеу ү шін тө мендегі жү ктердің ә серін қ арау керек:

- жоғ арғ ы жабынның салмағ ы;

- жабында жатқ ан қ ар салмағ ы;

- кө пірлі кранның ең ү лкен моменті ;

- кө пірлі кранның ең кіші моменті ;

- кө пірлі кранды тежегендегі пайда болатын кү ш Т;

- желдің сол жақ тан ә сері;

- желдің оң жақ тан ә сері.

Кө лденең раманы есептегенде тек ұ стында пайда болатын иілу моменттерді тапса жеткілікті, ал сығ атын кү штің шамасын жоғ арыдан ә сер ететін кү штердің тірек кү шіне тең етіп алуғ а болады. Кө лденең қ июшы кү штер шамасын иілу моменттердің эпюрасына сә йкес табу аса қ иын емес.

Конструкциялардың ө з салмағ ының ә серінен ұ стынның ұ шына қ арының тірек кү ші ғ ана ә сер етеді. Екінші қ имада тірек кү шін ұ стынның жоғ арғ ы жағ ының салмағ ы, егер қ абырғ а панелі ұ стынғ а ілінетін болса, бұ л қ имадан жоғ арғ ы орналасқ ан терезелер мен қ абырғ а панельдерінің салмағ ы қ осылады, ал ү шінші қ имада кранасты арқ алық тың салмағ ы қ осылады жә не тө ртінші қ имада басқ а жоғ арыдағ ы жү ктердің салмағ ынан басқ а ұ стынның тө менгі жағ ының массасы тағ ы да ілінген қ абырғ а панельдерінің салмағ ы қ осылады.

Қ ар жү гіне есептегенде, ұ стынның бар қ ималарына ә сер ететін сығ атын кү ш қ арының тірек кү шіне тең етіп қ абылданады.

Кран моменті ә серіне есептегенде ұ стынның біркелкі жә не екінші қ имасына сығ атын кү шті нольге тең етіп, ал ү шінші мен тө ртінші қ имада тең етіп қ абылданылады.

Кран моменті ә серіне есептеу есептеуімен бірдей, тек ү шінші мен тө ртінші қ имада тең етіп алынады.

Кө лденең раманы есептегенде қ арының, ұ стынның сыртқ ы қ арыны 200мм жеткізілмей қ ойылатын ескерілуі керек. Сол себепті қ арының тірек кү ші ұ стынғ а белгілі бастапқ ы эксцентриситетпен ә сер етіп, ұ стын ұ зынан ә сер ететін иілу моментін туғ ызады.

Рамағ а ә сер ететін кү штерді жинау.

Раманы есептеу кезінде оның элементтерінде пайда болатын ішкі кү штерді ә р кү штердің ә серінен жеке табу керек. Ө йткені олар ұ стынның ә р тү рлі қ ималарында ә сер ететін ішкі кү штердің ең ү лкен қ исынды ү йлесімін табуғ а қ ажет болады.

Тұ рақ ты жү ктер.

Жоғ арыда жатқ ан конструкциялар салмақ тары тұ рақ ты жү ктер ретінде қ арығ а біркелкі ә сер ететіндей етіп қ абылданады. Тұ рақ ты жү ктердің шамасын анық тау ү шін шатырдың конструкциясы қ абылданады. Тө бенің 1м²-на бірқ алыпты жайылғ ан жү ктерді жү к ауданының еніне кө бейтіп қ адамдық жү ктерді тауып, ферманың тірек реакциясын есептеу керек. Ендік раманы есептегенде қ арының ұ стынның сыртқ ы қ ырына 200мм жеткізілмей қ ойылатыны ескерілуі керек. Сол себепті қ арының тірек кү ші ұ стынғ а белгілі бастапқ ы эксцентриситетпен ә сер етіп, ұ стын ұ шынан ә сер ететін иілу моментін туғ ызады.

Қ ар жү гі.

Қ ар жү гінің шамасы қ ұ рылыс жү ретін ауданның географиялық орнына сә йкес қ абылданады. Кө лденең рамағ а қ ар бірқ алыпты жайылып ә сер етеді. Қ ар қ абының қ алың дығ ынан қ ар жү гіне ауыстыратын коэффициент шатырдың сыртқ ы конфигурациясына байланысты алынады, кө лденең раманы есептегенде бұ л коэффициент бірге тең деп қ абылданады. Жү ктер бойынша сенімділік коэффициентінің шамасы тө бені жапқ ан конструкциялардың нормативті салмағ ының нормативті қ ар жү гінің қ атынасына байланысты қ абылданады. Раманың қ арысына ә сер ететін бірқ алыпты таралғ ан сызық тық жү к мына формуламен табылады.