ГЛОССАРИЙ. Мұнай - әр түрлі көмірсутегілердің қосындысынан тұратын, сұйық зат

Мұ най - ә р тү рлі кө мірсутегілердің қ осындысынан тұ ратын, сұ йық зат. Мұ най қ ұ рамындағ ы кө мірсутегілер газ кү йінде (СН₄ – С₅Н₁₂), сұ йық кү йінде (С₆Н₁₄ – С₁₆Н₃₄), қ атты кү йінде (С₁₇Н₃₆ - С₆₀Н₁₂₂) болады. Қ атты кө мірсутегілерге: парафин, церезин жатады.

Церезин - мұ най қ ұ рамында кездесетін парафиндердің молекулярлық салмағ ы 400-430-ғ а тең, ал қ атты кө мірсутектердің одан жоғ ары фракциясы деп аталады.

Ұ ң ғ ыма - дегенiмiз диаметрi терең дiгiнен бiрнеше есе кiшi болатын цилиндрлi метал қ ұ бырларымен жабдық талғ ан тау кен қ ұ рылысы.

Су арынды режим - мұ най фильтрациясы шет немесе контур сырты су қ ысымы мен іске асады, олар ә рдайым жабдыр суы немесе басқ а сулар толық тыру арқ ылы, немесе ү зіліссіз айдау ұ ң ғ ылар жү йесі арқ ылы су айдаудан қ уат алып отырады.

Серпімді режим - мұ найды ығ ыстыру кенішті қ оршағ ан су жә не қ абат қ аң қ аларындағ ы мұ най ө зінің серпімді кең ею ә серінен болады.

Газ арынды режим - қ абаттың энергия кө зі геологиялық жағ дайда серпімділігі аз болғ анда пайда болады (газды шапка болғ анда).

Еріген газ режимі - кенішті пайдаланғ анда, одан шық қ ан мұ найдан ү зіліссіз газдың бө лініп отырылуы жә не оның бос кү йге ауысып отыруы, соның салдарынан мұ найлы-газ қ оспасының кө лемі жә не осы қ оспаның фильтрациясы тө мендеген қ ысым нү ктелеріне жә не ұ ң ғ ы тү біне ә сер етіп отырады.

Гравитациялық режим - мұ най кенішін игергенде, ұ ң ғ ы тү біне сұ йық фильтрациясы бос ү стімен келуі. Бос ү стімен – деген, ол фильтрациялаушы сұ йық ү сті немесе фильтрацияның динамикалық жағ дайларында қ ұ рылатын мұ най газды қ атынас, бұ ларда қ ысым барлық нү ктелерде тұ рақ ты болып қ алады. Бұ л режимді кейде қ арқ ынсыз деп те атайды.

Ұ ң ғ ыманы мең геру - ағ ымды шақ ыру жә не ондағ ы ө німділікті арттыру операцияларының технологиялық комплексі, ол қ абаттың мү мкіндіктеріне сә йкес таң далады.

Ингибиторлар – қ ышқ ылдың жабдық ты коррозия процесін азайту ү шін қ олданылады, жабдық тар тұ з қ ышқ ыл қ оспасын тасымалдайды, айдайды жә не оларды сақ тайды. Ә детте ингибиторлар 1% мө лшерінде қ осылады, ол ингибитор тү рінен немесе шығ у концентрациясымен байланысты.

Интенсификаторлар - жоғ арғ ы активті заттар, мұ най шекарасындағ ы жоғ ары созылысты 3-5 есе азайтады- нейтралданғ ан қ ышқ ыл, ол тү п аймақ ты реакция ө німдерінен жә не реакцияланғ ан қ ышқ ылдардан тазалауды жылдамдатып, оның жұ мысын жең ілдетеді.

Стабилизаторлар (тұ рақ тандырғ ыштар) - темірлер, цемент, қ ұ мтас сияқ ты жыныстармен реакцияланғ анда қ оспадағ ы керекті бө лшектерді еріген кү йде ұ стап тұ ру ү шін, сонымен бірге тұ з қ ышқ ыл қ оспасындағ ы керексіз кү кірт қ ышқ ылын жою жә не оны ерігіш тұ з барийғ а айналдыру ү шін қ олданылатын заттар.

Қ ышқ ылды ванналар барлық ұ ң ғ ыларда бұ рғ ылаудан кейін ашық тү пте, мең геру кезінде, тү п жоғ арысын цемент, саз, коррозия ө німдерінен, қ абат суларынан бө лінген кальцитті қ оспалардан тазалау ү шін қ олданады.

Қ арапайым қ ышқ ылды ө ң деу – жоғ арылатылғ ан температура жә не қ ысым кө мегінсіз, арнайы жақ сылап жуылғ ан ұ ң ғ ыда, бір агрегатты сорап кө мегімен іске асады.

Газ факторы - 1 м³ тауарлы мұ найғ а келетін жә не стандартты жағ дайғ а келтірілген жалпы газ кө лемі.

Тізбек басы - ол ұ ң ғ ы сағ асын қ ұ быр аралық кең істік саң ылауларын байланыстыру ү шін қ ажет.

Штуцер - фонтанды шыршаның элементі болып табылады жә не фонтанды ұ ң ғ ының жұ мыс режимін жә не оның ө німін реттеуге арналғ ан. Штуцерлерді арматураның екі лақ тырынды желісінде орнатады, жә не ол реттелмейтін жә не реттелетін деп екіге бө леді.

Манифольд - фонтанды арматураны, ұ ң ғ ы ө німін ө лшеу қ ондырғ ысына апаратын қ ұ бырмен байланыстыру ү шін арналғ ан.

Газлифтілі ә дісте – қ абаттағ ы сұ йық ты кө теру ү шін, газдың энергиясы қ олданылады, сол мақ сатпен ауаны айдау – эрлифт деп аталады.

Лубрикатор – терең ге арналғ ан қ ондырғ ыны тү сiру кезiнде ұ ң ғ ыма сағ асын саң ылаусыздандыру ү шiн қ ажет.

Шегендеу қ ұ быры - ұ ң ғ ыма қ ұ быр аралық кең iстiгiн цемент сақ инасымен бiрге саң ылаусыздандыру ү шін қ ажет.

Фонтанды шырша - ұ ң ғ ымадан алынғ ан сұ йық пен газды манифольдқ а бағ ыттау, фонтанды шыршаның жұ мысын реттеу жә не бақ ылау ү шiн қ ажет.

Сорапты компрессорлық қ ұ быр - қ абаттан ө ндiрiлген сұ йық ты немесе газды жер бетiне шығ ару ү шiн жә не скважинағ а сұ йық пен газды айдау ү шiн қ ажет.