Газлифтілі пайдаланудың жалпы принциптері

Газлифтілі ұ ң ғ ыма – бұ л фонтанды ұ ң ғ ыма, мұ нда сұ йық ты газдандыруғ а қ ажетті жеткіліксіз газды жер бетінен арнайы канал арқ ылы беріледі. Таза жер бетінен қ ұ быр бағ анасы 1 бойынша башмакқ а 2 беріледі, мұ нда сұ йық пен араласып, ГСҚ қ ұ райды, ол жер бетіне кө теру қ ұ быры 3 арқ ылы кө теріледі. Айдалатын газ қ абат сұ йығ ынан шығ атын газбен қ осылады. Газдың сұ йық пен араласуы нә тижесінде ГСҚ пайда болады, оның тығ ыздығ ы ұ ң ғ ыманың тү п қ ысымы сұ йық ты жер бетіне кө теруге жеткілікті болады. Газсұ йық қ оспасының тік қ ұ бырдағ ы қ озғ алыс теориясында айтылғ ан барлық тү сініктер жә не анық тамалар ұ ң ғ ыманы газлифтілі пайдалануда жә не оның теориялық негізі болып табылады.

Газды кө теру қ ұ бырына (башмак) ендіру нү ктесі, сұ йық дең гейінен тө мен h шамасына батырылғ ан; Газдың қ ұ бырғ а ендіру нү ктесіндегі қ ысымы P батыруғ а h пропорционал жә не онымен P₁=hρ g қ атынасымен байланысты.

Ұ ң ғ ыма сағ асында ө лшенген, айдалатын газдың қ ысымы жұ мыс қ ысымы P_ж деп аталады. Ол башмактағ ы қ ысымғ а P₁ тең жә не оның айырмашылығ ы- газ бағ анасының гидростатикалық қ ысым шамасы P₁ ; жә не газдың қ ұ бырдағ ы ү йкелісі кезінде қ ысым жоғ алтулары P₂. Мұ нда P₁ P₁ тө мен қ ысымды кө бейтеді, P₂ азайтады. Осылайша,

P₁=P_ж+ P₁- P₂

немесе

P₁=P_ж+ P₁+ P₂

Нақ ты ұ ң ғ ымаларды P₁ P₁ -ден бірнеше пайыз қ ұ райды, ал P₂ одан да аз. Сондық тан жұ мыс қ ысымы P_ж жә не башмакты қ ысым P₁ бір-бірімен ө згешеленуі аз. Осылайша, жұ мыс істеп тұ рғ ан газлифтілі ұ ң ғ ыманың тү п қ ысымын, оның сағ асындағ ы жұ мыс қ ысымы бойынша анық тау жеткілікті оң ай.

Бұ л газлифтілі ұ ң ғ ыманы зерттеу процедурасын, оның жұ мысын реттеу жә не оптималды режимді қ алыптастыруды оң айлатады. Сұ йық ты кө теру ү шін, оның энергиясы қ олданылатын, газ айдалатын ұ ң ғ ыма-газлифтілі деп аталады, сол мақ сатпен ауаны айдау кезінде –эрлифт деп аталады.

Ауаны пайдалану СКҚ ішінде ө те тұ рақ ты эмульсияның тү зілуіне себеп болады, оны ыдырату ү шін арнайы беттік –актив заттармен ө ң деу, жылыту жә не ұ зақ уақ ыт тұ ндыру қ ажет.

Сепарация кезінде жер бетінде бө лінетін газ ауалы қ оспа ө рт жағ ынан қ ауіпті, себебі белгілі қ атынастарда жарылу қ оспасын тү зеді. Бұ л жұ мыс жасағ ан газ ауалы қ оспаны сепарациадан кейін, атмосферағ а шығ ару қ ажеттігін туғ ызады.

Кө міртегі газын қ олдану эмульсиясының тү зілуіне себеп болса да, бірақ мұ ндай эмульсия тұ рақ ты емес жә не таза кондитциялық мұ найды алу ү шін қ ымбат тұ ратын ө ң деуді қ олданусыз жай тұ ндыру арқ ылыбұ зады. Бұ л оттегінің жоқ тығ ымен немесе қ олданылатын кө міртегі газы қ ұ рамында аз мө лшерде болуымен жә не жалпы кө міртегілік негіз болатын газ жә не мұ найдың химиялық ұ қ састығ ымен тү сіндіріледі. Ауаның қ ұ рамындағ ы оттегі, қ ышқ ылдану процестеріне, жә не судың араласуына бө гет болатын су глобулында тұ рақ ты қ апшық тардың тү зілуіне, глобулдың ірілеуіне жә не кейін тұ ндыру кезінде шө гуіне ә келеді. Ө зінің салыстырмалы жарылу қ ауіпсіздігі салдарынан жұ мыс жасағ ан газ, сепарациядан кейін газ жинау жү йесіне жиналып, утилизацияланады. Сонымен бірге, газлифт ұ ң ғ ыманың сепарациаланғ ан газы, оны мұ наймен араластыру кезінде, СКҚ бойынша қ озғ алыс кезінде бензинді фракциямен байытылады. Мұ ндай газды газбензинді зауыттарда физикалық ө ң деу кезінде, тұ рақ ты емес (нестабильный) бензин жә не басқ а қ ұ нды ө німдер алады. Ал, мұ най тұ рақ тандырылады, бұ л оның тасымалдау жә не сақ тау кезінде булауын азайтады.

Газобензин зауыттарында ө ң делген (қ ұ рғ атылғ ан) газ қ айтадан, кеніштің компрессорлы станцияларында қ ажетті қ ысымғ а дейін сығ ылып, газлифтілі ұ ң ғ ымалар жұ мысы ү шін қ олданылады.

Осылай, газлифт газдың қ олданылуын жақ сартып, элифтпен салыстырғ анда кен орынды тиімдірек пайдалануғ а мү мкіндік береді. Элифттің жалғ ыз жақ сы жағ ы газсұ йық кө тергіш ү шін жұ мыс агенті ретінде ауа кө зінің шектеусіздігі.

Нақ ты газлифт ұ ң ғ ымалары (1-сур) кө рсетілген сұ лба бойынша қ ұ рылмайды, себебі ұ ң ғ ымағ а тө мен жағ ы башмакпен қ атты байланғ ан, екі параллель қ ұ бырлар қ атарын тү сіру іс жү зінде мү мкін емес. Бұ л сұ лба тек газлифт жұ мыс принципін тү сіндіру ү шін ғ ана келтірілген. Бірақ, оны қ олдану ә бден мү мкін жә не кейбір жағ дайда, сұ йық тың ү лкен кө лемін айдап шығ ару ү шін орынды, мысалы, шахтадан немесе басқ а ө ту қ имасы жалпақ ыдыстардан.

Газлифт ұ ң ғ ымаларының жұ мысы ү шін 4-10 МПа қ ысымғ а дейін сығ ылғ ан кө міртегі газы қ олданылады. Сығ ылғ ан газ кө зі болып, ә детте арнайы компрессорлы станциялар немесе компрессорлы газө ң деу зауттары болады, олар қ ажетті қ ысымды жетілдіріп жә не қ ажетті берілісті қ амтамасыз етеді.

Осында газлифтті пайдалану жү йесі-компессорлы газлифт деп атайды. Егер газлифт ү шін қ олданылатын табиғ и газ таза газды немесе газдеконденсат кен орындарынан болса, мұ ндай жү йе-компессорсыз газлифт деп аталады.

Компрессорсыз газлифт кезінде, табиғ и газ газлифт ұ ң ғ ымалаарының жеріне дейін тасымалданып, ә детте арнайы қ ондырғ ыларда алдын-ала дайындаудан ө теді, мұ нда конденсат жә не ылғ ал айрылады, ал кейде осы газ ұ ң ғ ымалар бойынша таратудың алдында жылытылады. Артық қ ысым ә детте, бір немесе бірнеше саты штутцерлер арқ ылы газды дросселдеу арқ ылы тө мендетеді. Ұ ң ғ ыма ішкі газлифт деп аталатын газлифт пайдалану жү йесі бар. Бұ л жү йеде сығ ылу газының кө зі болып мұ най қ анық қ ан қ абаттан жоғ ары немесе тө мен жатқ ан, газды қ абаттардағ ы газ қ ызмет істейді. Екі қ абат жалпы фильтрация арқ ылы ашылады.

Мұ ндай жағ дайларды, газ гаризонтымұ най қ абатынан бір немесе екі пакермен (жоғ ары жә не тө меннен) бө лектенеді, жә не газ қ ұ бырғ а СКҚ келетін газ мө лшерін мө лшерлейтін, штутцерлі қ ұ рылғ ы арқ ылы енеді.

Ұ ң ғ ыма ішкі газлифт газды алдынала дайындаудың қ ажеттігін алып тастайды, бірақ газлифт жұ мысын реттеуде қ иындық тар туғ ызады. Бұ л ә діс Тюмень облысындағ ы мұ най кен орындарында игеру ұ ң ғ ымаларын тиімді пайдалану ә дісі болады. Мұ нда мұ най горизонтының ү стінде газ қ оры жеткілікті газқ анық қ ан қ абаттар жатыр жә не оның қ ысымы газлифттің қ алыпты жә не ұ зақ уақ ыт жұ мысын қ амтамасыз етеді.