Фонтанды ұңғыманың жұмысын реттеу.

Игерудің бастапқ ы сатыларында фонтанды ұ ң ғ ыма жә не ә сіресе жоғ ары шығ ымды ұ ң ғ ылар мұ най игеру мекемесінің мү мкіндіктерін анық тайды. Сондық тан олардың жұ мысын зерттеу, реттеу жә не бақ ылауғ а ү лкен кө ң іл аударады. Сонымен қ атар, фонтанды қ ондырғ ы терең дік зеттеулерді жү ргізуге, терең дік пробаларын алу, қ ұ йылу профилін тү сіру жә не басқ а зерттеулер жү ргізуге мү мкіндік береді. Фонтанды ұ ң ғ ыманың негізгі пайдалану режимін анық тау ү шін, ә р тү рлі тә жірибелі режимдердегі жұ мыс нә тижелерін білу маң ызды. Фонтанды ұ ң ғ ыманың жұ мыс режимін штуцерді алмастыру арқ ылы ө згертеді, яғ ни оның ө ту саң ылауының диаметрін ө згертеді. Кейбір ө лшеулерді жү ргізудің алдында, ұ ң ғ ыманы белгілі уақ ытқ а жаң а режимде ұ стайды. Бұ л уақ ыт, штуцерді ауыстыру кезінде пайда болатын ашу-қ ысудан (возмущение) кейін, қ абат жә не ұ ң ғ ыма қ алыптасқ ан режимге кө шу ү шін, соғ ан байланысты оның шығ ымы жә не тү птік қ ысымы ө згеруі ү шін қ ажет болады. Ауысудың ұ зақ тығ ы ә ртү рлі, жә не қ абаттың гидроө ткізгіштігі жә не пьезоө ткізгіштігіне, сонымен қ атар шығ ымның салыстырмалы ө згеруіне байланысты.

Ұ ң ғ ыманың қ алыптасқ ан режим белгілеріне шығ ым тұ рақ тылығ ы жә не ұ ң ғ ыма буферіне жә не қ ұ быр аралық кең істікке жалғ асқ ан манометр кө рсеткіштерінің тұ рақ тылығ ы жатады. Ә детте, бұ л уақ ыт бірнеше ондық сағ атпен ө лшенеді.

Реттеу қ исық тарын жә не индикаторлық қ исық ты тұ рғ ызу ү шін, ұ ң ғ ыманың тө рт жұ мыс режимін ауыстыру қ ажет. Қ алыптасқ ан жұ мыс режиміне кө шкеннен кейін, лубрикатор арқ ылы ұ ң ғ ы тү біне терең дік манометрін немесе басқ а жабдық тарды тү сіреді, ал жер бетінде мү мкін дә лдікпен шығ ымды, ө німнің сулануын, қ ұ рамындағ ы қ ұ мды жә не ұ ң ғ ы ө німіндегі қ атты бө лшектерді, газ факторын немесе жай газдың шығ ымын, буферлі жә не қ ұ быр аралық манометр кө рсеткіштерін ө лшейді жә не жалпы ұ ң ғ ының жұ мыс сипаттамасын: оның амплитудасы, арматура жә не манифольдтың дірілдеуін белгілейді. Алынғ ан нә тижелер бойынша реттеу қ исық тар деп аталатын, яғ ни ө лшенген кө рсеткіштердің штуцер диаметріне тә уелдіктерін тұ рғ ызады. (1-сурет)

1-сурет. Фонтанды ұ ң ғ ымалардың реттегіш қ исық тары.

d-штуцер диаметрі; 1-р_с- тү птік қ ысым, МПа; 2-Г_о-газ факторы, м³/м³;

3-Q-ұ ң ғ ыма шығ ымы, м³/тә у; 4- - депрессия, МПа; 5-П- сұ йық тағ ы қ ұ м

мө лшері, %; 6- n-ұ ң ғ ыма ө німіндегі су мө лшері, %.

Реттеу қ исық тары берілген ұ ң ғ ыманы игерудің технологиялық нормаларын жә не оның тұ рақ ты жұ мыс режимін анық тау ү шін бір негіз болып табылады, мысалы:

- жіберілмейтін тү птік қ ысым Р_с қ анығ у қ ысымынан Р_нас немесе оның бірнеше ү лесінен тө мен Р_с≥ 0, 75Р_нас;

- минимальды газ факторына немесе оның белгілі шамадан аспайтын мә ніне сә йкес келетін режимді қ алыптастыру ұ ң ғ ы сү згісінен тыс қ абатта кавернаның пайда болмауы ү шін шығ атын қ ұ м мө лшерінің кү рт артуын болдырмауғ а сә йкес келетін режимді қ алыптастыру;

- ұ ң ғ ы ө німінде судың пайыздық қ ұ рамының кү рт артуын болдырмауғ а сә йкес келетін режимді анық тау;

- шегендеу бағ анасының бү гуі мү мкін болатын қ ысымды ұ ң ғ ы тү бінде болдырмау;

- буфер немесе қ ұ быр аралық кең істікте қ ысымды арматура жә не жалпы жер бетіндегі қ ондырғ ының беріктігі жә не сенімділігі жағ ынан қ ауіпті мә нге ие болатын қ ысымда режимді болдырмау;

- ұ ң ғ ы буферіндегі қ ысым мұ найгаз жинау жү йесі лақ тырынды манифольдтық қ ысымнан тө мен болатын режимді болдырмау;

- ү здіксіз фонтандау процессін бұ затын бү лкілдеу пайда болатын ұ ң ғ ыманың жұ мыс режимін болдырмау;

- дренаждаудың активті процессі кезінде ең ү лкен қ абат қ алың дығ ы немесе ең ү лкен ө німді қ абатшалар саны алынатын режимді қ алыптастыру. Ол ұ ң ғ ы жұ мысының ә ртү рлі режимінде ағ ын профилін, терең дік дебитометр кө мегімен тү сіру арқ ылы анық талады.

Берілген ұ ң ғ ымада жұ мыс режимі қ алыптасқ аннан кейін, оны кейін бірқ алыпты ұ стап тұ руды бақ ылайды.

Ә сірісе, ұ қ ыпты бақ ылау жоғ ары шығ ымды фонтанды ұ ң ғ ымалар ү шін қ арастырылады. Арматураның периодты бақ ылауы кезінде жалғ асуындағ ы саң ылаусыздығ ының бұ зылуы, қ ондырғ ы элементтерінің қ ауіпті дірілі (вибрациясы), манометр кө рсеткіштері жазылады. Ұ ң ғ ыманың қ алыпты жұ мысынан ауытқ уы, буферлі жә не қ ұ быр сыртындағ ы қ ысымның аномальды ө згеруі, мұ най шығ ымының ө згеруі, сулану, қ ұ м мө лшері жә не т.б. бойынша білуге болады.

Мысалы: буферлі қ ысымның тө мендеуі кезінде, қ ұ быр аралық кең істікте қ ысым артқ анда, СКҚ ішкі бетінде парафиннің немесе минералды тұ здардың қ ауіпті қ абаттануын кө рсетеді. Буферлі қ ысым жә не қ ұ быр аралық қ ысым бір уақ ытта тө мендесе, ұ ң ғ ы тү бінде қ ұ м тығ ынының немесе ауыр минералды қ абат суының тү ппен СКҚ башмак арасында жиналуын кө рсетеді. Осы аралық та шығ атын ағ ынның аз жылдамдығ ы белгілі шарттарда тү птік қ ысымның артуына алып келеді. Буфердегі қ ысымның тү суі жә не шығ ымның осы кезде кө беюі, штуцердің желінгенін жә не оны ө згерту қ ажет екенін кө рсетеді. Штуцердің ластануы немесе манифольдта жә не лақ тырынды шлейфте парафиннің қ абаттануы, жә не сол кезде шығ ымның азаюы буферлі жә не қ ұ быр аралық қ ысымның ү лкеюіне алып келеді.