Терригенді коллекторларды тұз қышқылымен өңдеу.

Терригенді (қ ұ мтас, аллевролит т.б.) коллекторларды тұ з қ ышқ ылымендің ө ң деу маң ызы, ондағ ы қ ышқ ыл қ оспа қ абатқ а барынша біртекті ө теді жә не оның ө ту контуры дө ң гелекке жақ ын. Бірақ бұ ндай контур радиусы қ абат қ алың дығ ы бойынша ә ртү рлі, ол оның ө ткізгіштігімен, кеуектілігімен байланысты. Егер ө ткізгіштік, кеуектілік, карбонатты қ абат қ алың дығ ы белгілі болса, онда шамамен қ ышқ ылдың қ абатқ а ө ту терең дігін, немесе қ ышқ ыл қ оспаның қ ажетті кө лемін анық тауғ а болады.

Тұ з қ ышқ ылының қ оспасы кө біне тек корбанатты компаненттермен ғ ана ә серлеседі, ол терригенді коллектордың негізгі массасы болып табылатын силикатты қ оспалар (кварц) жә не каолиндер (алюминисиликат) мен ә серлеседі. Бұ л силикаттар HF-фторлы сутекті қ ышқ ылмен ә серлеседі.

HF- кварцпен реакцияласуы келесідей ө теді:

SiO₂+4HF=2H₂O+SiF₄

Пайда болғ ан фторлы кремний SiF₄ ары қ арай сумен ә серлеседі:

SiF₄+ 4H₂O= Si(ОН)₄+2Н₂ SiF₆

Кремний фторлы сутекті қ ышқ ыл Н₂ SiF₆ қ оспада қ алады. Ол Si(ОН)₄ кремний қ ышқ ылы гель болып, қ абат кеуектерін бітейді. Оны жою ү шін қ оспада фторлы қ ышық ыл болады. Жұ мысшы қ ышқ ыл қ оспасы терригенді коллекторлар ү шін қ ұ рамында ә детте 8-10% тұ з қ ышқ ылы жә не 3-5% фторлы сутек болады. Фторлы сутек қ ышқ ылы алюмосиликатты келесі реакциялардағ ыдай ерітеді:

H₄ Si₂O₉+14HF=2AlF₃+2SiF₄+9H₂O

Пайда болғ ан фторлы алюминий SiF₄ ары қ арай сумен ә серлесіп, кремний қ ышқ ылы пайда болады.

H₄Al₂Si₂O₉+14HF=2AlF₃+2SiF₄+9H₂O

(4+2*27+2*28+9+16)+14(1+9)=2(27+3*19)+2(28+4*19)+9(2+16);

Осыдан 1кг алюмисиликат (каолинді) еріту ү шін;

Анық тау таблицалардан 4 % HF 1 литр қ оспада 40г таза HF бар екенін біз білеміз. Онда 4 % HF кө лемі 1кг алюмисиликатты еріту ү шін

HF бұ ршақ ты кварцпен жә й ағ ыммен ә серлеседі, ал алюмосиликатпен Н₄ Al₂ Si₂O₉-жылдам реакцияғ а тү седі, бірақ HCl мен карбонаттар ә серлесуіне қ арағ анда біршама жә й ө теді. Сондық тан терригенді коллекторларды тұ з қ ышқ ылы жә не фторлы сутек қ ышқ ылымен ө ң деу, қ абаттағ ы карбонатты цементті заттар, сазды материалдарды еріту мақ сатында қ олданылады. Сондық тан HCl тұ з қ ышқ ылын жә не HF саз қ ышқ ылы деп те атайды.

Ұ ң ғ ыны қ ышқ ылмен ө ң деуге арналғ ан жабдық тар:

Қ ышқ ылмен ө ң деу жұ мыстарында агрегат «Азинмаш -30» қ олданылады. Агрегат автомашина шамасында орнатылғ ан. Цестерна ішінен екіге бө лінген жә не онда қ алтқ ы ө лшегіш ретінде қ ойылғ ан. Кө п кө лемде айдау ү шін агрегат қ осымша 6м³ кө лемді цестернамен прицеп арқ ылы жабдық талады.

Айдау ү шін агрегатта сорап бар, ол автомобиль кабинасының артында орналасқ ан жә не қ озғ алысқ а двигатель қ озғ алысымен іске асады. 2НК-500 сорап маркасы –ү ш плунжерлі, горизонтальды бірдей бағ ытта жұ мыс жасайды, ең жоғ арғ ы қ ысымы 50МПа жә не ең кө п шығ арғ ыштағ ы 12, 2 л/сек. Қ ышқ ылды айдау ү шін сонымен бірге цементтегіш агрегат ЦА-300, ЦА-320М, ЗЦА-400, жә не сорапты агрегат АН-500 жә не 2АН-500, АН-700 қ олданылады.

Қ ышқ ылды тасымалдау ү шін 4ЦР немесе ЦР-200 автоцестерналар қ олданылады. Қ ышқ ыл дайындау ү шін ұ ң ғ ы қ асында металды қ озғ алмалы кө лемі 14м₃ іші толығ ымен қ орғ ағ ыш қ абатпен жабылғ ан мерниктер болады.

Негізгі: 1

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Терригенді коллекторларды тұ з қ ышқ ылымен ө ң деудің негізгі ерекшелігі неде?

2. Сазды қ ышқ ыл дегеніміз не?