растырған оқытушы: Б.Ж. Рыскалиева

Курс 2, Семестр: 3, АН-15 (3), АН-21, ЗУ-21 топ

№

Кү рде лік дең гейі

Сұ рақ

А (дұ рыс)

В (дұ рыс)

С (дұ рыс)

А.А. Роде топырақ тың су қ ұ былымының типтері:

Тоң ы бар, шайылымды, шайылмайтын, бусануы бар, суармалы.

Шайылымды, мерзімді шайылымды.

Шайылмайтын, бусануы бар.

Тоң ы бар, шайылымды, тайгалы, жартылай қ ұ рғ ақ

Батпақ ты, кебірлі, қ ұ рғ ақ.

Ылғ алды, жартылай ылғ алды, ө те қ ұ рғ ақ, қ анағ аттандырарлық

Бусануы бар, ылғ алы мол.

Шайылмайтын, шайылымсыз, шайылуғ а жақ ын, тайгалы.

А.А.Роденнің классификациясына сә йкес топырақ тағ ы ылғ ал категориялары:

Қ атқ ан су, химиялық байланысқ ан ылғ ал.

Су буы, физикалық байланысқ ан ылғ ал.

Еркін су

Мерзімді шайылымды су, қ атқ ан су.

Қ атқ ан су, химиялық қ ұ былмалы ылғ ал.

Су буы, физикалық қ ұ былмалы ылғ ал.

Бос су

Шайылымды су.

А2 қ абаты:

Шайылу қ абаты

Элювиальды қ абаты

Кремний негізді заттар мө лшерінің кө бею қ абаты.

Қ арашірінді жиналу қ абаты.

Аналық тау жынысы қ абаты

Аралық қ абат

Шайылғ ан заттар жиналу қ абаты

Иллювиальді қ абаты

Агрономиялық жағ ынан бағ алы макротү йіртпектілік:

Бө лшектерінің кө лемі 0, 25-10мм болатын

Механикалық ә серге жә не ылғ алғ а тө зімділігі шамалы

Кеуектілігі 45%-тен жоғ ары.

Бө лшектерінің кө лемі 0, 25-1мм болатын

Бө лшектерінің кө лемі 0, 01-0, 25 мм болатын.

Кеуектілігі 25%-дан жоғ ары.

Кеуектілігі 65%-дан жоғ ары.

Механикалық ә серге жә не ылғ алғ а тө зімді.

Алғ ашқ ы минералдардың бө лшектерінің кө лемі, мм:

0, 001- ден ү лкен.

0, 01 – ден ү лкен.

0, 05-ден ү лкен

0, 001- ден кіші.

0, 0001 – ден кіші.

0, 005 – ден кіші.

0, 001-0, 0001.

0, 00001.

Альбедоның мө лшері:

Топырақ тың тү сіне, ылғ алдылығ ына байланысты.

Топырақ тү йіртпектілігіне, тегістігіне байланысты.

Топырақ тың ө сімдік жамылғ ысына байланысты.

Аналық тау жынысына байланысты.

Магмалық тау жынысына байланысты.

Метаморфты тау жынысына байланысты.

Химиялық заттарғ а.

Фульвоқ ышқ ылдар, гуминдерге байланысты.

Арнайы топырақ тану бағ ытында осы ғ ылымның салалары:

Экологиялық топырақ тану, ауыл шаруашылық топырақ тануы.

Мелиорациялық топырақ тану, орман шаруашылығ ы топырақ тануы.

Орман шаруашылығ ы топырақ тануы, экологиялық топырақ тану.

Морфологиясы, топырақ минералогиясы.

Экологиялық топырақ тану

Географиясы, топырақ тарихы, топырақ қ ұ нарлығ ы.

Қ орғ ау, мелиорациялық топырақ тану, топырақ қ ұ нарлылығ ы.

Физикасы, топырақ тарихы.

Артық ылғ алдылығ ы бар, тығ ыздалғ ан, бетінде қ абыршық қ абат қ алыптасқ ан топырақ тарда:

Ауа жетіспеушілік байқ алады.

Гумин қ ышқ ылдары фульвоқ ышқ ылдарғ а айнала бастайды.

Тотығ у-тотық сыздану ү рдісі нашарлайды.

Топырақ тың физикалық қ асиеттері жақ сарады.

Ауа жеткілікті болады.

Фульвоқ ышқ ылдар гумин қ ышқ ылдарғ а айналады.

Тотығ у тотық сыздану ү рдісі жақ сарады.

Органикалық қ алдық тардың ыдырауы тез жү реді.

Атмосфера ауасының негізгі компоненттері:

N2.

CO2

Ne.

CH4.

Kr.

O3.

Батпақ ты топырақ ауасында негізгі газдардан басқ а қ андай газдар кездеседі:

NH3.

CH4

H2.

Kr.

Ne.

Rn.

He.

В қ абаты:

Аралық қ абат

Шайылғ ан заттар жиналу қ абаты.

Иллювиальді қ абаты

Қ арашірінді жиналу қ абаты.

Аналық тау жынысы қ абаты.

А2 қ абаты.

Элювиальды қ абаты

Тө сеніш қ абаты.

В.В.Докучаевтың 1879 жылы Санкт-Петербургте жаратылыстану қ оғ амында жасағ ан баяндамасында «Топырақ» дегеніміз -

Тірі ағ залардың, ауа райының, жер бедерінің ө зара қ арым-қ атынасы ә серінен пайда болғ ан.

Жердің ү стің гі қ абатында жатқ ан, қ арашіріндімен азды-кө пті мө лшерде боялғ ан

Минералды–органикалық жаралынды зат.

Табиғ аттың ғ аламат туындысы.

Халық қ а азық -тү лік, ө ндіріске шикізат беруші.

Табиғ и экологиялық жү йелердің басты қ ұ рамды бө лігі.

Ә рі тірі, ә рі ө лі денеден қ ұ ралғ ан.

Топырақ адамзат ең бегінің туындысы, жемісі.

Газ алмасу қ ұ былысының жү руіне ә сер ететін факторлар:

Диффузия, топырақ қ а ылғ ал тү су.

Температураның жә не ауа қ ысымының ө згеруі.

Жел, ыза сулардың дең гейінің ө згеруі.

Химиялық.

Биологиялық

Техникалық.

Салыстырмалы.

Абсолютті.

Геологиялық зат айналым:

Ұ зақ уақ ытқ а созылғ ан.

Жер қ ыртысының қ абаттарғ а бө лінуі.

Заттар ағ ымының қ ұ ралуы, жерү сті, жер асты суларымен, желмен олардың шоғ ырланып шө гу қ ұ былыстарының жиынтығ ы.

Қ ысқ а уақ ытқ а созылғ ан.

Қ оршағ ан ортамен ө сімдіктердің арасындағ ы заттар айналымы.

Тірі немесе ө лі бө лігінде заттардың ө згерістерімен жылжу қ ұ былыстары.

Кү н нұ ры радиациясының ө згерісімен ө сімдік дамуының сә йкес қ ұ былуы.

Қ оршағ ан орта жә не ө сімдіктермен жануарлардың арасындағ ы зат алмасуы.

Гигроскопиялық ылғ ал:

Ө сімдіктерге тиімсіз.

Тығ ыз байланысқ ан ылғ ал.

Мө лшері топырақ пен жанасқ ан ауаның ылғ алдылығ ына байланысты.

Жылжығ ыштығ ы жақ сы.

Жердің тарту кү ші арқ ылы топырақ тік кескіні бойынша тө мен қ озғ алады.

Ө сімдіктерге тиімді болып келеді.

Кеуектерде қ ылтү тік кү ші ә сері арқ ылы сақ талады.

Топырақ тағ ы минералдар, органикалық қ осылыстар қ ұ рамына кіреді.

Гидрослюда тобына (иллит тобына) жататын минералдардың қ асиеттері:

Қ ұ рамында 6-8% калий тотығ ы.

Сің іру қ абілеті 100г топырақ та 45-50 миллиграмм–эквивалентке

Ылғ алданғ анда ісінбейді.

Сің іру қ абілеті 100г топырақ та 80-120 миллиграмм–эквивалент.

Ылғ алданғ анда ісінеді, ал қ ұ рғ ағ анда тығ ыздалынып жарылады.

Қ ұ рамында 60%-ғ а дейін коллоид бө лшектер бар

Су ө ткізгіштігі нашар, қ атты ісінеді

Ө сімдіктерге тиімсіз ылғ ал қ оры кө п, ылғ алданғ анда ісінеді.

Гранулометриялық қ ұ рамы балшық топырақ та максималды гигроскопиялық ылғ ал мө лшері, %:

12-14.

14-16.

16-18

8-10.

10.12.

18-20.

20-22.

22-24.

Гранулометриялық қ ұ рамы балшық ты топырақ тың иленгіштік саны:

17-20.

20-23.

23-26

1-4.

4-7.

7-10.

10-13

13-17.

Гранулометриялық қ ұ рамы жең іл топырақ тар:

Қ ұ майт.

Қ ұ м

Жең іл қ ұ мбалшық.

Жең іл балшық.

Ауыр қ ұ мбалшық.

Орташа балщық.

Ауыр балшық.

Балшық.

Гранулометриялық қ ұ рамы қ ұ майтты топырақ тың иленгіштік саны:

0-2.

2-4.

4-7.

10-13.

13-17

17-20.

20-23.

23-26

Гранулометриялық қ ұ рамы қ ұ мбалшық топырақ та максималды гигроскопиялық ылғ ал мө лшері, %:

4-5

5-6.

6-7.

1-2.

2-3.

8-9.

10-11.

12-13.

Гранулометриялық қ ұ рамы қ ұ мбалшық ты топырақ тың иленгіштік саны:

7-10.

10-13.

13-17.

1-4.

4-7.

17-20.

20-23.

23-26.

Гумин қ ышқ ылдардың физикалық қ асиеті:

рН 5, 0-5, 5.

Суда аз еритін минералды жә не органикалық қ ышқ ылдарда ерімейді.

Молекулалық массасы жоғ ары жә не қ ұ рамында кө міртегі 52-62%.

рН 2, 6-2, 8.

Молекулалық массасы жең іл жә не қ ұ рамында кө міртегі 40-52%.

Суда жә не басқ а да еріткіштерде жақ сы ериді.

Кү лгін топырақ тарда болады.

Сілтілерде, қ ышқ ылдарда ерімейді.

Гумин қ ышқ ылдары басым топырақ тар:

Оң тү стік қ ара.

Нағ ыз қ ара-қ оң ыр.

Кә дімгі қ ара.

Кү лгін.

Тақ ыр.

Кебір.

Қ ызыл.

Қ оң ыр.

Гуминнің физикалық қ асиеті:

Ерімейтін, топырақ тағ ы қ осылыстардан бө лініп алынбайды.

Суда жә не басқ а да еріткіштерде жақ сы ериді.

Молекулалық массасы жең іл жә не қ ұ рамында кө міртегі 40-52%.

Молекулалық массасы жоғ ары жә не қ ұ рамында кө міртегі 52-62%.

Гидролизденбейтін қ алдық.

Гумин жә не фульвоқ ышқ ылдарынан, баяу ыдырайтын қ осылыстан тұ рады.

Қ ұ рамында кө міртегі 64-72%.

Қ ара топырақ, қ ара-қ оң ыр топырақ типтерінің қ арашіріндісінде мол.

Дала аймағ ы топырақ тары жең іл балшық ты гранулометриялық қ ұ рамының физикалық балшық мө лшері, %:

60-65.

65-70.

70-75

50-55.

55-60.

75-80.

80-85.

85-90

Дала аймағ ы топырақ тары жең іл қ ұ мбалшық ты гранулометриялық қ ұ рамының физикалық балшық мө лшері, %:

24-27.

20-23.

27-30

30-33

34-48

50-53

55-60.

63-70.

Дала аймағ ы топырақ тары орташа қ ұ мбалшық ты гранулометриялық қ ұ рамының физикалық балшық мө лшері, %:

30-35

35-40

40-45.

20-25.

15-20.

25-30

45-50.

50-60.

Дала аймағ ында шө птесін ө сімдіктердің топырақ қ а тү сіретін қ алдығ ы:

10-13 т/га.

14-17 т/га.

17-20 т/га

1-3 т/га.

3-6 т/га

6-9 т/га.

25-30 т/га

30-35 т/га.

Ерекше емес органикалық қ осылыстарғ а:

Ақ уыз, сахароза

Аминоқ ышқ ылдар, органикалық негіздермен қ ышқ ылдар.

Кө мірсулар, майлар

Гумин қ ышқ ылдары, фульвоқ ышқ ылдар.

Фульвоқ ышқ ылдар, гуминдер.

Каолинит, гиббсит.

Бактериялар, ақ уыз.

Лигнин, гумин

Ерекше қ арашірінді қ осылыстарына:

Гумин қ ышқ ылдары, фульвоқ ышқ ылдар, гуминдер.

Гумин қ ышқ ылдары, гиматомелан қ ышқ ылдары

Фульвоқ ышқ ылдар, гуминдер

Азот қ ышқ ылы, фосфор қ ышқ ылы.

Ақ уыз, гумин, кө мірсу.

Аминқ ышқ ылдар, фульвоқ ышқ ылдар.

Липидтер, май қ ышқ ылы.

Сахароза, доломит, аминқ ышқ ылы.

Еркін ылғ ал:

Топырақ тың қ атты бө лігінің молекулалық кү штерінің ә сері тимейтін.

Жылжығ ыштығ ы жақ сы.

Жердің тарту кү ші арқ ылы топырақ тік кескіні бойынша тө мен қ озғ алады.

Қ атты бө лігінің сыртында бар молекулалық кү ш арқ ылы тартылып ұ сталынады.

Тығ ыз жә не ә лсіз байланысқ ан ылғ алғ а бө леді.

Ө сімдіктерге тиімсіз.

Топырақ тағ ы минералдар, органикалық қ осылыстар қ ұ рамына кіреді.

Жылжымайды жә не заттарды ерітуге қ атыспайды.

Жаң а жарандыларғ а:

Суда ерігіш тұ здар, гипс, кальций карбонаты.

Темір, алюминий, марганец тотық тары, қ арашірінді қ осылыстары.

Капролиттер, топырақ тағ ы жануарлардың қ азғ ан індері, шіріген тамырлар.

Темір, алюминий, марганец тотық тары, шынылар.

Жануарлардың сү йегі топырақ тағ ы жануарлардың қ азғ ан індері.

Капролиттер, гипс, кальций карбонаты, тау жыныстарының сынығ ы

Дендриттер, жұ ғ ындар, кө мірдің сынығ ы, арна, тү тікше.

Жұ ғ ындар, арна, тү тікше, кесектер, кө мірдің сынығ ы

Жел ә серінен газ алмасу неге байланысты:

Жер бедеріне, жел жылдамдылығ ына

Топырақ тү йіртпектілігіне.

Топырақ ты ө ң деу тү ріне.

Топырақ тың қ ұ нарлылығ ына.

Жауын-шашын мө лшеріне.

Аналық тау жынысына.

Температураның жә не ауа қ ысымының ө згеруіне.

Салыстырмалы.

Жоғ ары дисперсті аморфты қ осылыстарғ а:

Органикалық заттар.

Аллофан.

Гидрогетит.

Слюдалар.

Кальцит.

Кварц.

Вулвандық туф.

Мирабилит.

Жылу сыйымдылығ ы тү рлері:

Кө лемдік.

Меншікті.

Кө лемдік, меншікті.

Салыстырамалы.

Толық.

Абсолютті.

Кө лемдік, абсолютті.

Толық, меншікті.

Жылу сыйымдылығ ы:

Топырақ тың гранулометриялық жә не минералды қ ұ рамына байланысты.

Топырақ тың органикалық заттар мө лшеріне байланысты.

Топырақ тың ылғ алдылығ ына, тү йіртпектілігіне байланысты.

Аналық тау жынысына байланысты.

Жер бедеріне байланысты.

Ауағ а байланысты.

Бос ауағ а байланысты.

Жан-жануарларғ а байланысты.

Жылумен қ амтамасыз етілуі дә режесі ә лсіз болғ анда топырақ тың 20см терең діктегі қ абатындағ ы белсенді температура қ осындысы, 0С:

800-900.

1000-1200.

900-1000.

400-600.

600-800.

1300-1400.

1400-1600

1600-1700.

Жылумен қ амтамасыз етілуі дә режесі жақ сы болғ анда топырақ тың 20см терең діктегі қ абатындағ ы белсенді температура қ осындысы, 0С:

2700-2900

2900-3200.

3200-3400.

4200-4400

4400-4600

5200-6000

5500-6200

6200-7000

Жылумен қ амтамасыз етілуі дә режесі мол болғ анда топырақ тың 20см терең діктегі қ абатындағ ы белсенді температура қ осындысы, 0С:

4500-4700.

4800-5000.

5000-5500.

3900-4100.

4200-4500.

5700-5900.

5900-6000.

6000-6100.

Жылына ә р гектар топырақ қ а қ анша мө лшерде жә ндіктер мен жануарлар қ алдық тары тү седі:

100-150 кг.

100-200 кг.

150-200 кг.

200-250 кг.

250-300 кг.

300-350 кг.

350-400 кг.

400-450 кг

Зат айналымның тү рлері:

Биогеохимиялық.

Биологиялық.

Геологиялық.

Ү лкен жә не кіші.

Механикалық.

Физикалық.

Химиялық.

Биохимиялық.

Каолинит тобына кіретін минералдар қ асиеттері:

Су ө ткізгіштігі жақ сы.

Сің іру қ абілеті 100г топырақ та 25 миллиграмм–эквивалентке дейін.

Ылғ алданғ анда ісінбейді, ө те майда бө лшектері шамалы.

Сің іру қ абілеті 100г топырақ та 80-120 миллиграмм–эквивалент

Ылғ алданғ анда ісінеді, ал қ ұ рғ ағ анда тығ ыздалынып жарылады.

Қ ұ рамында 60%-ғ а дейін коллоид бө лшектер бар.

Физикалық қ асиеттері ө те жақ сы.

Ө сімдіктерге тиімсіз ылғ ал қ оры кө п, ылғ алданғ анда ісінеді

Каолинит тобындағ ы минералдарғ а:

Коалинит.

Галлуазит.

Диккит.

Слюдалар.

Кальцит.

Кварц.

Аллофан.

Мирабилит.

Кебірлену ү рдісінде:

Топырақ қ абатында алмаспалы натрий иондарының шоғ ырлануы.

Ү рдіс нә тижесінде кебір жә не кебірленген топырақ тар тү зіледі.

Топырақ тың физикалық, химиялық жә не басқ а қ асиеттері нашар болады.

Топырақ қ ұ рамында қ ышқ ылдарғ а тө зімді кремний тотығ ы жиналғ ан

Бусану су қ ұ былымы бар аумақ тарда қ алыптасады.

Топырақ та шайылмалы су қ ұ былымы қ алыптасқ ан аймақ тарда байқ алады.

Темірленген микроқ ұ рылымды, аз сің іру қ абілеті бар, біріккіштігі нашар.

Топырақ тың дә нше-кесекті қ ұ рылым қ алыптасуымен сипатталады.

Коллоидтар топырақ та екі кү йде кездеседі:

Золь.

Ерітінді жә не тұ нба.

Гель.

Золь жә не газ.

Сұ йық жә не қ атты.

Газ.

Сұ йық.

Ерітінді жә не қ атты.

Коллоидтар топырақ та қ осылыстар тү рінде кездеседі:

Минералды, органикалық.

Минералды, органикалық, органикалық - минералды.

Органикалық - минералды.

Органикалық - минералды, тұ зды.

Липидтті, майлы.

Органикалық, аминқ ышқ ылды, потенциалды

Гумин қ ышқ ылды, гиматомелан қ ышқ ылдарды, органикалық.

Фульвоқ ышқ ылдар, гуминді.

Коллоидтардың зольдан гельге жә не гельден ерітіндіге кө шу қ ұ былыстарын:

Пептизация.

Фиксация.

Коагуляция жә не пептизация.

Коагуляция.

Фиксация жә не адгезия.

Дегидратация.

Диффузия.

Латеритизация.

Коллоидтардың топырақ тағ ы мө лшері, %:

30.

26.

80.

58.

79.

49.

Кө мірқ ышқ ыл газына бай топырақ ертіндісі топырақ тағ ы ә р тү рлі қ осылыстарды ерітеді:

Кальцитті.

Доломитті.

Сидеритті.

Монтморилонитті.

Кварцты.

Слюданы.

Гетитті.

Каолинитті.

Кө п тарағ ан балшық ты минералдарғ а:

Гидрослюда.

Монтмориллонит.

Каолинит.

Слюдалар.

Кварц.

Кальцит.

Гидрогетит.

Мирабилит.

Куб тә різді тү йіртпек типінің жіктелуі:

Ірі кесекті, кесекті, ұ сақ кесекті, шаң тә різді.

Ірі жаң ғ ақ ты, жаң ғ ақ ты, ұ сақ жаң ғ ақ ты.

Ірі дә нше, дә нше, ұ сақ дә нше.

Плиткалы, пластинкалы, жапырақ ты

Жұ мыртқ а, қ абыршақ ты, ірі қ абыршақ ты.

Ұ сақ призмалы, нә зік призмалы, қ арындаш тә різді.

Ірі кесекті, кесекті, ұ сақ кесекті, тақ талы

Ірі дә нше, дә нше, ұ сақ дә нше, домалақ ты.

Кү лгіндену ү рдісінде:

Топырақ қ ұ рамында қ ышқ ылдарғ а тө зімді кремний тотығ ы жиналғ ан.

Жауын шашын ә серінен заттардың астынғ ы қ абаттарғ а (В) шайылуы.

Тайгалы орман ішінде ағ аш жапырақ тары ыдырауынан.

Топырақ қ абатында алмаспалы натрий иондарының шоғ ырлануы.

Бусану су қ ұ былымы бар аумақ тарда қ алыптасады.

Топырақ тың беткі қ абаттарына тұ зы бар ащы су кө терілуі.

Ылғ алдылық артық жағ дайда анаэробты ортада тү зіледі.

Топырақ тың ү стің гі қ абаттарында ерігіш тұ здар жиналуы.

Кірме заттарғ а:

Жануарлардың сү йегі, кө мірдің сынығ ы

Шынының, кірпіштің сынығ ы.

Кө мірдің сынығ ы

Гипс, кальций карбонаты, тастар

Темір, алюминий тотық тары.

Қ арашірінді қ осылыстары, шынылар.

Капролиттер, топырақ тағ ы жануарлардың қ азғ ан індері, шіріген тамырлар.

Капролиттер, гипс, кальций карбонаты, тау жыныстарының сынығ ы

Қ азақ стан топырақ тарының жылуымен қ амтамасыз етілуі дә режелері:

Орташадан жоғ ары.

Жақ сы

Ө те жақ сы.

Нашар

Ө те ә лсіз.

Орташадан тө мен.

Орташа.

Мол.

Қ азақ станның жазық тық аймағ ында тарағ ан топырақ типтерінің сің іру кө лемі 100г кә дімгі қ ара топырақ та, м-экв:

35-36.

36-38.

38-40.

25-28.

28-30.

30-33.

33-34.

40-45.

Қ азақ станның жазық тық аймағ ында тарағ ан топырақ типтерінің сің іру кө лемі 100г кү нгірт қ ара-қ оң ыр топырақ та, м-экв:

25-28.

28-30.

25-30.

30-34.

35-38.

38-45.

38-40.

40-45.

Қ азақ станның жазық тық аймағ ында тарағ ан топырақ типтерінің сің іру кө лемі 100г оң тү стік қ ара топырақ та, м-экв:

30-33.

30-35

31-34.

25-28

25-30.

26-29.

28-34.

25-31.

Қ азбаша қ анша сантиметр қ алың дық қ а қ азылады:

40-50 см.

45-50 см.

55-65 см

0-20 cм.

20-30 см

65-90 см.

90-120 см.

120-150 см.

Қ андай жағ дайда топырақ та коагуляция қ ұ былысы кө бірек жү реді:

Коллоидтар ү лкенірек валенттілігі бар катиондарғ а бай болса.

Топырақ тың температурасы ө згергенде.

Топырақ кепкенде.

Топырақ ертіндісінің реакциясы сілтілі болса.

Кебір жә не кебірленген топырақ тарда.

Коллоидтар тұ нбадан (гельден) ерітіндіге кө шсе.

Топырақ та ылғ ал мө лшері жоғ ары болса.

ТСК қ ұ рамында Nа+ катионы мө лшері мол болғ ан жағ дайда.

Қ ара топырақ типінің тотығ у-тотық сыздану потенциалы, мВ:

400-500

500-550.

550-600.

200-300.

330-400

600-630

630-660.

660-700.

Қ арапайым микроү рдістерге:

Тотығ у-тотық сыздану қ ұ былыстары.

Коллоидтардың коагуляцияғ а немесе пептизацияғ а ұ шырауы

Органикалық заттардың ыдырауы мен минерализациялануы.

Латериттену.

Балшық тануы

Кебірлену.

Кү лгіндену.

Шымдану.

Қ арапайым тұ з минералдарғ а:

Кальцит.

Гидрогетит.

Мирабилит.

Вермикулит

Хлорит.

Кварц.

Каолинит.

Монтмориллонит.

Қ арашірінді тү зілуінің тұ жырымдамалары:

Конденсациялық.

Биохимиялық тотығ у.

Биологиялық.

Минералдану.

Қ арашірінділену.

Физикалық

Тотығ у-тотық сыздану.

Механикалық.

Қ арашірінділену процесінің алғ ашқ ы сатысында:

Биохимиялық тотығ уы арқ ылы қ арашірінді қ ышқ ылдарының тү зілуі.

Қ арашірінді қ ышқ ылдары қ ұ рамында азотты заттар пайда болады.

Гумин- жә не фульфоқ ышқ ылдары бө лінеді, органикалық -минералды қ осылыстар тү зіледі.

Топырақ қ ұ рамында қ ышқ ылдарғ а тө зімді кремний тотығ ы жиналады.

Қ арашірінді қ осылыстары біртіндеп баяу тү рде ыдырай бастайды.

Кебір жә не кебірленген топырақ тар тү зіледі.

Гидролиз жә не тотығ у қ ұ былыстары арқ ылы ыдырайды.

Ә лсіз ыдырағ ан органикалық қ алдық тардың жинақ талуымен сипатталады.

Қ арашіріндінің қ ұ рамындағ ы заттар:

Гумин қ ышқ ылдары, фульвоқ ышқ ылдар жә не гуминдер.

Ерекше қ арашірінді қ осылыстары

Ерекше емес органикалық заттар

Азот қ ышқ ылы.

Фосфор қ ышқ ылы.

Монтмориллонит, каолинит.

Сода, гипс.

Доломит, мирабилит

Қ арашіріндінің типі фульватты- гуматты:

(Сгқ: С фқ –1, 5 –2, 0).

(Сгқ: С фқ –1, 7 –1, 9).

(Сгқ: С фқ –1, 5 –1, 6).

(Сгқ: С фқ –0, 8 –1, 0).

(Сгқ: С фқ –1, 3 –1, 4).

(Сгқ: С фқ –0, 5 –1, 0).

(Сгқ: С фқ –1, 2 –1, 3).

(Сгқ: С фқ –1, 0 –1, 4).

Қ арашіріндісі - 4, 5%, тығ ыздығ ы – 1, 0-1, 1-1, 2 г/см3 оң тү стік қ ара топырақ тың 0-20 cм қ абаттағ ы қ арашірінді қ орын есептең із.

99 т/га.

108 т/га

90 т/га.

95 т/га.

97 т/га.

105 т/га.

88 т/га.

106 т/га.

Қ ұ мбалшық гранулометриялық қ ұ рамның жіктелуі:

Орташа.

Ауыр.

Жең іл.

Ү лкен жә не кіші.

Ұ сақ жә не орташа.

Ірі жә не ұ сақ.

Ірі, кіші.

Ө те ауыр, ө те жең іл жә не орташа

Қ ұ мды фракцияның жіктелуі:

Ірі жә не ұ сақ.

Орташа.

Ұ сақ жә не орташа.

Ү лкен жә не кіші.

Ауыр.

Жең іл.

Ауыр, жең іл жә не орташа

Ірі, кіші.

Қ ұ мды фракцияның физикалық қ асиеттері:

Ө те жақ сы су ө ткізгіш.

Ісінбейді.

Біріншілікті минералдардан тұ рады

Ісінеді.

Суды нашар ө ткізеді

Біріншілікті жә не екіншілікті минералдардан тұ рады

. Су сыйымдылығ ы жақ сы

Қ ұ рамында органикалық заттар бар

Қ ұ рамында кальций, магний иондарымен бірге сутегінің жә не алюминийдің катиондары бар топырақ тар:

Кү лгін.

Шымды-кү лгін.

Сұ р орманның топырағ ы.

Тақ ыр.

Оң тү стік қ ара

Нағ ыз қ ара-қ оң ыр.

Кү ң гірт қ ара-қ оң ыр.

Кә дімгі қ ара.

Қ ұ рғ ақ климат тобының ылғ алдылық кө эффициенті:

0, 33-0, 22

0, 22-0, 12.

0, 33-0, 12.

1-0, 55.

0, 55-0, 43.

0, 43-0, 37.

0, 12-0, 10.

0, 10-0, 09.

Қ ышқ ылдылық тың тү рлері:

Потенциалды.

Актуалды.

Актуалды, потенциалды.

Гидролитикалық, гигроскопиялық.

Гигроскопиялық.

Химиялық

Гидрологиялық.

Химиялық, актуалды.

Литосфераның 99%-дан артық салмағ ын алып жатқ ан элементтер:

О, Si, Al, Fe, Ca, Mg, K, Na.

Ca, Mg, K, Na.

Si, Al, Fe, K, Ca.

Al, Fe, Ca, Р, С.

Mg, K, Na, Р, С, S, Mn.

Cl, N, P, B, J, Cu, Zn, Co.

F, Ra, Rn, U, Th, Sr, Cs, Pu.

N, P, К, B, J

Майда бө лшектің мө лшері, мм:

0, 5.

0, 25.

1, 2.

1, 5.

< 1.

Майда микротү йіртпек. Тү йіршіктері кө лемі, мм:

0, 005.

0, 001.

0, 01.

0, 20.

0, 06.

1, 70.

1, 90.

1, 00.

Макротү йіртпек. Тү йіршіктерінің кө лемі, мм:

0, 5

9, 8.

0, 05.

0, 23.

10, 5.

13, 7.

15.

Макроү рдіске:

Қ ызыл топырақ тү зілу ү рдісі

Кү лгін топырақ тү зілу ү рдісі

Қ ара топырақ тү зілу ү рдісі

Тұ здану ү рдісі.

Кебірлену ү рдісі.

Ө сімдік қ алдық тарының ыдырауы.

Кү лгіндену ү рдісі.

Батпақ тану ү рдісі.

Мә дени бапталып ө ң делген. Ө те жақ сы кеуектілік, %:

55.

75.

70.

83.

40.

36.

Мезоү рдіске:

Қ арашірінді жиналу.

Кү лгіндену.

Кебірлену.

Ө сімдік қ алдық тарының ыдырауы.

Ө сімдіктердің қ оректік заттарды сің іруі.

Қ ара топырақ тү зілу.

Кү лгін топырақ тү зілу.

Шымтезектену.

Мерзімде тоң азыйтын жылу қ ұ былымы бар топырақ тар:

Топырақ тың тоң азуы 5 айдан аспайды.

Топырақ тың тоң азуы 5 ай

Тө сенішті қ абат қ атпайды.

Орташа жылдық температурасы теріс болып келеді.

Ауа райы жылы.

Топырақ тың тоң азуы 1м – ден кем емес

Топырақ тың тоң азуы 5 айдан асады

Топырақ тар жыл мезгілі ішінде қ атпайды.

Мерзімді шайылымды су қ ұ былымы:

ЫК=1.

Орманның сұ р топырағ ына, кү лгінденген қ ара топырақ қ а тә н

Кү лгінденген жә не сілтісізденген қ ара топырақ типшелеріне тә н.

ЫК< 1.

ЫК> 1.

Қ ара жә не қ ара-қ оң ыр топырақ тарғ а тә н.

Кү лгін, қ ызыл жә не сары топырақ типтеріне тә н.

Жауын-шашын топырақ тың жоғ арғ ы қ абаттарын ғ ана ылғ алдандырады.

Механикалық элементтер пайда болуына байланысты:

Органика-минералды.

Органикалық.

Органикалық, минералды.

Қ ұ майтты.

Қ ұ мды.

Қ ұ мбалшық ты.

Сазды.

Балшық ты.

Микроэлементтерге:

Cu, Zn, Mn, F

Мо, Со, B, J.

Co, Zn, Mn, Cu.

Ca, Mg, K, Na.

Р, С, J, Cu.

Mg, С, S, Mn.

F, Ra, Rn, U.

Th, Sr, Cs, Pu.

Минералды коллоидтарғ а:

Монтмориллонит, каолинит, иллит

Балшық ты минералдар.

Кремнийдің, темірдің, алюминийдің тотық тары

Азот қ ышқ ылы, гуминдер.

Гумин қ ышқ ылдары, фульвоқ ышқ ылдар жә не гуминдер.

Фосфор қ ышқ ылы.

Сода, гипс, гуминдер.

Доломит, мирабилит, аминқ ышқ ылдары.

Мицелланың қ ұ рылысы:

Ө зек, потенциал анық тайтын иондар.

Қ озғ алмайтын иондар қ абаты.

Жылжымалы иондар қ абаты.

Қ ұ былмалы иондар қ абаты.

Қ озғ алмалы иондар қ абаты

Жылжымайтын иондар қ абаты.

Қ озғ алмалы молекулалар кабаты

Жылжымайтын молекулалар қ абаты

Мол дә режедегі қ арашірінді мө лшері, %:

6-8.

7-9.

6-10

2-5.

10-12.

1-3.

0, 5-1.

12-13.

Монтмориллонит тобындағ ы минералдарғ а:

Нонтронит.

Бейделлит.

Сапонит.

Слюдалар.

Кальцит.

Кварц.

Галлуазит.

Диккит.

Монтмориллонит тобындағ ы минералдардың қ асиеттері:

Сің іру қ абілеті 100г топырақ та 80-120 миллиграмм–эквивалент.

Ылғ алданғ анда ісінеді, ал қ ұ рғ ағ анда тығ ыздалынып жарылады.

Қ ұ рамында 60%-ғ а дейін коллоид бө лшектер бар.

Су ө ткізгіштігі жоғ ары

Физикалық қ асиеттері ө те жақ сы.

Сің іру қ абілеті 100г топырақ та 40-60 миллиграмм–эквивалент.

Қ ұ рамында 60%-ғ а дейін қ ұ м бө лшектері бар.

Қ ұ рамында ылғ ал ө те аз.

Топырақ ортасы бейтарап топырақ тар:

Қ ара топырақ тар

Каштан топырақ тар

Қ оң ыр топырақ тар

Қ ызыл топырақ тар

Сары топырақ тар

Кү лгін топырақ тар

Орманды-сұ р топырақ тар

Батпақ ты топырақ тар

Н.А.Качинский бойынша топырақ тың тастылығ ы – ә лсіз тасты болғ анда, 3мм-ден ү лкен агрегаттар мө лшері, %:

0, 1.

10.

12.

Н.А.Качинский бойынша топырақ тың тастылығ ы – орташа тасты болғ анда, 3мм-ден ү лкен агрегаттар мө лшері, %:

0, 5.

Н.А.Качинский бойынша топырақ тың тастылығ ы – тассыз болғ анда, 3мм-ден ү лкен агрегаттар мө лшері, %:

0, 05.

0, 01.

0, 5.

0, 6.

0, 8.

1, 2

1, 5.

Н.Г.Холодныйдың (1953) зерттеуі бойынша, топырақ ауасында микроағ залар ә серінен пайда болғ ан ө те аз мө лшерде кездесетін органикалық қ осылыстарғ а:

Альдегидтер

Спирттер.

Кө мірсутегілер.

Аммиак.

Аммоний.

Гетит.

Стренгит.

Карбонат.

Негіздермен қ анығ у дә режесінің рө лі

Қ ышқ ылдылық ты тө мендетеді, буферлігін жә не сің іру сиымдылығ ын жоғ арлатады.

Қ ышқ ылдылық ты тө мендетеді, сің іру сиымдылығ ын жоғ арлатады.

Буферлігін жә не сің іру сиымдылығ ын жоғ арлатады

.Сің іру сиымдылығ ын жоғ арлатады жә не қ ышқ ылдығ ын арттырады.

Буферлігі мен сің іру сиымдылығ ын тө мендетеді.

Қ ышқ ылдығ ын арттырады.

Қ ышқ ылдылық ты арттырады, буферлігін жә не сің іру сиымдылығ ын жоғ арлатады.

Ешқ андай.

Негіздерімен қ анық қ ан топырақ та:

Ca2+

Ca2+, Mg2+.

Ca2+, Mg2+, Na+.

H+, Al3+.

H+, Al3+, Na+.

Ca2+, Mg2+, SO4.

Ca2+, Al3+.

Ca2+, Mg2+, H+.

Негіздерімен қ анық пағ ан топырақ та:

Ca2+, Mg2+, H+, Al3+.

Ca2+, Al3+.

Ca2+, Mg2+, H+.

Ca2+

Ca2+, Mg2+.

Ca2+, Mg2+, Na+.

H+, Al3+, Na+.

Ca2+, Mg2+, N+.

Органикалық коллоидтарғ а:

Гумин қ ышқ ылдары, фульвоқ ышқ ылдар қ осылыстары.

Ақ уыз, аминоқ ышқ ылдар.

Қ арашірінді қ осылыстары

Балшық ты минералдар.

Каолинит, гиббсит.

Кө мірсулар, майлар, иллит.

Бактериялар, ақ уыз.

Лигнин, вермикулит.

Органикалық қ алдық тың қ ұ рамында су мө лшері қ анша?

75-80%.

80-85%.

85-90%.

0-10%.

10-20%.

20-25%.

50-55%.

95-100%.

Орташа дә режедегі қ арашірінді мө лшері, %:

4-5.

5-6.

4-6

7-9.

5-8.

1-3.

6-7.

Ө сімдіктердің ө ніп - ө су факторларына:

Су, ауа.

Жылу, жарық.

Қ оректік заттар.

Тау жыныстары.

Липидтер, май қ ышқ ылы.

Ылғ ал, доломит, аминқ ышқ ылы

Тығ ыздылық, кеуектілік.

Механикалық элементтер

Ө сімдіктердің ө сіп-ө нуіне қ олайлы топырақ тығ ыздылығ ы, г/см3:

1, 0-1, 2.

1, 0-1, 1.

1, 05-1, 1.

1, 3-1, 4.

1, 2-1, 3.

1, 35-1, 4.

1, 4-1, 5.

0, 8-0, 9.

Ө сімдіктердің солу ылғ алдылығ ы:

Топырақ тағ ы ө сімдіктерге тиімсіз ылғ ал қ орын сипаттайды.

Максималды гигроскопиялық ылғ алдан 1, 5 есе кө п болып келеді.

Ө сімдіктерге ылғ ал жетіспеген кезде, солу уақ ытындағ ы топырақ тағ ы ылғ ал.

Оны ө сімдіктер солу ылғ алдылығ ын анық тау ү шін қ олдануғ а болады.

Ө сімдіктерге ө те тиімді.

Гигроскопиялық ылғ ал, гравитациялық ылғ ал.

Жылжығ ыштығ ы жақ сы.

Ө сімдіктерге ө те тиімді, жылжығ ыштығ ы жақ сы.

Ө те мол дә режедегі қ арашірінді мө лшері, %:

10-12.

11-12

12-13.

2-5

3-6.

7-9.

1-3.

0, 5-1.

Пайда болуына жә не кө леміне байланысты топырақ минералдар тобы:

Алғ ашқ ы.

Туынды.

Алғ ашқ ы, туынды.

Магмалық.

Метаморфты.

Шө гінді.

Магмалық, метаморфты.

Бастапқ ы, екінді.

Потенциал анық тайтын қ абаттың иондар қ ұ рамына байланысты:

Ацидоидтар.

Базоидтар.

Амфолитоидтар.

Анионды.

Гидрофильдер.

Гидрофобтар.

Амфолиттер.

Гранула.

Призма тә різдес тү йіртпек типінің жіктелуі:

Ірі бағ ана тә різдес, бағ ана тә різдес, ұ сақ бағ ана тә різдес.

Ірі призмалы, ұ сақ призмалы, қ арындаш тә різді.

Ірі бағ аналы, ұ сақ бағ аналы.

Плиткалы, пластинкалы, жапырақ ты.

Ірі жаң ғ ақ ты, жаң ғ ақ ты, ұ сақ жаң ғ ақ ты.

Жұ мыртқ а, қ абыршақ ты, ірі қ абыршақ ты.

Ірі призмалы, дә нше, ұ сақ кесекті.

Ірі кесекті, кесекті, ұ сақ кесекті, тақ талы.

Радиоактивті элементтерге:

Rn, U.

Ra, Zr

Be, Rb

K, Na.

J, Cu.

S, Mn.

Mn, F.

F, Ra.

С.А. Захаровтың анық тауы бойынша топырақ бояуы, тү сіне байланысты ү ш тобы:

Қ ара.

Ақ.

Қ ызыл.

Кө кшіл.

Сары.

Жасыл.

Ашық кө к.

Сұ р.

С.А.Захаровтың анық тауынша тү йіртпектің типтері:

Призма тә різдес.

Куб тә різдес.

Тақ та тә різдес.

Қ ағ аз тә різді

Ромб тә різді.

Ү шбұ рыш тә різді.

Трапеция тә різді.

Шар тә різді.

Сортаң дану ү рдісінде:

Бусану су қ ұ былымы бар аумақ тарда қ алыптасады.

Топырақ тың беткі қ абаттарына тұ зы бар ащы су кө терілуі.

Топырақ тың ү стің гі қ абаттарында ерігіш тұ здар жиналуы.

Топырақ қ ұ рамында қ ышқ ылдарғ а тө зімді кремний тотығ ы жиналғ ан.

Топырақ қ абатында алмаспалы натрий иондарының шоғ ырлануы.

Ылғ алдылық артық жағ дайда анаэробты ортада тү зіледі.

Ү рдіс нә тижесінде топырақ та шымтезек қ абаты қ алыптасады.

Топырақ тың дә нше-кесекті қ ұ рылым қ алыптасуымен сипатталады.

Табиғ и қ ұ нарлылық:

Адам ә сері тимеген.

Тың жер топырағ ына тә н.

Мә ні жабайы ө сімдіктердің ө німділігі сипатталады

Мә ні жабайы жануарлардың ө німділігі сипатталады

Бапталғ ан, тың айтылғ ан топырақ тарғ а тә н.

Дә режесі ғ ылым мен техниканың дамуының дең гейіне.

Тиімді қ ұ нарлылық ты жоғ ары дә режеде қ алыптастыруымен сипатталады

Ауа райы мен агротехникалық жағ дайғ а байланысты.

Табиғ и радиоактивті элементтер топтары:

Ө зіндік (меншікті) радиоактивті элементтер изотоптары.

Кә дімгі химиялық элементтер изотоптары

Космостық сә улелер ә серінен пайда болғ ан радиоактивті изотоптар

Стронций изотоптары.

Цезий изотоптары.

Радиоактивті калий изотоптары.

Радиоактивті кальций изотоптары.

Фосфор изотоптары

Толық дамымағ ан (жетілмеген) кескін сипаттамасы:

Тығ ыз кристальды-массивті жыныстарда қ алыптасады.

Кө біне таулы жерлерде болады.

Кескіннің қ алың дығ ы бірнеше сантиметр, генетикалық қ абаттары тү гел.

Су немесе жел эрозиясына ә р дә режеде шалдық қ ан.

кө міліп ү стіне жаң а топырақ кескіні пайда болғ ан

Тез бұ зылатын минералдары аз топырақ тарда қ алыптасады.

Кө п мү шелі

Толық.

Тоң кесекті тү йіртпек. Тү йіршіктерінің кө лемі, мм:

10, 5.

13, 7.

15.

0, 05.

0, 23.

0, 5.

9, 8.

Тоң азымайтын жылу қ ұ былымы бар топырақ тар:

Ауа райы жылы.

Топырақ тар жыл мезгілі ішінде қ атпайды.

Аязды кү ндер байқ алмайтын аймақ тарда қ алыптасады.

Орташа жылдық температурасы теріс болып келеді.

Орташа жылдық температурасы оң теріс болып келеді.

Топырақ тың тоң азуы 1м – ден кем емес.

Топырақ тың тоң азуы 5 айдан асады.

Топырақ тың тоң азуы 5 айдан аспайды.

Топырақ анық тамасы:

Бес фактордың ө зара қ арым-қ атынасы ә серінен тү зілген.

Тау жыныстарының бұ зылу қ абатының ү стіне орналасқ ан, қ ұ нарлылығ ы бар.

Қ ызметі алуан тү рлі, кү рделі қ ұ рамды, кө п бө лімді ашық қ ұ рылымдық жү йе.

Ө сімдіктер ө су ортасы.

Ерекше табиғ и дене, шикізат қ оры.

Қ атты, сұ йық, газ жә не тірі бө ліктерден қ ұ ралғ ан, шикізат қ оры.

Негізгі ө ндіріс қ ұ ралы.

Кө п кө лемде орнынан қ озғ ап басқ а жақ қ а ауыстыруғ а болмайтын

Топырақ ауасында азоттың мө лшері, %:

78, 09.

79, 67.

80, 20.

77, 34.

77, 53.

81, 57.

82, 98.

Қ ара топырақ, қ ара-қ оң ыр топырақ типтерінің қ арашіріндісінде мол.

Топырақ ауасында кө мірқ ышқ ыл газының мө лшері, %:

0, 06.

7, 09.

15, 07.

0, 001.

0, 01.

0, 02.

30, 65

40, 05.

Топырақ ауасында оттегінің мө лшері, %:

7, 70.

13, 60.

20, 80.

27, 70.

32, 60.

36, 80.

39, 40.

42, 20.

Топырақ ауасының атмосфера ауасынан айырмашылығ ы:

Топырақ ауасында оттегі аз.

Топырақ ауасында кө мірқ ышқ ыл газы кө п.

Топырақ ауасында оттегі аз, кө мірқ ышқ ыл газы кө п.

Топырақ ауасында оттегі кө п.

Топырақ ауасында кө мірқ ышқ ыл газы аз.

Топырақ ауасында оттегі кө п, кө мірқ ышқ ыл газы аз.

Топырақ ауасында оттегі жоқ.

Топырақ ауасында кө мірқ ышқ ыл газы жоқ.

Топырақ борпылдақ. Артық кеуекті, %:

75.

70.

83.

65.

Топырақ ерітіндісінде жиі кездесетін аниондар:

НСО3, СО3.

NO2, SO4

Н2РО4.

Са, Mg.

K+, NH4+.

H, AI.

AI, SO4.

K, СО3.

Топырақ ерітіндісінде жиі кездесетін катиондар:

Са² +, Mg² +.

K+, NH4+.

H+, AI³ +.

НСО3, СО3.

NO2¯, SO4² ¯.

Н2РО4² ¯.

AI³ +, SO4² ¯.

K, СО3².

Данная страница нарушает авторские права?

© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.