ГЛОССАРИЙ 2 страница. Ұсынылатын әдебиеттер

Ұ сынылатын ә дебиеттер

1. Мещерский И.В. Сборник задач по теоретической механике. С.-П., 2001 и предшествующие издания.

2. Жолдасбеков Ө.А., Ахметов А.Қ. Теориялық механика (есептер жинағ ы), Алматы. «Ғ ылым», 2003 – 394б.

3. Бать М.И., Джанелидзе Г.Ю., Кельзон А.С. Теоретическая механика в примерах и задачах. Ч.1 и 2. М., 1961 и последующие издаания

7 – тақ ырып «Нү кте динамикасы. Екі мә селе» (4 сағ.)

Зертханалық (тә жірибелік) сабақ тың жоспары 1. Келушілер санын тексеру

2. Теория бойынша қ ысқ аша сұ рау: динамиканың аксиомалары; нү кте қ озғ алысының дифференциалдық тең деулері; динамиканың екі мә селесі

3. Оқ ытушы керекті тү сініктерді бере отырып жалпы есептің шешуін кө рсетеді.

Есептің суретін салғ анда қ озғ алушы нү ктеге ә сер ететін кү штердің жә не жыдамдық пен ү деу векторларын міндетті тү рде кө рсету керек екенін студенттерге ескерту керек. Сонымен қ атар, еркін жә не еркін емес нү кте туралы айтып кету жө н.

Екiншi мә селеге жататын есептердi шешу ү шiн қ озғ алыстың тең деулерiн интегралдау керек. Материалық нү ктенің екінші мә селесін шешу реті:

- Есептің шарты бойынша қ озғ алысы қ арастырылатын нү кте таң далады.

- Нү ктеге ә сер ететін кү штер жү йесі уақ ыт ө туімен ө згересі бар ма анық талады. Егер кү штердің ө згерісі бар болса, онда еспеті кү ш ө згермейтін этаптарғ а бө ліп шешу керек.

- Нү ктенің қ озғ алысының сипаттамаларын анық тау керек (еркін немесе еркін емес, тү зу сызық ты немесе қ исық сызық ты).

- Қ озғ алушы нү кте кез-келген жағ дайында суретте кө рсетіледі. Нү ктеге ә сер ететін кү ш векторлары кө рсетіледі, олардың ішінде реакциялар да болуы керек.

- Координаттар жү йесі таң далады, оның бас нү ктесі нү ктенің бастапқ ы жағ дайында қ абылданады. Егер нү ктенің траекториясы тү зу сызық екені белгілі болса, декарт координаттар ө сінің біреуі сол тү зудің бойымен бағ ытталады, ал траектория берілген қ исық болса, табиғ и координаттар ө стері ың ғ айлы. Траектория туралы мағ лұ маттар жоқ болса, таң далғ ан бас нү ктеден суретте кө рсетілген нү ктенің жағ дайындағ ы координаттары оң таң балы болатындай қ ылып, ө стер бағ ытталады.

- Векторлық тең дестіктер таң далғ ан ө стерге проекцияланады.

- Есептің шартына сә йкес дифференциалдық тең деулердің бастапқ ы шарттары жазылады, оларғ а сә йкес тең деулердің шешімдері табылады. Осыдан кейін есептің шарты бойынша керекті шамалар анық талады.

4. Студенттердің ө з бетімен істейтін жұ мыс: №26.24, 27.7 [2]; 3.16, 3.39 [1].

4. Студенттердің ө з бетімен істейтін жұ мыс: ([1]3.75, 3.78; [2] - 35.4, 35.7)

5. Оқ ылатын материалды мең геруін бақ ылау ү шін студенттерге «Д-4 » карточка бойынша бір есеп беріледі.

6. Сабақ тың қ орытындысын жинақ тау, бағ аларды қ ою жә не оларды дә лелдеу, ү й тапсырманы беру: №№ 3.53, 3.76[1], 28.9, 28.12, 35.9, 35.10 [2].

Ұ сынылатын ә дебиеттер

1. Мещерский И.В. Сборник задач по теоретической механике. С.-П., 2001 и предшествующие издания.

2. Жолдасбеков Ө.А., Ахметов А.Қ. Теориялық механика (есептер жинағ ы), Алматы. «Ғ ылым», 2003 – 394б.

3. Бать М.И., Джанелидзе Г.Ю., Кельзон А.С. Теоретическая механика в примерах и задачах. Ч.1 и 2. М., 1961 и последующие издаания

9 - тақ ырып «Кү ш жұ мысы, кү ш қ уаты. Материалық нү ктенің кинетикалық энергиясының ө згеруі туралы теорема» (2 сағ.)

Зертханалық (тә жірибелік) сабақ тың жоспары 1. Келушілер санын тексеру

2. Теория бойынша қ ысқ аша сұ рау: материалық нү ктенің кинетикалық энергиясы; кү штің элементарлық жұ мысы, толық жұ мысы; кү ш қ уаты; материалық нү ктенің кинетикалық энергиясының ө згеруі туралы теорема

3. Оқ ытушы керекті тү сініктерді бере отырып жалпы есептің шешуін кө рсетеді.

Қ арастырып отырғ ан теореманы қ олданып динамиканың бірінші жә не екінші мә селелерін шешуге болады. Кинетикалық энергияның ө згеруі туралы теоремасы кө мегімен шешілетін есептерде материалық нү ктеге немесе механикалық жү йеге тү сірілген кү штердің жұ мыстарының қ осындысын есептеу – есепті шешудің этаптардың бірі. Бұ л есептеудің реті:

- материалық нү ктеге немесе жү йенің нү ктелеріне тү сірілген кү штерді суретте кө рсету;

- жү йе нү ктелерінің элементарлық орын ауыстыруларын кө рсету;

- кү штердің элементар жұ мыстарын есептеу;

- шекті орын ауыстырудағ ы кү штердің жұ мыстарын есептеу, ол ү шін жоғ арғ ы пунктің нә тижесінен интеграл алу.

4. Студенттердің ө з бетімен істейтін жұ мыс([1]3.103, 3.106, 3.125, 3.130;

[2] - 29.9, 29.13.30.5, 31.7)

Келесі есепті тақ тада студент шығ арады. Оқ ытушы студенттің ә рекетіне ілтипатпен қ арау керек. Ол жетекші сұ рақ тар кө мегімен студенттің ө з тапқ ан ә рекеттерін жә не тү сініктерді беріп дегеніне жетуге тиісті. Сонымен қ атар, орындарында отырғ ан студенттердің жұ мыстарын оқ ытушы ілтипатпен тексеру керек. Студенттердің ә р қ айсысы есепті ө з бетімен шығ аруғ а, ал шешуінің нә тижесін тақ та бойынша тексеруге тиісті. Есепті шешуде қ алып отырғ андарғ а кө мектесу керек, ал жалпы есепті ертерек шешкендерге жаң а есепті беру керек.

6. Сабақ тың қ орытындысын жинақ тау, бағ аларды қ ою жә не оларды дә лелдеу, ү й тапсырманы беру: № 3.132, 3.107[1], № 29.10, 30.7, 31.8 [2].

Ұ сынылатын ә дебиеттер

1. Мещерский И.В. Сборник задач по теоретической механике. С.-П., 2001 и предшествующие издания.

2. Жолдасбеков Ө.А., Ахметов А.Қ. Теориялық механика (есептер жинағ ы), Алматы. «Ғ ылым», 2003 – 394б.

3. Бать М.И., Джанелидзе Г.Ю., Кельзон А.С. Теоретическая механика в примерах и задачах. Ч.1 и 2. М., 1961 и последующие издаания

 

10–тақ ырып «Кинетикалық энергияның ө згеруі туралы теорема» (2 сағ.)

Зертханалық (тә жірибелік) сабақ тың жоспары

1. Келушілер санын тексеру

2. Теория бойынша қ ысқ аша сұ рау: материалық нү ктенің жә не механикалық жү йенің кинетикалық энергиясы; кү ш жұ мысы мен қ уат; кинетикалық энергияның ө згеруі туралы теорема.

Динамика есептерін шешуде қ озғ алыстың дифференциалдық тең деулерін интегралдаудын орнына динамиканың жалпы теоремалары жиі қ олданады. Бұ л ә діс есептердің шешуін жең ілдетеді. Сондық тан, динамиканың есептерін шешуде жалпы теоремаларды қ олдану ың ғ айлы болады. Егер берілген мағ лұ маттардың жә не табу керек шамалардың санына жү йенің инерциалық сипаттамалары (массалар жә не инерция моменттері), жылдамдық тар (сызық тық жә не бұ рыштық), кү штер мен кү штердің моменттері, орын ауыстырулар (сық тық жә не бұ рыштық) кіретін болса, онда кинетикалық энергияның ө згеруі туралы теоремасын қ олдану керек. Бұ л теореманың тұ жырымдауына сыртқ ы кү штермен қ атар ішкі кү штер де кіреді. Механикалық жү йе ө згермейтін жағ дайда, мысалы ү шін, абсолют қ атты дене, ішкі кү штердің жұ мысы нө лге тең болады.

3. Оқ ытушы керекті тү сініктерді бере отырып жалпы есептің шешуі кө рсетеді.

Қ арастырып отырғ ан теореманы қ олданып динамиканың бірінші жә не екінші мә селелерін шешуге болады. Кинетикалық энергияның ө згеруі туралы теоремасының кө мегімен есептерді шешуінің реті:

- Жү йенің барлық сыртқ ы жә не ішкі кү штерін суретте кө рсету (жү йе ө згермейтін жағ дайда – тек сыртқ ы кү штерді);

- Жү йе нү ктелерінің орын ауыстыруда барлық кү штердің жұ мыстарының қ осындысын есептеу;

- Жү йенің кинетикалық энергиясын есептеу;

- Алдынғ ы екі пункттердің есептеу нә тижелерін ескере отырып жә не механикалық жү йенің кинетикалық энергиясының ө згеруі туралы теоремасын колданып керекті шаманы анық тау.

4. Студенттердің ө з бетімен істейтін жұ мыс.

([1] - № 3.110, 3.130, 3.139; [2] – № 38.12, 38.14, 38.20; 38.24, 38.30, 38.48)

Келесі есепті тақ тада студент шығ арады. Оқ ытушы студенттің ә рекетіне ілтипатпен қ арау керек. Ол жетекші сұ рақ тар кө мегімен студенттің ө з тапқ ан ә рекеттерін жә не тү сініктерді беріп дегеніне жетуге тиісті. Сонымен қ атар, орындарында отырғ ан студенттердің жұ мыстарын оқ ытушы ілтипатпен тексеру керек. Студенттердің ә р қ айсысы есепті ө з бетімен шығ аруғ а, ал шешуінің нә тижесін тақ та бойынша тексеруге тиісті. Есепті шешуде қ алып отырғ андарғ а кө мектесу керек, ал жалпы есепті ертерек шешкендерге жаң а есепті беру керек.

5. Оқ ылатын материалды мең геруін бақ ылау ү шін студенттерге «Д-6 » карточка бойынша бір есеп беріледі.

6. Сабақ тың қ орытындысын жинақ тау, бағ аларды қ ою жә не оларды дә лелдеу, ү й тапсырманы беру: № 3.141, 3.146- [1]; 38.17, 38.27, 38.31, 38.42, 38.50 - [2].

Ұ сынылатын ә дебиеттер

1. Мещерский И.В. Сборник задач по теоретической механике. С.-П., 2001 и предшествующие издания.

2. Жолдасбеков Ө.А., Ахметов А.Қ. Теориялық механика (есептер жинағ ы), Алматы. «Ғ ылым», 2003 – 394б.

3. Бать М.И., Джанелидзе Г.Ю., Кельзон А.С. Теоретическая механика в примерах и задачах. Ч.1 и 2. М., 1961 и последующие издаания

 

11 – тақ ырып «Қ озғ алыс мө лшері моментінің ө згеруі туралы теорема.

Қ атты дененің қ озғ алмайтын ө ске қ атысты айналуының

дифференциалдық тең деуі» (4 сағ.)

Зертханалық (тә жірибелік) сабақ тың жоспары

1. Келушілер санын тексеру

2. Теория бойынша қ ысқ аша сұ рау: материалық нү ктенің жә не механикалық жү йенің қ озғ алыс мө лшерінің моменті (кинетикалық момент); қ озғ алыс мө лшері моментінің ө згеруі туралы теорема; теоремалардың бірінші интегралдары; қ атты дене айналмалы қ озғ алысының дифференциалдық тең деуі.

3. Оқ ытушы керекті тү сініктерді бере отырып жалпы есептің шешуін кө рсетеді. Денелердің немесе механикалық жү йелердің айналмалы қ озғ алыстарын зерттеуде кинетикалық моментінің ө згеруі туралы теореманы пайдалануғ а ө те тиімді болады. Бұ л жерде жү йенің барлық ішкі кү штері қ арастырудан шығ арылады. Егер жү йенің сыртқ ы кү штері айналу ө сті қ ыип ө тсе немесе оғ ан параллель болса, онда олар теореманың тең деуінің оң жағ ына кірмейді.

Бір қ атар есептерді шешкенде, жалпы теоремалардан туатын салдарды ғ ана қ олдануғ а болады, мысалы ү шін, қ озғ алыс мө лшерінің моменті сақ талатын жағ дай.

Қ арастырып отырғ ан теореманы қ олданып динамиканың бірінші жә не екінші мә селелерін шешуге болады. Есептердің шешу реті:

1) Координатық ө стердің біреуін қ озғ алмайтын айналу ө сімен бағ ыттау;

2) Тандалғ ан ө ске қ атысты кинетикалық моментінің ө згеруі туралы теореманы жазу;

3) Суретте жү йенің барлық сыртқ ы кү штерін кө рсету;

4) Қ озғ алмайтын ө ске қ атысты сыртқ ы кү штердің бас моментін есептеу;

5) Қ озғ алмайтын ө ске қ атысты кинетикалық моменті есептеу жә не уақ ыт бойынша оның туындысын алу;

6) 4) жә не 5) пункттардың нә тижелерін 2) пунктқ а апарып қ ойу, одан кейін есептің шартына қ арап динамиканың бірінші немесе екінші мә селесін шешу.

4. Студенттердің ө з бетімен істейтін жұ мыс ([1]3.98, 3.100; [2]- 37.9, 37.43.37.55).

5. Оқ ылатын материалды мең геруін бақ ылау ү шін студенттерге «Д-5 » карточка бойынша бір есеп беріледі.

6. Сабақ тың қ орытындысын жинақ тау, бағ аларды қ ою жә не оларды дә лелдеу, ү й тапсырманы беру: №№ 3.92, 3.96[1], № 37.5, 37.7, 37.56 [2].

Ұ сынылатын ә дебиеттер

1. Мещерский И.В. Сборник задач по теоретической механике. С.-П., 2001 и предшествующие издания.

2. Жолдасбеков Ө.А., Ахметов А.Қ. Теориялық механика (есептер жинағ ы), Алматы. «Ғ ылым», 2003 – 394б.

3. Бать М.И., Джанелидзе Г.Ю., Кельзон А.С. Теоретическая механика в примерах и задачах. Ч.1 и 2. М., 1961 и последующие издаания

4. Студенттің оқ ытушымен дербес жұ мысының тақ ырыптамалық жоспары

СОДЖ тақ ырыбының атауы	Сабақ тың мақ саты	Сабақ ты ө ткізу тү рі	Тапсырманың мазмұ ны	Ұ сынылатын ә дебиеттер
2 -тақ ырып Қ атты дененің қ арапайым қ озғ алыстары	Берілген тақ ырып бойынша білімді терең дету	Есептерді шешу	№ 14.5; 14.10; 14.12 есептер	[1 - 134-136-беттер]
3 –тақ ырып Қ атты дененің жазық қ озғ алысы	Берілген тақ ырып бойынша білімді терең дету	Есептерді шешу	№ 18.40: 18.41 есептер	[3 стр. 141]
7 –тақ ырып Ү йкеліс ескеруімен денелердің тепе-тең дігі	Берілген тақ ырып бойынша білімді терең дету	Есептерді шешу	№ № 5.8; 5.13; 5.21; есептер	[3 стр. 54, 55, 57]
8 – тақ ырып Нү кте динамикасы	Берілген тақ ырып бойынша білімді терең дету	Есептерді шешу	№ 27.39; 27.49; 27.54 есептер	[3 стр. 208, 210, 211
11 – тақ ырып Кинетикалық энергияның ө згеруі туралы теорема	Берілген тақ ырып бойынша білімді терең дету	Есептерді шешу	№ 39.15; 39.19 есептер	[3 стр. 308-309]
12 –тақ ырып Кинетикалық моментінің ө згеруі туралы теорема	Берілген тақ ырып бойынша білімді терең дету	Есептерді шешу	№ 37.45 есеп	[3, 288б]
13 –тақ ырып Қ атты дене динамикасы	Берілген тақ ырып бойынша білімді терең дету	Есептерді шешу

Ескерту – квадрат жақ шаларда кө рсетілген, ұ сынылатын ә дебиеттің нө мірі, оқ у жұ мыс бағ дарламасында ұ сынылатын негізгі жә не қ осымша ә дебиеттер тізімінің нө мірленуіне сә йкес қ ойылады, 1-тармақ ты қ араң ыз.

5. Межелік бақ ылау жә не қ орытынды аттестация кезең інде студенттердің білімдерін бақ ылауғ а арналғ ан материалдар

5.1 пә н бойынша жазба жұ мыстарының тақ ырыптамасы

Рефераттар тақ ырыптамасы

1. Даламбер принципі

2. Ық тимал орын ауыстыру принципі

3. Даламбер-Лагранж принципі

 

Бақ ылау жұ мыстарының тақ ырыптамасы

1. Нү кте жә не дене кинематикасы

2. Кең істік кү штер жү йесінің тепе-тең дігі

3. Нү кте динамикасы

 

5.2 Ө зін-ө зі бақ ылауғ а арналғ ан

СҰ РАҚ НАМА

Бө лім	Сұ рақ тар
Статика	1. Қ атты денеге а) кез келген жазық кү штер жү йесінің; б) кез келген кең істік кү штер жү йесінің; в) қ ыилысатын жазық тык кү штер жү йесінің ә сері бар болса, онда оның тепе-тең дік шарттарынан неше белгісіздерді табуғ а болады? 2. Тепе-тең дікке арналғ ан есептердің шешу реті қ андай? 3. Бір кү шті бір жағ дайда ішкі деп, екінші жағ дайда сыртқ ы кү ш деп қ арастыруғ а бола ма?
Кинематика	1. Нү ктенің жү рген жолы мен оның S қ исық сызық ты координатасының арасында айырымашлығ ы қ андай? 2. Жанама жә не нормаль ү деулер жылдамдық векторының ө згерісін қ алай кө рсетеді? 3. Бірқ алыпты қ озғ алып тұ рғ ан нү ктенің ү деуі бола ма? 4. Нү ктенің қ озғ алысы ү демелі ма, кемімелі ма қ алай білуге болады? 5. Қ озғ алыстағ ы дененің екі нү ктесінің жылдамдық тары жә не ү деулерінің модульдері мен бағ ыттары бірдей. Осы дене ілгерілемелі қ озғ алыс жасайды деп айталамыз ба? 6. Дене нү ктелерінің траекториялары – шең берлер. Бұ л дене айналып тұ рғ ан дене деп айтуғ а болама? 7. Дененің айналуы ү демелі немесе кемімелі қ алай анық тауғ а болады? Тек немесе тек -ның таң басымен? 8. Сырық тың барлық нү ктелерінің жылдамдық тары ө зара параллель, онда оның лездік жылдамдық тар центрі қ айда орналасады? 9. Кориолис ү деуі қ андай себептен пайда болады? 10. Нү кте Жер бетінде меридиан бойымен қ озғ алады; оның Кориолис ү деуі қ айда нө лге тең болады: полюсте немесе экваторда ма?
Динамика	1. Нү кте динамикасының екі мә селесінде қ андай бірлігі жә не қ андай айырмашлығ ы бар? 2. Тұ рақ ты бағ ытталғ ан кү ш материалық нү ктеге ә сер етеді. Нү кте а) қ исық сызық ты; б) тү зу сызық ты қ озғ алу ү шін қ андай шарттар орындалу керек? 3. Материалық нү ктенің жә не механикалық жү йенің қ озғ алыс мө лшері деп нені атайды? 4. Қ андай жағ дайда ө ске қ атысты материалық нү ктенің кинетикалық моменті нө лге тең болады? 5. Қ андай жағ дайда ө ске қ атысты механикалық жү йенің кинетикалық моменті тұ рақ ты шама болады? 6. Айналу ө ске қ атысты қ атты дененің кинетикалық моменті неге тең? 7. Кү ш қ уаты қ андай шамаларғ а тә уелді? Моментінің қ уаты? 8. Кү ш қ уаты қ ашан нө лге тең болады? 9. Работа, каких сил не зависит от формы траектории точек их приложения? 10. Жү йенің ішкі кү штері жү йенің кинетикалық энергиясының ө згеруіне ық палын тигізе ме? 11. Қ андай механикалық жү йелерде ішкі кү штердің жұ мысы нө лге нө лге тең? 12. Ө ске қ атысты қ атты дененің инерция моменті ненің ө лшемі болып табылады? 13. Материалық нү ктенің инерция кү ші неге тең жә не калай бағ ытталғ ан? 14. Механикалық жү йенің инерция кү штерінің бас векторы қ алай анық талады? 15.Механикалық жү йе ү шін Даламбер принципінің мағ ынасы қ андай?