Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Глоссарий.






Теориялық механика   Теоретическая механика   Classical mechanics
Механикалық қ озғ алыс Механическое движение Mechanical motion
Материалық нү кте Материальная точка Particle
Санақ жү йе Система отсчета Frame of reference
Кинематика Кинематика Kinematics
Нү ктенің траекториясы Траектория точки Trajectory of particle
Жылдамдық Скорость Velocity
Ү деу Ускорение Acceleration
Табиғ и ү шжақ тық ө стері Оси естественного трехгранника Axes of a natural trihedral
Жанама ү деу Касательное ускорение Tangential acceleration
Нормаль ү деу Номальное ускорение Normal acceleration

Ұ сынылатын ә дебиеттер

1. Ө. Жолдасбеков, М.Сағ итов. Теориялық механика. Алматы. 2003 -

2. Курс теоретической механики под ред. акад. К.С.Колесникова, Москва, издательство МГТУ имени Н.Э.Баумана, 2000- 736 с.

 

СДЖ арналғ ан бақ ылау тапсырмалары (1 тақ ырып) [1, 2, 3]

Ө зіндік жұ мысқ а арналғ ан сұ рақ тар:

1. Нү ктенің қ исық сызық ты координаттың жә не оның жү рген жолының айырмашылығ ы қ андай?

2. Жанама жә не нормаль ү деулер жылдамдық тың ө згеруін қ алай сипаттайды?

3. Бірқ алыпты қ озғ алатын нү ктенің ү деуі бола ма?

4. «Ү деумен болатын нү ктенің қ озғ алысы» жә не «Нү ктенің ү демелі қ озғ алысы» деген ұ ғ ымдар бірдей ме?

5. Нү ктенің қ озғ алысы ү демелі немесе кемімелі екенін қ алай анық тауғ а болады?

 

3, 4 - дә ріс Қ атты дененің қ арапайым қ озғ алыстары(2 сағ ат)

Дә рістің мақ саты - қ атты дене кинематикасының негіздерін айтып тү сіндіру

Дә рістің жоспары

1. Қ атты дененін ілгерілемелі қ озғ алысы

2. Қ атты дененің айналмалы қ озғ алысы

3. Кинематиканың негізгі теоремасы

Қ атты дене қ озғ алысының қ арапайым екі тү рі бар. Олар ілгерілемелі жә не айналмалы қ озғ алыстар. Қ атты дененің қ андай да болмасын жеке алынғ ан басқ а қ озғ алысы осы екі қ озғ алыстың ө з-ө здерімен немесе бір-бірімен қ осындысы болып табылады.

Анық тама. Қ озғ алушы денемен ө згерместей бекітілген кез келген кесінді ө зіне-ө зі параллель қ ала берсе катты дене қ озғ алысын ілгерілемелі қ озғ алыс деп атайды.

Ілгерілемелі қ озғ алыстағ ы қ атты дененің барлық нү ктелерінің кез келген уақ ыт кезең індегі кинематикалық сипаттамалары (траекториялары, жылдамдық тары жә не ү деулері) бірдей. Ілгерілемелі қ озғ алыстағ ы дене нү ктелерінің траекториялары ә р тү рлі болуы мү мкін: тү зу сызық ты жә не қ исық сызық ты.

Анық тама. Егер қ озғ алыстағ ы дененің кемінде екі нү ктесі тыныштық қ алпын сақ тайтын болса, онда осы дене қ озғ алмайтын ө ске қ атысты айналмалы қ озғ алыс жасайды. Осы екі нү кте арқ ылы жү ргізілген тү зуді дененің айналу ө сі деп атайды.

Уақ ыттың функциясы ретінде берілген айналу бұ рышы

қ атты дененің айналу заң ы немесе айналу тең деуі деп аталады. Бұ л айналу тұ тас қ атты дененің негізгі кинематикалық сипаттамасы болып табылады. Дененің бұ рыштық жылдамдығ ы , бұ рыштық ү деуі . Бұ л шамалар тұ тас қ атты денеге тең.

Айналу кезінде қ атты дененің барлық нү ктелерінің жазық тық тары айналу ө сіне перпендикуляр, жә не центрлері айналу ө сінде жататын шең берлерді сызады.

Айналмалы қ озғ алыстағ ы қ атты дененің кез келген нү ктесінің алгебралық жылдамдығ ы мынадай болады:

яғ ни дененің бұ рыштық жылдамдығ ы мен нү ктенің айналу ө сінен қ ашық тығ ының кө бейтіндісіне тең. Сонымен, кез келген уақ ыт кезіндегі дене нү ктелерінің жылдамдық тары олардың айналу радиустарына тура пропорционал.

Жоғ арыда нү кте жылдамдығ ының шамасы жә не бағ ыты туралы айтылғ андарды ескерсек,

екенін кө ру қ иын емес. Бұ л формула Эйлер формуласы деп аталады. Дене нү ктелерінің ү деулері .Олардын шамалары .

Нү ктенің толық ү деудің модулі

Кө п жағ дайларда тү рлі машиналардын минуттық айналу саны n беріледі. Одан бұ рыштық жылдамдық қ а кө шу ү шін

(рад/с)

ө рнегі пайдаланады, ал айналу бұ рышы дененің айналу саны N арқ ылы былай анық талады

.

ГЛОССАРИЙ

Абсолют қ атты дене Абсолютно твердое тело Rigid body
Қ атты дененің ілгерілемелі қ озғ алысы Поступательное движение твердого тела Translator motion of rigid body
Тұ рақ ты ө ске қ атысты қ атты дененің айналмалы қ озғ алысы Вращательное движение твердого тела вокруг неподвижной оси Motion of rigid body about fixed axis
Дененің айналу бұ рышы Угол поворота тела Angle of rotation
Бұ рыштық жылдамдық Угловая скорость Angular velocity
Бұ рыштық ү деу Угловое ускорение Angular acceleration

Ұ сынылатын ә дебиеттер

1. Ө. Жолдасбеков, М.Сағ итов. Теориялық механика. Алматы. 2003 -

2. Курс теоретической механики под ред. акад. К.С.Колесникова, Москва, издательство МГТУ имени Н.Э.Баумана, 2000- 736 с.

 

СДЖ арналғ ан бақ ылау тапсырмалары (2 тақ ырып) [1, 2, 3]

Ө зіндік жұ мысқ а арналғ ан сұ рақ тар:

1. Қ озғ алыстағ ы қ атты дененің екі нү ктесінің жылдамдық тары жә не ү деулері бірдей. Бұ л дененің қ озғ алысы ілгерілемелі деп айтуғ а бола ма?

2. Дене нү ктелерінің траекториялары - шең берлер. Дене айналмалы қ озғ алыс (немесе ілгерілемелі қ озғ алыс) жасайды деп айтуғ а бола ма?

3. Қ озғ алмайтын ө ске қ атысты айналып тұ рғ ан дененің кез келген нү ктесінің жылдамдық жә не ү деу векторлары ө зара перпендикуляр болуы мү мкін ба? Бір тү зуімен бағ ытталғ ан мү мкін ба?

5, 6 - дә ріс Қ атты дененің жазық -параллель қ озғ алысы (2 сағ ат)

Дә рістің мақ саты қ аты дененің жазық -параллель қ озғ алыс туралы айтып беру, жылдамдық тар жә не ү деулер қ осу туралы теоремаларды дә лелдеу

 

Дә рістің жоспары

1. Қ атты дененің жазық -параллель қ озғ алыстын қ арапайым қ озғ алыстарғ а жіктеу

2. Жазық қ озғ алыстағ ы дене нү ктелерінің жылдамдық тары

3. Жазық фигура нү ктелерінің ү деулері

Анық тама. Егер дененің барлық нү ктелері негізгі деп аталатын тұ рақ ты жазық тық қ а параллель жазық тық тарда қ озғ алатын болса, онда дененің қ озғ алысын жазық -параллель қ озғ алыс деп атайды.

Дененің жазық -параллель қ озғ алысы кезің де оның барлық нү ктелері сол нү ктелер арқ ылы ө тетін негізгі жазық тық қ а параллель жазық тық тарда қ озғ алады.

Теорема. Жазық фигураның қ андай да болмасын ө з жазық тығ ындағ ы орынауыстыруын оның кез келген нү ктесімен бірге ілгерілемелі кө шіру жә не сол нү ктесінен ө тетін ө сті айналдыра белгілі бір бұ рышқ а бұ ру арқ ылы орындауғ а болады.

Қ атты дененің жазық -параллель қ озғ алысын зерттеу ү шін оның қ имасының, яғ ни жазық фигураның қ озғ алысын зерттеуге жеткілікті.

Ө з жазық тығ ында қ озғ алатын жазық фигураның еркіндік дә реже саны ү шке тең, оның орны А полюстың координаттарымен жә не сол полюске қ атысты АВ кесіндісінің j айналу бұ рышымен анық талады. Бұ л шамалар уақ ыт ө туімен байланысты ү здіксіз ө згеріп отырады. Олай болса жазық фигураның ө з жазық тағ ындағ ы қ озғ алыстының скалярлық тең деулері былай жазылады:

Жазық қ озғ алыстағ ы дененің полюс арқ ылы ө тетін қ озғ алмалы ө ске қ атысты айналуын j бұ рышы сипаттайды, оның санау оң бағ ыты – сағ ат тілі айналуына қ арсы. Жазық -параллель қ озғ алыстағ ы қ атты дененің алгебралық бұ рыштық жылдамдығ ы мен алгебралық бұ рыштық ү деу

.

Жазық фигураның В нү ктесінің жылдамдығ ы

,

мұ нда .

Мұ нда - В нү ктесінің абсолют жылдамдығ ы, - полюстің жылдамдығ ы (тасымал жылдамдық), - В нү ктесінің фигурамен бірге айналмалы қ озғ алысындағ ы жылдамдығ ы (салыстырмалы жылдамдық).

Сонымен, жазық қ озғ алыстағ ы дененің (фигураның) кез келген нү ктесінің жылдамдығ ы полюстің жылдамдығ ы мен сол полюсқ а қ атысты айналмалы қ озғ алысындағ ы жылдамдығ ының векторлық қ осындысына тең.

Нү кте жылдамдығ ының модулі формуламен анық талады, мұ нда , .

Қ андай да болмасын қ озғ алыстағ ы қ атты дене ү шін қ атты дене кинематикасының негізгі теорема деп аталатын орынды болады: еркін қ атты дененің кез келген екі нү ктесінің жылдамдық тарының сол нү ктелер арқ ылы ө тетін тү зуге проекциялары ө зара тең.

Жазық фигураның кез келген нү ктесінің ү деуі

,

яғ ни қ озғ алыстағ ы жазық фигураның кез келген нү ктесінің ү деуі полюстің ү деуі мен сол полюске қ атысты фигураның айналмалы қ озғ алыстағ ы сол нү кте ү деуінің геометриялық қ осындысына тең. Мұ нда - М жә не В нү ктелердің қ озғ алмайтын санақ жү йесіне қ атысты ү деулері; - В полюстен ө тетін қ озғ алмалы ө ске қ атысты жазық фигураның айналмалы қ озғ алыстағ ы М нү ктесінің ү деуі. векторынын модулі проекциялар арқ ылы анық талады: , мұ нда

 






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.