ГЛОССАРИЙ 3 страница

* Жағ дайды іштей басқ а кө зқ араспен қ абылдау

* Тіке- тірестен ынтымақ тастық қ а кө шу, бұ л кө бінесе іскерлік дауды шешу ә дісі

* қ арама- қ айшылық ты азайтып, артық мақ саттарды ұ лғ айтып, келісімге келу жолы.

Ө зіндік бақ ылау сұ рақ тары

1. Тренинг- конфликтіні таратудың тиімді ә дісі ретінде қ алыптаса алама?

2. Тренингтік жұ мыстың негізгі кезең дерін атаң ыз?

3. Конфликтіні шешудің неше жолы бар?

Ұ сынылатын ә дебиеттер

Д. Майерс Социальная психология питер 2005

Е.В. Андриенко Социальная психология М; 2004

Г.В.Андреева Социальная психология М; 2004

А.Н. Сухова, А.А. Деркач Социальная психология М; 2005

А.В. Морозов Социальная психология М; 2003

№ 12 дә ріс

Тақ ырып: Стресс

Дә рістің мазмұ ны

1. Стрестің теориялық мә селелері

2. Стресс туралы тү сінік

Санамыздан мық тап орын алғ ан ә леуметтік- психологиялық жә не экономикалық ө згерістерде кө рініс тапқ ан кө кейкестесті проблемаларымызбен бірге ХХІ ғ асырғ а да еніп барамыз. Жұ мысссыздық тың ө ршуі, отбасылық қ атынастардың тұ рақ сыздануы, зорлық –зомбылық тың жү генсіз насихатталуы- бә рі-бә рі қ оғ амның жү йкесін тоздырып, адамдар арасында ә ртү рлі аурулардың белең алуына жағ дай жасап отыр. Бұ л ө з кезегінде стресстік жағ дайды ү дете тү суде.

Бұ л сө здің ағ ылшын тілінен аудармасы «кернеу, қ ысым» дегенді аң ғ артады. Алғ аш рет стрессті ғ ылыми тұ рғ ыдан сипаттағ ан канадалық ғ алым Ганс Селье болатын (1936).

Стресс – кез келегн сыртқ ы ә серге тә ннің жауап қ айтаруы болып есептеледі. Яғ ни стресс –тосын жағ дайда қ анғ а қ ажетті гармондарды жедел іске қ осу, басқ а да кө птеген физиологиялық процестерді қ айта қ ұ ру арқ ылы тә нге сыртқ ы ә серге тойтарыс беруі ү шін ө зінің ішкі мү мкіндіктерін пайдалану.

Ғ алымның айтуынша, стресстің негізінен алғ анда, мынадай 3 белгісі бар: бү йрік ү сті бездері белсенділігінің артуы жә не соның салдарынан қ анғ а кортикойдтардың бө лінуі: айырша бездің (тимус) жиырылуы жә не соның салдарынан лимфатикалық бездердің семуі немесе кішіреюі қ оздырғ ыш ә серден тежелуі жә не қ анттың бө лініп шығ уы; асқ азан шырышты қ абығ ының нү ктелі қ ан кету жә не қ анталағ ан кішкене жаралардың пайда болуы.

Физиологияда, психологияда, медицинада бұ л ұ ғ ым ә р тү рлі келең сіз ық палдарда жауап ретінде пайда болатын адамның жағ дайының кең шең берін белгілеу ү шін қ олданылады. Алғ ашқ ыда стресс

физиологияда ағ заның кез келген жайсыз ық палдарғ а жауабының спецификалық емес реакцияларын белгілеу ү шін пайда болды. Кейіннен индивидтің экстремалды жағ дайларды физиологиялық, биохимиялық, психологиялық, мінез-қ ұ лық тық дең гейлердегі қ алпын суреттеу ү шін қ олданыла бастады, қ арама –қ айшылық, фрустрация жә не экстрималды жағ дай тү сініктерімен тең.

Алдың ғ ы қ атарлы стресс зерттеушілердің бірі Т.Кокс пікірінше (1981), қ азіргі таң дағ ы кез келген стресс туралы анық тамалар мен суреттеулер ә лі жеткіліксіз жә не толымсыз болып табылады, оларды тек пікірталас ү шін тізгін ретінде санауғ а болады деп кө рсетеді.

Ал Р.Лазарустың айтуынша, ә ртү рлі стресстің мә ні туралы теориялар жә не модельдер кө п жағ дайда бір-біріне қ айшы. Бұ л салада нақ ты қ алыптасқ ан терминология жоқ. Стресс тү сінігі ә рқ алай тү сініледі. Г.Селье ең бектерінде де нақ ты анық тама берілмеген. Г.Сельенің соң ғ ы ең бектерінде (1982) стрессті, кү шті, ө те кү шті, экстремалды ық палдармен пайда болатын ағ заның қ орғ аныс кү штерін қ айта жасаумен жү ретін деп анық тайды. 1971 жылы ол стрессті – ағ заның кез келген ық палғ а спецификалық емес жауабы деп қ арастырады.

Г.Селье стресстің дамуының мынадай ү ш сатысын атап кө рсетеді:

Стресс интенсивтілігі

C

B

Фондық

Белсенді- A D

лік Бірінші Екінші Ү шінші

дең гейі кезең кезең

кезең

Стресс дамуының кезең дері [35; 15] стресс ұ зақ тығ ы

-10-

Бірінші кезең (АВ) «ү рей сатысы» деп аталады. Бұ л қ ысымның алдында болатын кезең. Мысалы, бұ дан былайғ ы тағ дырың ызды шешетін сынақ алдындағ ы толғ аныс. Бұ л кезең де стресстік салмақ қ а бейімделу процесі ө тіп жатады. Егер осы кезде ү рейге тө теп бере алмасаң ыз, тіпті ө ліп кетуің із де мү мкін. Мұ ндай жағ дай шығ ыстың ұ лы ғ ұ лама дә рігері Ә бу Ә ли Ибн Сина тарапынан да сипатталғ ан. Ол мынадай қ ызық жайтты баяндайды. Екі қ ойдың қ асына торғ а салынғ ан қ асқ ыр қ ойылғ ан. Жыртқ ыштың тор қ ақ маң дайына байланғ ан қ ой шеттен тыс қ орқ ыныштан (стресс) кө п ұ замай ө ліп кетеді де, ал қ асқ ырдың тасасында оны кө рмей тұ рғ ан қ ой аман қ алады.

Екінші кезең (ВС) – стресстің жү зеге асуы. Ол тә ннің бейімделу мү мкіндіктерінің іске тү суі арқ ылы орындалады. Қ ажет арнағ а бағ ытталғ ан қ уат қ иындық ты жең уге кө мектеседі, ө зің е деген сенімді арттырады, қ анағ аттанушылық сезімін туындатады. Сол арқ ылы алғ ашқ ы қ орғ аныш сезімін жең есіз. Ал егер қ ысым ұ зақ уақ ыт бойы бой бермесе, тә н мү мкіндігі шектеулі болғ андық тан оғ ан тө теп бере алмайды. Ұ зақ стресс жә не қ иын жағ дайдан шығ у мү мкіндігінің жоқ тығ ы жү йке стрессіне душар етеді. Организм ө зінің бейімделу мү мкіндіктерін тауысады.

Гиперстресс немесе дистресс соматикалық адреналдық жү йенің қ орларын қ ұ ртады, ө йткені «бейімделу қ уаты да шексіз емес».

Сө йтіп ұ зақ стресс жә не ү рейлі жағ дай ауруғ а алып келеді, ал қ ысқ а мерзімді стресс керісінше, тә ннің белсенділігін арттырып, ширата тү седі. Мә селен, спортшы жарысқ а қ атысу арқ ылы, артист сахнағ а шығ у кезінде қ орқ ыныш не толқ у сезімін жең у арқ ылы табысқ а қ ол жеткізеді.

Ү шінші кезең (СД) –дің кенің қ ұ ру кезең і. Стрессті жайттардың ұ зақ уақ ытқ а созылуы, ү здіксіз қ ысым жасалуы жү йкені ә бден дің келетіп, денсаулық ты бұ зады. Қ азіргі кү нде белгілі болғ андай, кө птеген аурулар тә ндегі гомеостаздың (бейімделу тепе-тең дігінің) бұ зылуына алып келетін толассыз стресстік жағ дайлардан туындап отыр. Сонымен бірге стресстен кейін жү рек талмасы, қ ан қ ысымы, невроз не болмаса жү йке аурулары ғ ана емес, асқ азанның ойық жарасы да туындайтыны белгілі. Стресстік ә сер алдымен орталық жү йке жү йесін қ оздырады, симпатикалық жү йке жү йесінің қ озуын кү шейтеді, бұ лардың ық палынан туатын гуморалдық буынын, яғ ни гармондардың бө лінуін кү шейтеді, нақ ты айтсақ, адреналиннің бө лінуі кү шейеді. Бұ ғ ан гипоталамус пен гипофиз жү йесі қ осылады. Гипоталамустан кортиколиберин бө лініп, гипофиздің адренкортикотролин гармонының қ анғ а шығ уын жоғ арлатады. Ол бү йрек ү сті бездерінің глюкокортикоидты гармондардың бө лінуін ү детіп, организмнің стресстік ә серге жалпы тұ рақ тылығ ын жоғ арлатады. Залалды ә сер созылып кетсе, организм ә лсірей бастайды, адреналиннің бө лінуі қ атты жоғ арылайды, бұ л адамды одан ә рі ә лсірете тү седі. Созылмалы стресс адамның кө ң іл-кү йінің бұ зылуына, жұ мысқ а деген қ абілеттің тө мендеуіне, сылбырлық тың пайда болуына, ұ йқ ының бұ зылуына ә келіп соғ ады.

Стресстер жиі қ айталанса, организмде бұ рынғ ы қ алып орнына келмейді, дә рменсіздік бой алып, адам торығ ады. Психикалық - соматикалық аурулар пайда болады. Жалпы ә лсіздік кө рініс бере бастайды.

Тым интенсивті ұ зақ қ а созылғ ан стресс мү шелер мен жү йелер функцияларының бұ зылу патогенезінде ерекше орын алады. Бұ л-жү рек ауруы (Мирсон, 1978, 1981), артериалдық гипертензия (Судаков.1975, 1976), диффуздық токсикалық ісік (Фурдуй, 1963, 1967, 1969) жә не т.б. зерттеулермен дә лелденді.

Академик К.Н.Быков жазғ андай, «кө ң ілсіздік жаспен кө рініс бермейтін басқ а мү шелерді жылатады» [26; 265] Ресей Ғ А –ның терапия институтынң мә ліметі бойынша миокард инфарктың 80% жағ дайында

кү шті психикалық жарақ ат немесе ұ зақ қ а созылғ ан психикалық қ ысым ә сер етеді.

Неліктен стресс соматикалық аурулардың пайда болуына ә сер етеді?

Жоғ арыда айтылғ андай, кү шті эмоция кезіндегі физиологиялық ө згерістер энергетикалық қ амсыздандырудың таусылуымен байланысты.

Дә рігерлер ертеректен кө ң іл аударғ ан нә рсесі бұ л белгілі бір нақ ты эмоцияның басымдылығ ы белгілі бір ауруғ а бағ ытталатындығ ы арасындағ ы байланыс. Мысалы, М.И.Аствацатуров пікірінше, жү рек кө п жағ дайда қ орқ ынышпен зақ ымданады, бауыр- ашу мен ыза, асқ азан – апатия жә не басың қ ы кө ң іл-кү й, ал қ озу тынышсыздық кезінде пайда болады.

Психологтар жә не психиатрлар адамның соматикалық ауруларымен жә не оның тұ лғ алық ерекшеліктері, сонымен бірге ө зі ө мір сү ретін жә не жұ мыс жасайтын орнының психологиялық климаты арасындағ ы тә уелділікті дә лелдеді.

Егерде адам ө зінің нақ ты мү мкіндіктеріне сә йкес келмейтын ұ жымдағ ы орынғ а талпынса, онда жү рек-тамыр патологиясының дамуына ұ шырауы мү мкін. Созылмалы коронарлық аурулар кө п жағ дайда мақ сатты бағ ытталғ ан, таза жә не қ оршағ ан ортасына шыдамсыз тұ лғ алар да кездеседі.

Егер де адамды ә ркез басып, шеттетіп отыратын болса, онда бұ л адамда ө з -ө зіне кө ң іл толмау сезімі пайда болады. Бұ л мә ліметтер бізге мына жағ дайды тү сінуге мү мкіндік береді. АҚ Ш-та ақ нә сілдерге қ арағ анда негрлер арасында гипертониктер саны ү ш есе кө п.

Осығ ан орай орта ғ асырдың ұ лы ойшылы Ә бу Насыр Ә л Фарабидің мынадай пікірін келтіргеніміз жө н: «Денсаулық ты сақ тау ү шін барлық нә рседе де қ алыпты ө лшемді сақ тау қ ажет. Ө йткені, шектен тыс жеген тамақ қ арынғ а салмақ тү сіріп, семіздікке алып келсе, толық тамақ танбай ә лсіздікке алып келеді де, ол да денсаулық ты бұ зады.». стресс те сон

Ө зіндік бақ ылау сұ рақ тары

1. Жастық шақ кезең індегі даму перспективалары қ андай?

2. Жалпы денелік дамуғ а тоқ талың ыз?.

Ұ сынылатын ә дебиеттер

Д. Майерс Социальная психология питер 2005

Е.В. Андриенко Социальная психология М; 2004

Г.В.Андреева Социальная психология М; 2004

А.Н. Сухова, А.А. Деркач Социальная психология М; 2005

А.В. Морозов Социальная психология М; 2003

№ 13 дә ріс

Тақ ырып: Мінез- қ ұ лық жә не қ ұ рылым

Дә рістің мазмұ ны

1. Мінез- қ ұ лық туралы тү сінік

2. Қ ұ рылым жә не мінез- қ ұ лық ты тиімді ұ йыдастыру шарттары

. Мінез - ә рбір адамның жеке басына тә н ө зіндік психологиялық қ асиеттер мен ерекшеліктер жиынтығ ы. Мінез ерекшеліктері адамның даралық ө зіндік психологиялық қ асиеттері.

Адамның ісі мен қ ылығ ынан кө рінетін, айналасындағ ыларғ а қ атынасын бейнелейтін тұ рақ ты жеке қ асиеті мінез деп аталады.

Мінез бітістері адамның дү ниеге кө зқ арасына сенімі мен мұ ратына, ә леуметтік жағ дайына, сыртқ ы орталық ә сері мен адамның ө зін-ө зі тә рбиелеуінен кө рінеді. Мінез бітімі қ алыптасуында қ оғ амдық – тарихи тә рбиелену бағ ыттары ә серінің де маң ызы зор.

Адам мінезінің даралық ерекшелік екендігін ғ ылым тарихында алғ аш сипаттағ ан – ертедегі грек философы Теофраст (б.з.д. IV- III ғ.ғ.).

Адам мінезінің қ ұ рылымы ә ртү рлі қ асиеттер жиынтығ ынан тұ рады. Кейбір мінез ерекшеліктері бір-біріне тә уелді, ө зара байланысты болып келеді. Мінездегі осындай ә р тү рлі қ асиеттерден қ ұ рылғ ан біртұ тас бірлікті мінез қ ұ рылым дейді. Мінездегі ө зара байланысты психикалық қ асиеттердің жү йесі факторлар деп аталады. Психикалық ғ ылымда мінез қ асиеттерін 4 топқ а бө ліп қ арастыруғ а болады:

1. Мінездің ең бекке байланысты қ асиеттері: ең бексү йгіштік, адалдық, ең бекке жауапкершілікпен қ арау, жалқ аулық, немқ ұ райлылық;

2. Ұ жымғ а, адамдарғ а қ атысты қ асиеттер: қ айрымдылық, сергектік, талап қ оюшылық, асқ ақ тық, менсінбеушілік;

3. Ө зіне-ө зінің қ атынасы: ө ркө кіректік, даң ғ ойлық, тә каппарлық, мақ таншақ тық, ө зімшілдік, қ арапайымдылық, кішіпейілділік т.б;

4. Заттарғ а қ атысты: ұ қ ыптылық, ұ қ ыпсыздық, салдыр – салақ тық.

Мінез қ ұ рылымындағ ы қ асиеттеріне мынадай ерекшеліктер жатады:

1. Мінездің терең дігі. Бұ л қ асиет адамның қ оғ ам таланттарына орай кө пшілікке, ұ жымғ а, ең бекке деген қ атынасын білдіреді;
2. Адамның жеке басының ерекшелігі, белсенділігі. Бұ л қ асиет – мінездің кү ші. Осығ ан байланысты адам жақ сы, мық ты тұ рақ ты жә не нашар мінезді деп аталады;
3. Мінездің тұ рақ тылығ ы (ауытқ ушылығ ы) ауытқ ымалығ ы мен бейімделгіштігінің ерекшелігі олар табандылық, тә уелділік, бейімделгіштік.

Мінез акцентуациясы

Жоғ ары жү йке қ ызметі типтерінің классикалық тү сінігіне қ арағ анда, қ азіргі кезде психологияда адам мінезінің жан-жақ ты классификациясы қ олданылады. Ө зінің байқ алу дә режесіне байланысты кейбір қ асиеттерінің, қ ылығ ының басым болуы ол мінез акцентуациясы деп аталады. Зерттеуші ө кілдері К.Юнга, Э. Кречмер, П.Б. Ганнушкин, К. Леонгард, Е.А. Личко, т.б.

Мінез акцентуациясы тү рлері:

Гипертимді, циклоидты, психоастениялылық, гизоидты, эпилептоидты, истероидты, тұ рақ сыз, лобильді, комформды, секситивті, параноидты, дистимді типтер.

Ө зіндік бақ ылау сұ рақ тары

1.Когнитивтік даму жә не мамандық тандау.

2. Жеке тұ лғ а, жанұ я жә не жұ мыс

Ұ сынылатын ә дебиеттер

Д. Майерс Социальная психология питер 2005

Е.В. Андриенко Социальная психология М; 2004

Г.В.Андреева Социальная психология М; 2004

А.Н. Сухова, А.А. Деркач Социальная психология М; 2005

А.В. Морозов Социальная психология М; 2003

№ 14 дә ріс

Тақ ырып: Агрессия

Дә рістің мазмұ ны

1. Агрессия туралы тү сінік

2. Агрессия теориялары

Агрессия бұ л басқ а адамдалрғ а сө здік жә не денелік зақ ымдауларды мақ сат ететін қ ұ рылым. Агрессияның қ азіргі кезде кең таралғ ан екі тү рі бар:

1. Жануарларғ а тә н агрессия бұ л ә леуметтік жә не ү ндеместік. Бұ ны жануарлар ө зінің жемтігіне жақ ындағ анда жү зеге асады. Бұ ғ ан мидың тү рлі қ абаттары жауапты болып табылады. Ал адамдарғ а қ атысты агрессия «кектік жә не зқ атық»

Ө зіндік бақ ылау сұ рақ тарыкектік агрессия негізгі кө зіне ашу жә не зиян келтіру. Ө зіндік мақ саты емес басқ а мақ сатты кө здеген агрессия заттық деп аталады. 1990 жылы саясат лидери персия заливіндегі соғ ысты 100 мың иракты кө здеген соғ ыс емес, яғ ни кубейстерді босату деп айтылады. Кө птеген ө лімнің негізгі себептері агрессия.

2.кек пен затттық агрессия себептерін зерттей отырып, ә леуметтік псимхологтар мына ү ш идеяғ а назар аударды.

Ø Агрессия туғ аннан қ ажеттілік туындайды

Ø Агрессия фрустрауияғ а дейін табиғ и реакция

Ø Арессия мақ саттық ү йренуден қ орытындысы

Алғ ашқ ы кө зқ арастар 18 ғ асырда Жан Жак Руссо айтып берген ол ә леуметтік ашу ол адамдық қ а емес қ оғ ам ө німі деген. 20 ғ асырда З. Фрейд артынша дамғ а тә н агрессия ө зіндік бұ зылғ ан импульстер. Фрейд пен Лоренц, Конрадтың ойынша аргессия табиғ атына интенсивті егер ададарағ а жағ ымды энергиядан кү ш алмаса онда агрессия белгілі кезең де жарылыс кү шін кү теді. Теорияларда интенсивті агрессияларды тү сіндіруде адамдарда ә ртү рлі мә дениеттерде агрессия неге тү рлі дең гейде қ алыптасқ анын тү сіндіре алмады.

Эволюциялық психология ө кілдерінің Дэвид Басса жә не Тодда Шаклфордтың ойынша агрессия біздің ата- бабамыздың салтымызда кө рініс тапқ ан, бірақ ол бейімделу қ ызметін атқ арғ ан. Агрессия мінез- қ ұ лық бұ л стратаегия болып саналады. Яғ ни тамақ пен табуғ а қ орғ аныс қ ызметін жақ сартуғ а Бас пен Шаклфордтың ойынша агрессия жоғ арғ ы дең гейде ер ададмарғ а тә н.

Агрессиялық мінез- қ ұ лық кү рделі қ ұ рылым болғ анымен оны мидың белгілі бө лігі басқ арып отырады деп айтуғ а болмайды. Барлық зерттеулерге жү йке жү йесінің қ ай қ ұ рылымы агрессияны азайтатындығ ы айтылады. Мидың бұ л қ ұ рылымы белсенділігі ызамен кү шейтілуіне ә келсе, белсенсіздік оның азаюына ә келеді.

Тұ қ ымқ уалаушылық жү йке жү йесіне ә сер етіп агрессияларды қ озғ аушы кү шке айналдырады. Ә ртү рлі адамдарда жә не оның жү йке жү йесінің тінршілігіне байланысты оларғ а тү рлі дең гейде агрессия тә н. Біздің темпераментіміз биологиялық негіз сондық тан да агрессия мінез- қ ұ лқ ы осығ ан, да байланысты.

Ө зіндік бақ ылау сұ рақ тары

1. Агрессия дегеніміз не?
2. Агрессиямен байланысты қ андай психологиялық теориялар бар?
3. Агрессия тұ қ ымқ уалаумен байланысты ма?

Ұ сынылатын ә дебиеттер

Д. Майерс Социальная психология питер 2005

Е.В. Андриенко Социальная психология М; 2004

Г.В.Андреева Социальная психология М; 2004

А.Н. Сухова, А.А. Деркач Социальная психология М; 2005

А.В. Морозов Социальная психология М; 2003

15 дә ріс

Тақ ырып: Ә леуметтік психология жә не сенімді болашақ

Дә рістің мазмұ ны

1. Жахандық кризис

2. материализмнің ә леуметтік психологиясы

Жахандық кризис

Халық санының артуына байланысты біздің планетамыздың экологиялық потенциялы ө сіп отыр. Сондық тан біздің болашағ ымыз сенімді болу ү шін туу жә не халық тардың тұ рмысы мен тамақ тануына бақ ылау кү шейтілуі қ ажет.

Біріккен ұ лттар ұ йымы мен америка қ ұ рама штатының зерттеулері бойынша халық тардың экологиялық потенциялы артып отыр. Егер халық саны артатын болса, онда қ ажеттілік ө сіп, біз экологиялық қ ауіпті жағ дайда қ алуымыз мү мкін.

Жер шарының халық тарының туу салмағ ы тө мендеп бара жатыр. Ә лем шарының 40 елінің ара салмағ ымен салыстырғ анда. Туу дең гейі тө мендеп отыр. Дамушы мемлекеттерде адам салмағ ының артуы сол қ алыпта қ алып отыр. 1830 жылдан кейін жер шарының адамы 2 миллиардқ а дейін жету ү шін 100 жыл қ ажет болды. Содан кейін жер шарының адамдары 30 жылдың ішінде 3 миллиардқ а жетіп, 15 жылда – 4 миллиард, 12 жылда 5 миллиард жә не 6 миллиардқ а артты. Кө птеген зеррттеушілердің айтуынша жер шарының саны 7, 8, 9 миллиарқ а жетуі мү мкін.

Ә рине бұ ндай ө сім жалғ аас бермейді. Жер шарында ө мір сү ретін адамдар ү шін ө мір сү ру кей біреулеріне ауру, аштық пен келуде. Туу мен ө лу салмағ ы аштық, кедейлік, оғ ыс, қ ырғ ын салдарынаан тең десіп отыр.

Қ оғ амдық пікірді білу ү шін жү ргізілген Гэллап институтының пікірі бойынша жылына 7500 доллар табатын адамдар бай болуыды қ алайды. 1987 жылы жү ргізген зерттеу бойынша респонденттерге олар ү шін ө здерінің қ ажеттілігін қ анағ аттаныдыру ү шін ең бекуақ ысы қ андай болу керек деген сауалғ а 50000 доллар деп жауап берген. 1996 жылы оның саны 90000 долларғ а артты.

Ө зіндік бақ ылау сұ рақ тары

Жахандық кризис деген тү сінікке кө зқ арасың ыз?

Жахандық крезистің елімізге тигізер ық палы қ андай болмақ?

Ұ сынылатын ә дебиеттер

Д. Майерс Социальная психология питер 2005

Е.В. Андриенко Социальная психология М; 2004

Г.В.Андреева Социальная психология М; 2004

А.Н. Сухова, А.А. Деркач Социальная психология М; 2005

А.В. Морозов Социальная психология М; 2003

6. ПРАКТИКАЛЫҚ, СЕМИНАРЛЫҚ, ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ ЖӘ НЕ СТУДИЯЛЫҚ САБАҚ ТАРҒ А Ә ДІСТЕМЕЛІК НҰ СҚ АУЛАР

7. ПӘ НДІ ОҚ У БОЙЫНША Ә ДІСТЕМЕЛІК НҰ СҚ АУЛАР.