Рылыс конструкцияларының даму тарихы

Рылыс конструкциялары.

Дә ріс тақ ырыбы. Қ ұ рылыс конструкцияларын жобалау.

рылыс конструкцияларының даму тарихы

Қ ұ рылыс конструкцияларының пайда болуы қ оғ амның материалдық тұ рмысымен жә не ө ндiргiш кү штердiң дамуымен тығ ыз байланысты. Бә рiнен де бұ рын тастан жасалғ ан конструкциялар қ олданылды. Алғ ашқ ы ө ң делмеген тастан жасалғ ан ғ имараттар тас ғ асырында жасалды. Соң ынан ө ндiрiс қ ұ ралдарының дамуына байланысты конструкциялар ү шiн кү йдiрiлген кiрпiштер пайдаланылды. Ежелгi қ ұ л ұ стау заманы жә не феодалдық дә уiрде тастан жасалғ ан конструкциялар дамудың шегiне жеттi. Бiздiң заманымызғ а дейiн сақ талғ ан тас сә улетiнiң (зодчество) кө птеген ескерткiштерiн ә лемнiң тү кпiр-тү кпiрiнен кездестiруге болады. Солардың мысалы ретiнде X ғ асырда салынғ ан алғ ашқ ы тас палаталарын, Киев Русiнiң храмдарын айтуғ а болады. 1333 жылы Москва Кремлiнде Архангель соборы, 1367 жылы Кремль қ абырғ алары салынды жә не де одан 100 жылдан аса уақ ыт ө те қ айта жө нделiп, кү нi бү гiнге дейiн маң ызын жойғ ан жоқ. Тас конструкциялар қ олдануғ а ө те қ олайлы, ұ зақ мерзiмдi жә не отқ а тө зiмдi конструкциялар, тү рлі жасанды накладка жә не арматура енгізілген тастар қ олданылады.

Қ азiргi уақ ытта тү рлi жасанды тастар жә не арматура енгiзiлген тастар қ олданылады.

Таспен бiрге ертеректе қ олданылғ ан конструкциялардың бiрi- ағ аш конструкциялары. Кейiнiрек ағ аш ү й қ ү рылысында бө рене (кесiлген) тү рiнде қ олданылды.

ХII-ХVIII ғ асырлардағ ы орыс халқ ы сә улет ө нерiнiң кө рнектi ү лгiлерiн Москва, Киев, Новгород жә не басқ а қ алалардан кездестiруге болады. Ертедегi сә улетшiлер ғ имараттарды есептеудiң ешқ андай ә дiсiн бiлмедi, сондық тан олар қ ұ рылыста ө здерiнiң практикалық тә жiрибелерiне сү йендi.

XVIII-XIX ғ асырларда плотина, кө пiр, ө неркә сiп жә не қ оғ амдық ү й сияқ ты ғ имараттар мен инженерлiк конструкциялар ү шiн ағ аш кең iнен қ олданылады.

Ағ аш конструкцияларының iшiндегi дамығ аны-желiмделген, заводта дайындалғ ан ағ аш конструкциялары.

Ағ аштан жасалғ ан конструкциялардың салыстырмалы берiктiгiне, жең iл ө ң делетiнiне, азғ антай меншiктi салмағ ына қ арамастан олардың оң ай шiритiнiне, жанғ ыштығ ына байланысты қ олдану саласы азаяды.

ХII ғ асырдың басынан металдан жасалғ ан қ ұ рылыс конструкциялары қ олданыла бастады. Олар алғ ашқ ыда шойыннан байланыс, тартпа тү рiнде шойыннан жасалып, конструкцияларда қ олданылды.

Жеке кө тергiш конструкция ретiнде ХVII-ХVIII ғ асырларда қ олданыла бастады. Капитализмнiң дамуы темiр жолдардың, кө пiрлердiң, ө неркә сiп ү йлерiнiң жаппай салынуына ә сер етiп, металл конструкциялардың кең тарауына жә не дамуына ық палын тигiздi.

Металл конструкциялар алғ ашқ ыда шойыннан кейiннен болат тү рiнде қ олданылды. Металл конструкциялардың жоғ ары берiктiгiне байланысты ө зiндiк салмағ ы аз. Металл конструкцияларды шығ арудың ө нiмдiлiгi жоғ ары, оларды заводтарда шығ ару, қ ұ растыру тез аз, шығ ынмен орындалады. Соғ ан қ арамастан тотығ уғ а ө те тез ұ шырайтын болғ андық тан қ орғ аныш бояуын ауыстырып отыру-қ осымша шығ ын болып есептеледi.

Алғ ашқ ыда шегелеп тойтаратын (заклепка), содан соң балқ ытылғ ан металл арқ ылы бiрiктiрiлген конструкциялар қ олданылды. Кейiнiрек алюминий қ орытпаларынан жә не алдын-ала кернеуленген металдан жасалғ ан конструкциялар қ олданыла бастады. Содан соң 1850-1885 жылдары темiрбетон конструкциялар пайда болды. Олар бiр уақ ытта бiрнеше жоғ ары дамығ ан елдерде (Англия, Германия, Франция, АҚ Ш) пайда болды.

Россияда 1917 жылғ а дейiн-ақ темiрбетоннан ө ндiрiс ү йлерiнiң жабындары, су қ оймалары, кө пiрлер, ө тпе жолдар (жолды кесiп ө тетiн кө пiр жасап, оларды бiрiнiң ү стiнен бiрiн ө ткiзу) жасалды.

Темiрбетонның қ ұ рылыста кең қ ұ лаш жайып дамуы, оларды индустриялық ә дiстер қ олданып, жиналмалы темiрбетон конструкциялар тү рiнде дайындап, жаппай пайдалануғ а мү мкіндік берді.