Onlar dedilər: “Bunlar qarmaqarışıq yuxulardır. Biz belə yuxuların yozumunu bilmirik”.

Mü driklə r və ə yanlar ç aş ı b qalmı ş dı lar və bu yuxunun mə nası nı yoza bilmirdilə r. Onlar qə rara aldı lar ki, belə yuxular mü jdə verici deyil və yozulmur. Eyni zamanda onlar bu mə sə lə ü zrə heç bir mü vafiq biliyə malik olmadı qları halda, cə sarə t edib qə ti qə rar ç ı xartdı lar və onları n ö zlə rinı haqlı ç ı xartmaq istə mə lə ri də onlara ə slində bə raə t qazandı rmı rdı. Onlar bildirdilə r ki, ancaq mü jdə verə n yuxuları yoza bilirlə r, ş eytan tə lqini və ya nə fsi duyğ uları n qarı ş ı ğ ı olan və rabitə siz yuxuları isə yozmağ ı boyunları na gö tü rmü rlə r. Lakin onlar bu yuxunu bir-biri ilə ə laqə si olmayan rö ya adlandı rmaqla ö zlə rinin tə kə bbü rlü cahil kimi tanı tdı rdı lar. Onlar sadə cə olaraq bu yuxunu yoza bilmə diklə rini etiraf etmə dilə r və dindar və sağ lam dü ş ü ncə li insanlara yaraş mayan hə rə kə tə yol verdilə r. Bu hadisə Allahı n Yusuf peyğ ə mbə rə (ə) gö stə rdiyi bir mə rhə mə t oldu. Ə gə r o (ə), bu yuxu­nu Misirin mü driklə ri və ə yanları ndan ö ncə yozsa idi, onun (ə) ə mə li o qə də r də bö yü k ə hə miyyə t kə sb etmə zdi. Lakin mü drik adamlar yuxunun mə nası nı tapmaq imkanı na malikdilə r, lakin hö kmdarı n bu qə ribə yuxunun yozulması na bə rk maraq gö stə rmə sinə baxmayaraq bunu edə bilmə dilə r. Sonra isə bu yuxunu Yusuf ş ə rh etdi ki, bu da insanlara bö yü k tə sir gö stə rdi. Fö vqə luca Allah Adə min biliyinin ü stü nlü yü nü mə lə klə rə də bu minvalla gö stə rmiş di. Ə vvə lcə Allah mə lə klə rə sual vermiş di, onlar isə ona dü zgü n ç avab tapa bilmə miş dilə r. Hə min sual Adə mə verildikdə, o (ə) mə lə klə rə bü tü n varlı qları n adı haqqı nda xə bə r vermiş və ö z ü stü nlü yü nü sü buta yetirmiş di. Eynilə bu minvalla Qiyamə t gü nü bü tü n mə xluqlar Allahı n xə lq etdiklə rinin ə n yaxş ı sı olan Muhə mmə d Peyğ ə mbə rin (s.ə.s.) ü stü nlü yü nə ə min olacaqlar. Fö vqə luca Allah insanlara tə lqin edə cə k ki, onlar yardı m ü ç ü n Adə mə (ə), sonra – Nuha (ə), ondan sonra – İ brahimə (ə), ondan sonra – Musaya (ə), daha sonra isə İ saya (ə) mü raciə t etsinlə r. Lakin onları n hə r biri bə ş ə riyyə t ü ç ü n ş ə faə t istə mə kdə n boyun qaç ı racaqlar. Belə olduqda insanlar ş ə faə t etmə si ü ç ü m Muhə mmə d Peyğ ə mbə rə (s.ə.s.) mü raciə t edə cə klə r və o (s.ə.s.) belə deyə cə k: “Mə n buna yarayı ram! Mə n buna yarayı ram! ” Sonra isə o (s.ə.s.), Allah qarş ı sı nda bə ş ə riyyə t ü ç ü n ş ə faə t istə yə cə k və Hə mdə layiq bir yerə qalxacaq və bundan sonra insanları n bü tü n birinci və sonrakı nə sillə ri ona (s.ə.s.) qibtə edə cə klə r. Allah Pakdı r və O, ə n ə srarə ngiz və misilsiz mə harə tlə Ö z seç diyi və sevdiyi qulları na nemə t bə xş edir!

ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ

(12.45) “İ ki nə fə rdə n qurtulmuş olanı, uzun mü ddə tdə n sonra xatı rlaya­raq de­di: “Mə n sizə onun yozu­munu bil­dirə ­rə m. Bircə mə ni Yusufun yanı na gö n­də ­rin! ”

O, zindana gə lib dedi: “Ey Yusuf! Ey dü z danı ş an kiş i! Yeddi arı q inə yin yeddi kö k inə yi yedi­yi, hə mç inin yeddi yaş ı l sü nbü l və bir o qə də r də quru sü nbü llə r barə də bizə xə bə r ver. Ola bil­sin ki, mə n o adamları n yanı na qayı ­dı m, bə lkə onlar da bilsinlə r”[105].

Yusufla birlikdə zindana salı nmı ş və yuxusunda ö z ağ ası ü ç ü n ş ə rab sü zdü yü nü gö rə n cavan bir ç ox illə r keç dikdə n sonra onu (ə) yadı na saldı. O, onun xahiş ini və Yusufun onları n yuxusunu necə də qiqliklə yozduğ unu xatı rladı. Gə nc baş a dü ş dü ki, ə gə r ona Yusufla (ə) gö rü ş mə yə icazə versə lə r və o, Yusufdan (ə) hö kmdarı n yuxusunun yozması nı soruş sa, onda adamlara bunu izah edə bilə r. Ə yanlar onu zindana gö ndə rdilə r və o, Yusufun (ə) yanı na gə ldikdə, o (ə) oğ lanı unutqanlı ğ ı na gö rə danlamadı. O (ə) cavanı n xahiş ini dinlə di və sualları na cavab verdi.

ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ

Yusuf dedi: “Yeddi il ba­cardı ğ ı nı z qə də r ə kin. Biç di­yi­nizi isə, yeyə cə yiniz az bir miq­dar is­tisna olmaqla, sü nbü ldə saxlayı n”.

Sonra bunun ardı nca, to­xumluq sax­layacağ ı nı z az bir miq­dar istisna ol­maqla, ə vvə l­cə də n hə min illə r ü ç ü n tə ­darü k gö rdü ­yü nü zü yeyə cə k yeddi ağ ı r il (quraqlı q illə ri) gə lə cə k”.

Bunun ardı nca da, elə bir il gə ­lə ­cə k ki, onda insan­lara bol ya­ğ ı ş ve­ri­lə ­cə k və onlar ç oxlu meyvə ş irə si sı xa­caq­lar”.

Yusuf yeddi kö k inə klə yeddi yaş ı l sü nbü lü yeddi mə hsuldar il və yeddi arı q inə klə yeddi quru sü nbü lü – yeddi quraqlı q illə ri kimi yozdu. Yusufun bunu necə bilmə sini ə n yaxş ı bilə n Allahdı r. Lakin o (ə) bilirdi ki, ə kinç ilik yağ ı ş lardan və quraqlı qdan ç ox ası lı dı r. Mö vsü m mə hsuldar olduqda, taxı llar və digə r otlar qü vvə tlə nir, ə kin sahə lə ri və otlaqlar gö zə l gö rü nü r və insanlar da bol taxı l mə hsulu yı ğ ı rlar. Quraqlı q dü ş ə ndə isə, hə r ş ey ə ksinə olur. İ nə klə r isə, ə ksə r hallarda, yeri ş umlamaq və suvarmaq ü ç ü n istifadə olunan heyvanlardı r. Sü nbü llə r - ə rzaq mə hsulları ndan ə n mə hş urunun mə nbə yidir. Sadalanan ş ə rtlə ri nə zə rə alaraq, Yusuf yuxunun hə r epizodunu ayrı -ayrı lı qda yoza bilmiş, yuxunun mə nası nı bü tö vlü klə izah etmiş və mə hsuldar illə r ə rzində gə lə cə k quraqlı q illə ri ü ç ü n hansı hazı rlı qlar gö rmə li və necə rə ftar etmə li olduqları nı insanlara bildirmiş di. O (ə) belə demiş di: “Yeddi mə hsuldar il gə lə cə k və insanlar bol mə hsul yı ğ acaqlar. Lakin onlar taxı lı sü nbü ldə saxlamalı dı rlar, ç ü nki taxı l sü nbü ldə yaxş ı və uzun mü ddə t saxlanı r. Taxı lı n ancaq az bir hissə sində n istifadə edilmə lidir ki, onun ehtiyatda saxlanı lan hissə sində n ç oxlu fayda ə ldə etmə k mü mkü n olsun. Bu yeddi il keç dikdə n sonra, yeddi quraqlı q ili baş layacaq və bu illə r ə rzində insanlar yı ğ ı b saxladı q­ları nə qə də r ç ox olsa da, onun bö yü k bir hissə sini sə rf edə cə klə r. Onları n ehtiyatları nı n ancaq kiç ik bir hissə si ə l vurulmamı ş qalacaq. Yeddi ağ ı r illə r keç dikdə n sonra gə lə cə k ildə bol-bol yağ ı ş lar yağ acaq və su sahə lə rdə n və vahə lə rdə n sel kimi axacaq. Hə min ildə insanlar o də rə cə də bol mə hsul yı ğ acaqlar ki, onları n tə lə batı nı qat-qat ü stə lə yə cə k və bunun sayə sində onlar yeyilmə miş meyvə lə ri və ü zü mlə ri sı xı b ş irə sini alacaqlar”.

Hö kmdarı n rö yası nda mə hsuldar ilin gə lmə si barə sində heç nə deyilmirdi. Yə qin ki, yuxarı da deyilə nlə rin ə sası nda Yusuf (ə) ö zü, yeddiillik quraqlı qdan sonra bə dbə xtliklə rin qurtaracağ ı nə ticə sinə gə lmiş di. Hə m də yaxş ı mə lumdur ki, uzunsü rə n yeddiillik quraqlı q, adə tə n, mə hsuldar illə nə ticə lə nir. O (ə) bu biliklə rə malik olmasaydı, onun (ə) zə nni mə nası z olardı [106]. Gə nc onun (ə) sö zlə rini dinlə dikdə n sonra hö kmdarı n və orada olan camaatı n hü zuruna qayı tdı. O, Yusufun yozumunu onlara danı ş dı qda, hamı heyrə tə dü ş dü və bə rk sevindilə r.

ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ

Padş ah dedi: “Onu yanı ­ma gə ­ti­rin! ” Elç i onun yanı na gə l­dikdə Yusuf de­di: “Ağ anı n yanı na qayı t və soruş gö r ki, ə llə rini doğ rayan qadı nları n mə q­­sə di nə idi? Ş ü bhə siz ki, Rə bbim on­ları n hiylə sini bilir”.

Hö kmdar Yusufu zindandan azad etmə k və onun yanı na gə tirmə k ə mri verdi. Lakin hö kmdarı n elç isi onun (ə) yanı na gə ldikdə və ona (ə) onun hü zuruna getmə k ə mrini ç atdı rdı qda, o (ə) ona (ə) tam bə raə t verilmə yə nə qə də r zindanı tə rk etmə kdə n boyun qaç ı rdı. Bu addı mı onun (ə) mə tanə tli, ağ ı llı və sağ lam dü ş ü ncə li olması na də lalə t edirdi. O (ə) elç iyə dedi: “Hö kmdarı n yanı na qayı t və ondan soruş ki, ö zlə ri ö z ə llə rini kə sə n qadı nlara nə olmuş du? Hə qiqə tə n, bu qadı nları n baş ı na gə lə n ə hvalat aydı n bir ş eydir və heç bir ş ü bhə doğ urmur. Mə nin ağ ama mə lumdur ki, onları n fitnə si necə də mə krli idi”.

ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﰉ ﰊ ﰋ ﰌ ﰍ ﰎ ﰏ

Padş ah qadı nlara dedi: “Yusufu yoldan ç ı xartmaqla nə mə qsə d gü ­dü r­dü nü z? ” Onlar de­dilə r: “Allah bizdə n uzaq elə sin! Biz onun haqqı nda pis bir ş ey bil­mirik”. Zadə gan ki­ş i­nin isə arva­dı dedi: “İ ndi haqq bə lli oldu. Onu mə n yoldan ç ı xartmaq istə ­yirdim. Hə qi­qə tə n də, o, doğ ru danı ş an­lar­dan­dı r”.

Bu etiraf ona gö rə dir ki, ə rim ya­nı mda olmadı qda ona xə ­yanə t etmə ­di­yimi və Allahı n xain­lə rin hiylə lə rinə yol ver­mə ­diyini bilsin”.

Hö kmdar qadı nları yanı na ç ağ ı rı b soruş du: “Yusufu siz yol­dan ç ı xarmaq istə misiniz? Boynunuza alı n, onun doğ ruç uluğ una ş ü bhə etmə yə ə sası nı z varmı? ” Onlar onun (ə) gü nahsı zlı ğ ı nı tə sdiq edə rə k dedilə r: “Allah elə mə sin! Biz onun haqqı nda pis bir ş ey deyə bilmə rik”. Qadı nları n etirafı Yusufun ə leyhinə qurulmuş ittihamı n sü buyları nı inkar edirdi. Tə kcə və zirin arvadı nı n ittihamı qalı rdı və belə olduqda qadı n dedi: “Biz ona bö htan atdı q və onu zindana salmaq istə dik, amma hə qiqə tə n indi aş kar oldu. Mə n ö zü m onu yoldan ç ı xartmaq istə yirdim və o, doğ ru deyir. O, doğ rudan da heç nə də gü nahkar deyil. Mə n ö z hə rə kə timi etiraf edirə m. Qoy o bilsin ki, mə n o olmadı ğ ı vaxtlarda, ona xə yanə t etmə miş ə m. Hə qiqə tə n, Allah xə yanə tkarları n fitnə karlı ğ ı na kö mə k gö stə rmir, ç ü nki onları mə krli hiylə lə ri hə miş ə onları n ö z ə leyhinə ç evrilir. Zaman keç ir, fitnə lə r hö kmə n aç ı lı r və aş kar edilir”.

Bir ş ə rhə gö rə və zirin arvadı ö z ə rini nə zə rdə tutaraq etiraf edir ki, onun ə ri qadı nı n Yusufu yoldan ç ı xartmaq istə diyini, lakin zinakarlı q və ə rinə xə yanə t etmə diyini bilsin. Digə r bir ş ə rhə gö rə isə, qadı n Yusufu nə zə rdə tutaraq etiraf etmiş dir ki, o (ə), qadı nı n yanı nda olmadı ğ ı vaxtlarda qadı nı n ona (ə) xə yanə t etmə diyini bilsin. Və zirin arvadı nı n bu sö zlə rində n belə gö rü nə bilə r ki, o, ö z hə rə kə tinə gö rə ö zü nə bə raə t qazandı rı r və Yusufun qarş ı sı nda ö zü nü gü nahkar hiss etmirdi. Buna gö rə də qadı n sanki ö zü nü ə lə alaraq ə lavə edir:

ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ

(12.53) “Mə n ö zü mü tə mizə ç ı xartmı ram. Rə bbimin rə hm etdiyi kimsə istisna olmaqla, nə fs pis iş lə r gö rmə yi (ş ə hvə tə uymağ ı) ə mr edə r. Hə qiqə tə n, Rə bbim Bağ ı ş layandı r, Rə hmli­dir! ”

Elə dü ş ü nmə yin ki, mə n ö zü mə haqq qazandı rmağ a ç alı ş ı ram. Mə n doğ rudan da onu ehtirasla istə yirdim, onu yoldan ç ı xarmağ a ç alı ş ı rdı m və hə tta ona hiylə qurmaq niyyə tində ydim. Amma ə gə r nə fs insana ə claflı ğ ı və digə r gü nah ə mə llə ri hö km etdikdə nə etmə k olar? Hə qiqə tə n, nə fs – ş eytanı n gə misi və insanı n qə lbinə girə n qapı sı dı r. Ö z nə fsinin gü naha sö vq edə n hö kmlə rində n tə kcə Rə bbin onlara rə hm etdiyi insanlar xilas ola bilirlə r. Onları n nə fsi arxayı nlı q ə ldə edir və rahatlanı r, doğ ru yola də və t edə nlə rin ç ağ ı rı ş ı na tabe olur və mə hvə aparan ç ağ ı rı ş ç ı lara itaə t etmə yi rə dd edirlə r. Lakin bu, insanı n nə fsinin xidmə ti deyil, Allahı n Ö z quluna bə slə diyi mə rhə mə ti və xeyirxahlı ğ ı dı r. Doğ rudan da Allah gü nah iş lə tmə yə və itaə tsizlik gö stə rmə yə cə sarə t edə nlə ri, ə gə r onlar tö vbə edə rə k doğ ru yola qayı dı rlarsa, bağ ı ş layı r və onlara rə hm edir. Allahı n belə insana gö stə rdiyi mə rhə mə ti onun tö vbə sini qə bul etmə klə və ona saleh ə mə llə r iş lə mə kdə yardı m gö stə rmə si ilə tə zahü r edir.

Ə n sə hih rə yə gö rə, bu sö zlə r Yusufa (ə) deyil, və zirin arvadı na mə xsusdur. Bu, Quran ayə sinin mə tnində n tam aydı n surə tdə gö rü nmə kdə dir, ç ü nki ş ə rh etdiyimiz mü kalimə zamanı Yusuf hə lə zindanda idi.

ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ

Padş ah dedi: “Onu ya­nı ­ma gə ­ti­rin! Onu ö zü mə yaxı n adam edə cə yə m”. Onunla sö h­bə t etdikdə: “Sə n bu gü n ya­nı ­mı zda yü ksə k mə ­qam sahibi, etibarlı bir adamsan”– dedi”.