Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Этнолингвистика






Этнолингвистика (этносемантика, антрополингвистика) тіл білімінде социялогиялық бағ ытың америкалық вариантын білдіреді. Идеялық бағ ыты бойынша европалық неогумбольдттық қ а жақ ын. Этнолингвистика тіл материалдық мә диниеттің қ алыптасуына жол ашқ ан жә не онымен ө зара ә рекеттестікті жалғ астырғ анұ жымның тарихи мұ расы ретінде тү сіндіріледі. Этнолингвистика тілді зерделегенде оның мә дениетке қ атынасына, тілдің функциясымен эволюциясында тілдік, этномә дени жә не этнопсихологиялық факторлардың ө зара ә рекеттестігіне назар аударады.

Этнолингвистиканың ө зі ХХ ғ асырдың алғ ашқ ы ширегінде Франц Боас (1858-1942) жә не оның бірінші шә кірттерінің ең бектерінің арқ асында бө лініп шық ты.

Ең алдымен этнолингвистикалық зерттеулерден сол кезде туып қ алыптасқ ан дескриптивтік лингвистикағ а байланысты семантика ажыратылды. 50-жылдардың басында дескриптивизм шең берінде сыймайтын неогумбульдттық тың американдық варианты шегінде қ алыптасқ ан тілдік қ атыстылық болжамын кө рнекті тілші-ғ алым Э. Сепир (1884-1939) мен оның шә кірті Б. Уорфтың (1897-1941) ұ сынғ анда, талқ ылау барысында семантикалық қ ырына қ ызығ ушылық жаң арды. Америкалық неогумбольдтшылар тіл мен мә дениеттің ө зара қ атынасынан баса назар аударып, мә дениетті жасақ тауда, логика мен грамматика категориясының инвентары мен мазмұ нында, қ оршағ ан ә лем мен адам мінезін қ абылдау ерекшеліктерінде тілдің айқ ындаушы ролін дә лелдеу ү шін контрастивтік лингвистика ә дісін (Европа тілдері мен америкалық ү ндістердің тілдерін салғ астыру) кең інен пайдаланылды (неміс неогумбольдтшілерінен айырмашылығ ы).

Тілдік жү йелер белгілі бір дә режеде ұ қ сасқ анда ғ ана ә лемнің ұ қ сас кө ріністері (физикалық қ ұ былыстар сайма-сай келгенде) жасалады дегенге саятын тіл қ атысы болжамы кө птеген пікірлер тудырады. Онтогенез бен филогенезде тіл мең геруге бұ л болжам қ осымшасының ә р тү рлі сипаты атап кө рсетілді.

Этнолингвистика практикасына тақ ырыптық жақ ын сө здер шең берінде оппозициялық талдаудың арқ асында бө лінетін жә не тілдік емес ақ иқ аттық белгілі бір салаларының тү рлі тілде мү шенуінің ә леуметтік-мә дени ерекшеліктерін кө руге, сол сияқ ты лексикада жү йелі байланыстырды табуғ а мү мкіндік беретін симультанды дифференциады семантикалық нышандардың жиынтығ ы тү рінде мә нді білдіретін туыстық, бояу тү сі жә не сол сияқ ты типті сө здер тобын салғ астырмалы зерттеу ү шін сың арлы талдау ә дісі енгізілді.

ХХ ғ асырдың екінші жартысының этнолингвистикалық зерттеулері сынақ тық психология ә дістерін тарату, тү рлі тілдердің семантикалық модельдерін салғ астыру, халық тық таксономия проблемаларын зерттеу, паралингвистикалық зерттеулер, сол тілдердің негізінде рухани этникалық мә дениетті қ айта қ ұ растыру, фольклористикағ а назарды жандандыру сияқ ты сипаттарымен айырық шаланады. Жаң а пайда болғ ан социолингвистика жә не психолингвистикамен, сол сияқ ты этностық тарихпен, этнографиямен, сө з этнографиясымен, консервациялық талдаумен, дискурс талдауымен жақ ындасу байқ алады.

Социокультуралық контексте тілдің қ олдануын талдаудың теориясы мен ә дісі сияқ ты сө з этнографиясы 60-жылдардың басында Д. Хаймз бен Дж. Гамперцтің ең бектерінде ұ сынылып, А. Сикурел, Дж. Бауман, А. Корсаро жұ мыстарында дамытылды. Трансформациялық грамматиканы тудыратын теориядан айырмашылығ ы ол сө здің ролін дискурс талдауында этнографиялық ағ ымның кө зі ретінде тү сіну мү мкіншілігін мойындайды. Айтылым шең берінде туғ ан ә лдебір сө йлеу (кең ірек алғ анда – коммуникативтік) уақ иғ асымен байланыстырылып қ ана зерттеледі. Кез келген сө йлеу уақ иғ асының мә дени шарттылығ ы (уағ ыз айту, сот мә жіліс, телефон арқ ылы сө йлесу жә не т.б.) аталып кө рсетіледі. Тікелей бақ ылау (сө йлесу уақ иғ асына қ атысу), игерілмеген деректерді талдау, ана тіліндегідей ө зге тілде сө йлеушілермен сухбаттасу жолымен тілдік қ олданыс ережелері белгіленеді.

 






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.