Главная страница Случайная страница
Разделы сайта
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Зертханалық жұмыс №1. Ақпаратты қорғаудың қазіргі заманғы
|
|
АЗАҚ СТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘ НЕ Ғ ЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.Х.Дулати атындағ ы ТАРАЗ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
БЕКІТЕМІН
Кафедра мең герушісі __________________
__________ _____________________
/қ олы/ /аты-жө ні/
«_____» ____________201__ г.
Зертханалық жумыстарды орындау ү шін
/жұ мыстың атауы/
«Ақ параттық қ ауіпсіздік жә не берілгендерді қ орғ ау»
/пә ннің атауы/
5В060200 - «Информатика»
/мамандық шифры/
мамандығ ының білімгерлері ү шін
ДІСТЕМЕЛІК НҰ СҚ АУ
Тараз 2015
Ә дістемелік нұ сқ ау зертханалық жұ мыстарды орындау ү шін
/зертханалық жұ мыстың атауы/
«Ақ параттық қ ауіпсіздік жә не берілгендерді қ орғ ау»
/пә ннің атауы/
5В060200 - «Информатика» мамандығ ының білімгерлері ү шін пә ннің оқ у бағ дарламасына
/мамандық шифры/ сә йкес жасалғ ан.
Ә дістемелік нұ сқ ауды қ ұ растырушылар:
Абдимомынова Маншук Максутовна ___________________________
/аты-жө ні/ /қ олы/
Ә дістемелік нұ сқ ау «Информатика» кафедра мә жілісінде талқ ыланды
/кафедра атауы/
Хаттама №_____ «______»_____________2015 ж.
Пә ннің мақ саты: Компьютерлік жү йелердің жә не желілердің ақ параттық қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету қ ажетті теориялық білімді магистранттарғ а беру. Сонымен қ атар, компьютерлік жү йелерді бекітілмеген рұ қ сатсыз қ олжетімдіктен қ орғ ау ә ртү рлі тә сілдері жә не заманауи қ орғ алғ ан жү йелерде қ олданылатын ақ параттық қ орларғ а рұ қ сатпен қ олжетімдікті басқ ару ә ртү рлі модельдері қ арастырылады.
Пә ннің міндеттері:
- компьютерлік жү йелерді бекітілмеген рұ қ сатсыз қ орғ ау ә ртү рлі тә сілдері оқ ып ү йрену;
- ақ параттық қ орларғ а рұ қ сатпен қ олжетімдікті басқ ару ә ртү рлі модельдері туралы білім беру;
- симметриялык жә не асимметриялық криптографиялық жү йелерді қ ұ ру қ ағ идаларын білу;
- негізгі симметриялық жә не асимметриялық шифрлеу заманауи алгоритмдарымен жә не оларды орындау бағ дарламалық ерекшеліктермен танысу жә не қ олданып ү йрену;
Бұ л пә нді нә тижесінде студенттер:
Білу керек:
- компьютерлік жү йелердің жә не желілердің ақ параттық қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету есебін жалпы қ ою жә не оның шешімін табу жә не топтастыру ә дістерін;
- компьютерлік ақ паратқ а бекітілмеген рұ қ сатсыз қ олжетімділік тә сілдерін жә не пайдаланушыларды аутентификациялау тә сілдерін;
- қ орғ алғ ан операциялық жү йелерде пайдаланушылардың ө кілеттіктеріне шек қ ою жә не қ орларғ а рұ қ сатпен қ олжетімдікті басқ ару ә дістерін;
Істей білуі керек:
- симметриялық жә не асимметриялық криптографиялық жү йелерді қ ұ ру тә сілдерін;
- қ орғ алғ ан операциялық жү йелерде қ орларғ а рұ қ сатпен қ олжетімдікті пайдаланушылардың ө кілеттіктеріне шек қ ою жә не басқ ару ә дістерін қ олдану.
Дағ дысы болу керек:
- ақ паратты криптографиялық қ орғ ау ә дістерін жә не қ ұ ралдарын қ олдану.
- зиянды бағ дарламалардан қ орғ ау ә дістерін жә не қ ұ ралдарын қ олдану.
Зертханалық жұ мыс №1. Ақ паратты қ орғ аудың қ азіргі заманғ ы
қ ауіпсіздік жү йесін қ ұ ру ә дістемесі
Компьютерлендіру ө зімен бірге ө те ү лкен мә селелер тобын алын келеді. Бұ лардың бірі ақ паратты ө ң деу жә не тарату жү йесінде кондифенциалды ақ паратты қ ауіпсіздікпен қ амтамасыз ету. Бұ л мә селені шешу ү шін ақ паратты қ орғ аудың криптографиялық ә дісі, яғ ни мә ліметтерді арнайы шифрлеу, кодтау немесе басқ алау тү рлендіру ә дістері ө те кең қ олданылады.
Бір абонент екінші абонентке хабарламаны қ ұ пияланбағ ан байланыс каналымен береді, оны жол-жө некей қ арақ шыны тың дау арқ ылы ұ рлап алуы мү мкін. Қ арақ шының мұ ндағ ы мақ саты басйланыс қ ұ пиялығ ын бұ зу жә не қ ұ пия ақ параттан пайда тү сіру. Барлық мұ ндай жағ дайларда, егер қ арақ шылар ұ рлағ ан хабарламадардың аз мазмұ ны тү сініксіз болса, онда бұ л ү лкен жетістік болар еді. Хабарламаның тү п-нұ сқ асы мә тін тү рінде берілуі мү мкін. Содан кейін жө нелтуші бұ л мә тінді шифрлейді. Нә тижесінде, сенімсіз байланыс каналы арқ ылы жө нелтуге болатын криптекст алуғ а болады болады. Соң ында, қ абылдаушы ө зіне тү скен криптотексті кері шифрлейді, соң ында бастапқ ы мә тінді алады. Осығ ан орай, жө нелтуші ә рекеті: бастапқ ы мә тінді шифрлеу жә не криптекст алу, ал қ абылдаушы ә рекеті керісінше, криптотексті кері шифрлеу жә не бастапқ ы мә тінді алу. Ақ паратты қ орғ аудың қ азіргі заманы криптографиялық жү йесін тұ рғ ызу ақ параттық хабарламалардың ә ртү рлі ә дістерін қ олдануғ а негізделген. Ө з кезегінде бұ л ә дістер шифрлеу кліттерін қ олдану мінездемелері бойынша бө лінеді. Кілтті қ олдану мә нездемесі бойынша криптографиялыұ жә не біркелкі (симметриялы, қ ұ пия кілтті), екікілтті (симметриялы емес ашық кілтті немесе ашық кілтті) жә не қ ұ рама (симметриялы жә не симметриялы емес кілттер комбинациясы) болып бө лінеді.
Біркілтті криптографиялық жү йе – ақ паратты қ орғ аудың классикалық жү йесі болып табылады. Берілген жү йедегі шифрлеу жә не кері шифрлеу процесін келесі ү лгіде ұ сынуғ а болады: 
У-шифрленген текст 
-қ ұ пия кілт 
-шифрлеу функциясы
-кері шифрлеу функциясы.
Бізге белгілі барлық біркілтті криптографиялық жү йе шифрлеу ә дісі бойынша блоктық ағ ымдық жә не комбинирленген болып бө лінеді. Біркілтті блокты шифрлеу топқ а бө лінеді: ауыстырып қ ойып шифрлеу ауысытырп шифрлеу қ ұ рама шифрлеу. Қ арапайым ауыстырып қ ойып шифрлеу таң далып алынғ ан кілтті ауыстырып қ оюғ а сә йкес мә тіннің регулярды ү лгіде реттелген ә ріптер тобын ұ сынады. Қ олмен шифрлеу ү шін мұ ндай шифрлерді қ олданудың ө те кө п мысалы белгілі. Мұ ндай жағ дайда қ арапайым шифрлеуші процедуралар беретін арнайы кестелер ө те жиі қ олданылғ ан. Мұ нда хабарламадағ ы ә ріптерді ауыстырып қ оюды белгілейтін кесте кілті жә не фраза немесе кестенің басқ а арнаы ерекшеліктері болып табылады.
Мысалғ а: Юстас Алексу встречайте сводного
Осыны кесте тү рінде жазайық.
| Ю | А | У | Е | Е | Н |
| С | Л | В | Ч | С | О |
| Т | Е | С | А | Б | Г |
| А | К | Т | И | Я | О |
| С | С | Р | Т | З | Ъ |
Хабарлама мә тіні бос орынды ескермей, бағ ана бойынша жазылады. Егер соң ғ ы бағ ана толмай қ алғ ан болса, онда ол кез-келген ә ріппен толтырылады. Шифрленген хабаралама алу ү шін бастапқ ы мә тін қ атармен оқ ылады жә не топтоп болып жазылады. Мысалы 5 сан бойынша. Кү рделі ауыстырып қ ою шифрін қ олданғ ан кезде тек қ атремн ғ ана емес, бағ ана бойынша да орнатулар орындалады. Ауыстырып шифрі жабық мә тін белгілерін басқ а белгілермен немесе символдармен ауыстыруда, алдынала анық талғ ан ережелер кө мегімен тү рлендіріледі.
Таң балардың реті анық талғ ан жиыны алфавит деп аталады. Алфавиттің бірнеше мысалдары бар.
1. Орыстың жазба алфавиті А, Б, В, Г,.... Э, Ю, Я.
2. Морзе алфавиті
3. Араб ә ріптің алфавиті 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9. Бұ л мысалдарда бір алфавиттің таң балары келесі алфавитке ауыстырып алатынын кө руге болады.
4. Екілік сандар алфавиті: 0 1
5. Латын жазба алфавиті A, B, C, D,..Y, Z7
6. Ример сандар алфавиті I, V, X, L, C, D, M, 1, 5, 10, 50, 100, 500
7. Алгоритмдерді бейнелеуге арналғ ан блок схемалар алфавиті
Кодтау жә не декодтау. Бір алфавит символынан 2-ші алфавит символына ауыстыру код деп
аталады. Хабарламаларды қ айта қ алпына келтіру-перекодировка (декодтау) деп аталады. Кодтау жә не декодтау қ ұ ралдарын ЭЕМ қ ұ рылғ ысында кодтаушы жә не декодтаушы деп атайды.
|
Трасиме коды
| А-111 | G-131 | M-221 | S-311 | Y-331 |
| В-112 | H-132 | N-222 | T-312 | Z-332 |
| С-113 | I-133 | O-223 | U-313 | .-333 |
| D-121 | J-211 | P-231 | V-321 | |
| Е-122 | K-212 | Q-232 | W-322 | |
| Ғ -123 | L-213 | R-233 | X-323 |
Трасиме тең ө лшемді код, ал Морзе ә ліппесі тең ө лшемді емес код болып табылады.
Кодты ә дістерінің бірі.
Кодты алмастыру ә дісі
А а д ғ н б і д А а д ғ н б і д қ т ы а
қ т ы а і і б ы і і б ы г т ң у с к о ъ
г т ң у с к о ъ а а о п у н л ъ
а а о п у н л ъ р р р ә н н а ъ 5*8
р р р ә н н а ъ
|
|